ژئوپارک طبق تعريف يونسکو گستره‌اي است با مرزهاي کاملاً آشکار و پهنه کافي که دربرگيرنده چند پديده زمين‌شناسي کمياب و برجسته بوده و در آن گستره جاذبه‌هاي طبيعي، تاريخي و فرهنگي ارزشمند نيز يافت شود، اين گستره بايد از برنامه‌هاي مديريت گسترش و بهره‌برداري و طرح‌هاي حفاظتي برخوردار باشد و توان بالا بردن سطح اقتصادي جامعه محلي و جلب همکاري‌هاي مردمي را دارا باشد.

ژئوپارک ها در واقع سايت هاي زمين شناختي منحصربه فردي هستند که در کنار جوامع محلي قرار دارند و آنها مي توانند چنين ميراث طبيعي و زميني را در کنار خود حفظ کنند.

قشم درحال حاضر تنها ژئوپارک ثبت شده ايران، خاورميانه و منطقه غرب آسيا در يونسکو است. اين منطقه در سال ???? براي نخستين بار به شبکه جهاني ژئوپارک‌ها پيوست و در سال 1391 به دليل کم‌کاري در اجراي برخي شاخص‌هاي جهاني از اين شبکه خارج شد.

اين ژئوپارک در سال 1396 بار ديگر موفق شد نظر کارشناسان شبکه جهاني ژئوپارک‌ها را جلب و کارت سبز يونسکو را دريافت کند، حالا ايران تصميم گرفته ژئوپارک ديگري را ثبت کند.

«ارس» دومين منطقه از ايران است که پرونده آن آماده شده و شهريور امسال نتيجه نهايي آن مشخص مي شود.

 ارزياب شبکه جهاني ژئوپارک‌هاي يونسکو در نشست شوراي راهبردي ژئوپارک ارس ضمن قدرداني از اقدامات بي وقفه سازمان منطقه آزاد ارس طي سال هاي گذشته در زمينه مطالعه، شناسايي و حفظ اين ميراث‌زمين‌شناختي اظهار کرد: تشکيل اين نشست نشان از جديت و علاقمندي مسوولان اين منطقه آزاد به ثبت جهاني ژئوپارک ارس دارد.

پروفسور ترنتان ون  Trantan Van  گفت: حمايت قاطع و واقف بودن مديرعامل جديد سازمان منطقه آزاد ارس به موضوع ژئوپارک نقطه قوتي است.

ارزياب شبکه جهاني ژئوپارک‌هاي يونسکو با بيان اين‌که در بررسي ژئوپارک ها فقط مباحث زمين‌شناسي مدنظر نيست، عنوان کرد: درک درست از زمين شناسي و نحوه شکل‌گيري يک ژئوپارک به تنهايي در تثبيت و ورود آن به شبکه جهاني ژئوپارک ها کافي نيست بلکه توانايي منطقه در توسعه معيشت محلي، شناخت رسوم و احياي جوامع محلي و استفاده از ظرفيت‌ جامعه محلي از عوامل مهم براي دستيابي به اين امتياز است.
 وي يادآور شد: شوراي عالي ژئوپارک هاي جهاني يونسکو مخالف هيچ نوع فعاليت اقتصادي و صنعتي نيست بلکه از تمامي فعاليت ها و حتي فعاليت هاي معدني در چارچوب حفظ طبيعت و چشم اندازهاي زمين شناسي حمايت مي کند.
 

