اقتصاد ايران ملتهب است، اما توهمات دولتمردان کماکان ادامه دارد. در حالي‌که مقامات اقتصادي وعده داده بودند قرار نيست شوک اقتصادي در راه باشد، حالا دلار ترمز بريده و کارشناسان اقتصادي از آن به‌عنوان تهديدي جديد براي اقتصاد نام مي‌برند. پيشتر اما زمزمه‌هاي فراواني از احياي برجام به گوش مي‌رسيد، رفته رفته اين اميد رنگ باخت و حالا نااطميناني جاي آن را گرفته؛ شرايطي که برخي فعالان اقتصادي آن را به راه رفتن در مه تشبيه مي‌کنند.

گزارش‌ها نشان مي‌دهد در روزهاي پاياني هفته دوم آبان ماه، نرخ شاخص ارزي در کانال تاريخي 34 هزار تومان قرار گرفت و در ادامه به ميانه‌هاي نيمه دوم اين کانال رسيد. حالا ترمز بريدن دلار اين نگراني را ايجاد کرده که در نخستين روز هفته جاري بهاي آن رکورد جديدي ثبت کند و به 35 هزار تومان برسد. همزمان، برخي مشاهدات از فروش ارزهاي خانگي به اميد سود بيشتر حکايت دارد. دلايل گراني دلار چيست؟ بررسي‌ها نشان مي‌دهد افزايش 20 درصدي ارزش دلار به نسبت ساير ارزها در سطح بين‌المللي، تورم 50 درصدي، تدام اعتراضات اجتماعي، اخبار مربوط به تحريم‌ها و برجام و همچنين تهديدات کشورهاي همسايه از جمله اين دلايل هستند.

تشديد انتظارات تورمي و سرايت دارايي‌هاي خارج شده از بورس به بازارهاي ديگر از ديگر دلايلي هستند که در گزارش‌هاي اقتصادي به آنها اشاره شده است.

افزايش نرخ ارز سقوط ارزش پول ملي ايران را به دنبال داشته است. موضوعي که اثرات آن را مي‌توان روي گراني بهاي کالاها در بازارهاي‌ مختلف و در نهايت فقر فراگير مشاهده کرد. بررسي‌هاي اخير فعالان کارگري از افزايش خط فقر به حدود 18 تا 20 ميليون تومان خبر مي‌دهند. يک گزارش ديگر هم خط فقر مطلق يک خانوار چهار نفره تهراني را 12  ميليون تومان تخمين زده است.

اخيرا نيز عباس شاکري- اقتصاددان- در نشست بررسي «سيکل معيوب تورم ايران از کجا نشات مي‌گيرد؟»، به موضوع کاهش ارزش پول ملي اشاره داشته و در اين باره گفته بود: «ارزش پولي ملي در طول اين سال‌ها 17 هزار برابر کاهش پيدا کرده است.»

پيامد افزايش نرخ ارز چيست؟

فعالان اقتصادي طي هفته‌هاي گذشته بارها نسبت به خطرات قطعي اينترنت و ضرروزيان حاصل از آن براي کسب و کارها هشدار داده بودند. موضوعي که از آن به‌عنوان شوک سوم پس از تحريم‌ها و کرونا براي اقتصاد بيمار ايران نام برده شد. در عين حال، کارشناسان از کاهش فروش، افزايش تعديل نيرو در صنايع، احتمال ورشکستگي گسترده و فرار سرمايه ابراز نگراني کرده بودند. آنها در حالي از آغاز زمستان سخت ايران خبر دادند که حالا عامل ديگري اقتصاد ايران را تهديد مي‌کند؛ نوسانات نرخ دلار. موضوعي که بيش از هر عاملي، امکان پيش‌بيني تحولات اقتصادي را از فعالان اقتصادي طلب مي‌کند.

اخيرا،پدرام سلطاني، کارشناس و فعال اقتصادي نيز در توييتر نسبت به افزايش ناگهاني و شديد قيمت دلار در بازار ارز واکنش نشان داد. وي اين اتفاق را نشانه‌اي منفي قلمداد کرده و از اين نوسانات به عنوان آسيب جدي اقتصاد ايران ياد کرد.

سلطاني در توييتر نوشت: ‏«از آخرين جهش نرخ ارز در نيمه نخست 1399 تا پايان مهر امسال حدود 100 درصد تورم به اقتصاد ايران تحميل شده و نقدينگي 86 درصد رشد کرده.‏ تقويت درآمدهاي ارزي کشور نيز با تعليق مذاکرات در ديدرس نيست. ‏نوساني که در نرخ ارز افتاده براي «اهل فهم» اصلاً نشانه خوبي نيست.»

همچنين، فعالان اقتصادي چنين فضايي را به راه رفتن در مه تشبيه مي‌کنند که نه مسير براي آنها مشخص است و نه علامت‌ها. نتيجه آن چيزي جز سردرگمي صاحبان سرمايه نبوده است. همين حالت بلاتکليفي سبب شده تا آنها ترجيح بدهند سرمايه خود را به جاي امن‌تري منتقل کنند. افزايش نرخ مهاجرت فعالان اقتصادي هم معني جزء توقف سرمايه‌گذاري ندارد. اين درحاليست که ادعاهاي دور از واقعيت و آمارسازي‌هاي مقامات اقتصادي کماکان ادامه دارد.