به مراحل نهايي ثبت جهاني ژئوپارک ارس رسيده ايم

مشاور ژئوپارک ارس و ارزياب بين المللي شبکه ژئوپارک هاي جهاني يونسکو و نائب رئيس کميته علوم زمين و ژئوپارک‌هاي کميسيون ملي يونسکو هم با بيان اينکه بعد از سال ها تلاش مستمر و پيگيرانه امروز به مراحل نهايي ثبت جهاني ژئوپارک ارس رسيده ايم، گفت: ژئوپارک ارس طي سال هاي گذشته فعاليت هاي چشم گيري در راستاي ساماندهي و درگير کردن جامعه محلي و آموزش هاي وابسته به ژئوپارک و آشکار بودن ژئوپارک در منطقه و بحث همياران را پيش برده است، اکنون با حضور ارزيابان شبکه جهاني ژئوپارک‌هاي يونسکو در منطقه آزاد ارس جهت بازديد و بررسي از ژئوسايت ها به مراحل نهايي ثبت جهاني ژئوپارک ارس نزديک مي شويم.
 امري کاظمي با بيان اين‌‎که ايران داراي ظرفيت‌هاي فراوان زمين‌شناختي است، گفت: بر اساس مطالعات صورت گرفته توسط سازمان زمين شناسي و اکتشافات معدني کشور، بيش از 30 منطقه استعداد پيوستن به ژئوپارک‌هاي يونسکو را دارند که ژئوپارک ارس يکي از مناطقي است که پاي کار بود و اميدواريم با اقدامات در حال انجام، به‌زودي شاهد پيوستن اين ژئوپارک و نيز ژئوپارک طبس در زمره ژئوپارک‌هاي خاورميانه و غرب آسيا باشيم.

ژئوپارک ارس نقشي تاثيرگذار در توانمندسازي جامعه محلي دارد

رئيس هيات مديره و مديرعامل سازمان منطقه آزاد ارس هم گفت: وجود ژئوپارک در محدوده منطقه آزاد ارس علاوه بر ايجاد جاذبه هاي گردشگري و ژئوتوريستي، نقشي تاثيرگذار براي توانمندسازي جامعه محلي و ايجاد توسعه پايدار دارد.

مجيد کياني با تاکيد بر اينکه هدف يونسکو از ثبت ژئوپارک ها تنها حفظ ميراث زمين شناختي نيست، افزود: مهم ترين هدف ما از ثبت جهاني ژئوپارک ارس، توانمندسازي مردم محلي از طريق آموزش و نيز حفظ و نگهداري ژئوسايت ها و ايجاد کسب و کارهاي محلي است.

وي گفت: ژئوپارک ارس در کنار جنبه هاي علمي و تخصصي ضمن کمک به توسعه اقتصاد و تجارت، با درگير کردن جامعه محلي آن‌ها در امور مربوط به حفاظت و بهره‌برداري صحيح از ميراث، به توسعه کسب‌وکار و ارتقاي سطح معيشت آن‌ها کمک کند.
کياني با بيان اينکه ژئوپارک ارس يک ظرفيت خدادادي و ميراث زمين شناختي و جهاني ارزشمند است که تاکنون براي حفظ و معرفي آن از سوي سازمان اقدامات خوبي انجام شده است، گفت: لازمه حفظ زيرساخت ها تعامل مناسب بين مردم و مسئولين است .
 وي با اشاره به اينکه از بين 177 ژئوپارک دنيا، چهار ژئوپارک بين کشوري وجود دارد،گفت: ژئوپارک ارس پس از ثبت جهاني اين قابليت را دارد که براي اولين بار در تاريخ به عنوان يک ژئوپارک بين سه کشور ايران آذربايجان و ارمنستان به عنوان پنجمين ژئوپارک بين کشوري دنيا معرفي شود.

کياني با بيان اينکه گستره ژئوپارک ارس در هر دو طرف رود ارس است، افزود: اين ژئوپارک ظرفيت تبديل شدن به يک ژئوپارک بين المللي را دارد و اميدواريم بر اساس هدف گذاري هايي که کرده ايم در آينده نزديک در تعاملات بين المللي اين موضوع محقق شود.
 وي با ابراز اميدواري نسبت به ارزيابي مثبت ارزيابان يونسکو از وضعيت ژئوپارک ارس، گفت: اميدواريم اين بازديد و ارزيابي منجر به نتايج خوب براي ارس شود و بتوانيم با برنامه‌ريزي صحيح براي حفظ و معرفي آن، شاهد رشد و رونق صنعت گردشگري در منطقه و بهبود وضعيت معيشت فعالان اين حوزه باشيم و در آينده نزديک ژئوپارک ارس به عنوان الگويي موفق در توسعه پايدار و رشد اقتصاد جامعه محلي براي جهانيان معرفي شود.

 مدير ژئوپارک ارس هم با اشاره به اينکه ارزيابان شبکه جهاني ژئوپارک‌هاي يونسکو از تعامل و همراهي انجمن ها و جامعه محلي با ژئوپارک ارس از برنامه بازديدهاي ميداني اظهار رضايت کردند، افزود: حضور فعال و پررنگ انجمن هاي صنايع دستي، همياران ژئوپارک ارس و فعاليت سازنده جامعه محلي، گزارش اقدامات و فعاليت هاي انجام يافته براي حفاظت از ژئوسايت ها از موضوعاتي بود که مورد توجه و رضايت پروفسور Trantan Van ارزياب شبکه جهاني ژئوپارک‌هاي يونسکو قرار گرفت .
فاطمه منيري بيان کرد: بازديد از دفتر ژئوپارک ملي و دفتر پژوهش ژئوتوريسم، ويزيتورسنتر موقت و در حال ساخت ارس، کليساي ثبت جهاني سنت استپانوس، ژئوسايت راک فال، کليساي چوپان و کاروانسراي خواجه نظر بخشي از برنامه ارزيابان يونسکو بود.
 وي ادامه داد: ارزياب بين المللي يونسکو همچنين در ادامه از محل کارگاه توليد صنايع دستي بانوان در جلفا و روستاي شجاع، حمام تاريخي جلفا و مرکز اطلاع رساني گردشگري نيز ديدن کرده و به بررسي شرايط آنها پرداخت.
بر اساس اين گزارش، افتتاح موزه سفال در محل حمام جلفا نيز از برنامه هاي بازديد پروفسور Trantan Van ارزياب شبکه جهاني ژئوپارک‌هاي يونسکو و عليرضا امري کاظمي مشاور ژئوپارک ارس و ارزياب بين المللي شبکه ژئوپارک هاي جهاني يونسکو و نائب رئيس کميته علوم زمين و ژئوپارک‌هاي کميسيون ملي يونسکو در ارس بود.

به گزارش ايرنا، ارزيابان شبکه جهاني ژئوپارک‌هاي يونسکو طي چند روز حضور در ارس و بازديد ميداني و انجام بررسي هاي مورد نياز، گزارش هاي لازم را تهيه کرده و سپس در شهريورماه در نشست شوراي عالي ژئوپارک هاي جهاني يونسکو پرونده ارس بررسي و نتيجه آن مشخص خواهد شد و در صورت تاييد، اوايل سال 1402 ثبت جهاني آن تنفيذ مي شود.

ژئوپارک هاي به ثبت رسيده در جهان به طور دوره‌اي هر چهار سال يک بار توسط يونسکو ارزشيابي مجدد مي شود در طي اين برنامه ژئوپارک هايي که از نظر توسعه، مديريت بهره برداري، حفاظت و ديگر پارامترهاي مورد نظر يونسکو دچار ضعف شوند و پيشرفتي نداشته باشند، ابتدا کارت زرد دريافت مي‌کنند و دو سال مهلت اصلاح شرايط به آنها داده مي شود و پس از دو سال يا موفق به دريافت کارت سبز و تاييد براي چهار سال آينده مي شوند يا در صورت عدم پيشرفت در مهلت زماني کارت قرمز دريافت مي‌کنند و از فهرست يونسکو حذف مي‌شوند.

بر اين اساس ثبت ژئوپارک ها و حفظ  ژئوپارک در فهرست يونسکو کاري دشوار و طولاني و مديريتي قدرتمند نياز دارد، اما يک ژئوپارک در صورت موفقيت، مي‌تواند باعث فقرزدايي منطقه اي، حفظ طبيعت و ارتقاي فرهنگي و علمي افراد محلي و گردشگران شود.

پديده «پرمين ـ ترياس» که گذر 250 ميليون ساله زمين را در يک سنگ نشان مي‌دهد مهمترين ويژگي ژئوپارک ارس است که جزو آثار کم نظير در جهان است.

منطقه ارس در شمال غرب ايران، يکي از نقاط منحصر به فرد کشور از ديدگاه پديده‌هاي کم‌نظير زمين‌شناختي است که مي‌توان از آنها به عنوان «ميراث زمين‌شناختي» ياد کرد.