امروزه ظروف به اصطلاح يکبار مصرف که نامي آشنا براي همگان است، سالم تلقي مي شود و چندين بار براي نگهداري مواد غذايي يا آب آشاميدني و... در دماهاي مختلف مورد استفاده قرار مي گيرد و به مضررات استفاده از آن کمترين توجهي نمي شود.
ذخيره برخي از آذوقه هاي زمستاني همچون حبوبات، ترشيجات و گوشت در ظروف يک بار مصرف، فرهنگي به يادگار مانده از گذشتگان است که کم و بيش در آذربايجان شرقي رواج دارد اما در اين فرآيند، ظروف پلاستيکي و يکبار مصرف شيميايي جايگزين سفالينه ها و ظروف دست ساز شده است.
در نتيجه
سترش اين روند، ظروفي که حتي يکبار مصرف آن هم مضررات بي شماري را به ارمغان مي آورد، چندين بار مورد استفاده قرار مي گيرد تا سموم آزادشده همراه با غذا به بدن وارد شود و سلامت جسمي انسان را به مخاطره بياندازد.
از ذخيره سبزي در داخل نايلون هاي فريزر گرفته تا يخ زدايي گوشت منجمد در داخل مايکروويو و شيردادن به بچه در ظروف پلاستيکي، مصداق هايي از خطر ورود سموم مختلف به مواد غذايي است.
خيار شور، آب ليمو و آبغوره نيز بخشي از آذوقه هاي زمستاني مردم آذربايجان شرقي را تشکيل مي دهد که در ظروف پلاستيکي يا به اصطلاح يکبار مصرف در مقابل نور آفتاب نگهداري مي شود و کمترين توجهي به نوع پلاستيک و کاربرد آن نمي شود.
آب هاي آشاميدني که در ظروف يکبار مصرف و در داخل خودرو نگهداري مي شوند نيز سرشار از ترکيبات سمي آزاد شده از بطري ها در زير نور و گرماي آفتاب است که مورد کم توجهي مصرف کنندگان قرار دارد.
دانشيار دانشکده داروسازي دانشگاه علوم پزشکي تبريز مي گويد: ظروف پلاستيکي که مواد غذايي و آب در آن ها نگهداري مي شود، از سوي مردم سالم تلقي مي شود، در حالي که بسياري از آن ها سمي بوده و براي سلامتي افراد مضر است.
' دکتر محمدرضا ستاري' معتقد است توليد کنندگان پلاستيک هر روز ترکيبات جيديدتري را به محصولات خود اضافه مي کنند تا محصولي نرم تر، بادوام تر و مقرون به صرفه تر بسازند.
وي مي گويد: برخي از اين ترکيبات مخل کننده کارکرد غدد درون ريز بدن و پاره اي ديگر (پليمري) جهش زا و سرطان زا است.
به گفته وي، برخي ديگر از ظروف يکبار مصرف مورد استفاده عموم که حاوي مولکول هاي فلزات سنگين است، در فعل و انفعالات آنزيمي بدن تداخل ايجاد مي کند.
وي افزود: اين ترکيبات وارد محيط زيست و چرخه غذايي حيوانات و انسان مي شود و در دراز مدت در بدن انسان اثر سوء بر جاي مي گذارد.
وي مي گويد: براي طبقه بندي پلاستيک ها سيستم خاصي با درج شماره هاي يک تا هفت روي آن ها طراحي شده که نوع رزين مورد استفاده در پلاستيک را نشان مي دهد.

** پلاستيک شماره يک (PET) و سير صعودي توليد سم با گذشت زمان
' دکتر محمدرضا ستاري ' مي گويد: آب يا غذا هرچقدر بيشتر در داخل اين ظروف بماند، سم بيشتري نيز به داخل آن آزاد مي شود.
به گفته وي اثرات سم ' آنتيموان ' که ازاين پلاستيک ها آزاد مي شود، بسيار شبيه آرسنيک است؛ در دوزهاي کم باعث ايجاد سردرد، سرگيجه و افسردگي و در دوزهاي بالا باعث تهوع، استفراغ و اسهال شديد خوني و مرگ در عرض چند روز مي شود.
وي افزود: ماده سمي ديگري که از اين ظروف آزاد مي شود ' پنتافلوريد آنتيموان ' است که با بسياري از ترکيبات داخل بدن وارد واکنش شده ودر واکنش هاي بيوشيميايي داخل بدن تداخل ايجاد مي کند.
به گفته وي، اين نوع از ظروف براي نگهداري در حرارت اتاق تعريف شده و در حرارت هاي بالا و به ويژه داخل مايکروويو، سموم را واحد محتويات مي کند.

*** پلاستيک شماره 2 (HDPE) و توليد سم با تغيير دما
دانشيار دانشکده داروسازي دانشگاه علوم پزشکي تبريز مي گويد: اين نوع پلاستيک در ساخت بطري هاي شير، آ ب معدني، آبميوه، مواد آرايشي، شامپو، مايعات لباسشويي و ظرفشويي و مواد پاک کننده استفاده مي شود؛ کيسه هاي پلاستيکي مورد مصرف در سوپر مارکت ها از اين نوع پلاستيک است.
' دکتر محمدرضا ستاري ' مي گويد: اين نوع پلاستيک، سالم محسوب مي شود اما در سال 2011 ميلادي مطالعه اي نشان داد که بسياري از اين پلاستک ها مواد شيميايي 'استروژنيک' آزاد مي کند.
به گفته وي اين مواد براي سلامتي به ويژه در دوران جنيني و نوجواني مضر بوده و مي تواند از طريق تغيير ساختار سلولي مسموميت به بار آورد.
وي افزود: حدود 70 درصد از پلاستيک ها از نظر داشتن مواد ' استروژنيک' مثبت هستند، اما با به کار بردن ماکروويو، شستن ظروف با آب داغ و يا در معرض آفتاب قرار دادن آنها شايد اين ميزان تا 95 درصد هم برسد.

** پلاستيک شماره سه (PVC/V)، خطرناکترين نوع پلاستيک
' دکتر محمدرضا ستاري ' مي گويد: اين نوع پلاستيک از خطرناک ترين پلاستيک ها بوده و ترکيب هاي بسيار سمي مانند 'جيوه'، 'ديوکسين ها' و 'فتالات ها' از آن آزاد مي شود.
وي افزود: دود ناشي از سوزاندن اين نوع از پلاستيک، اختلال هايي در تنفس و توليد مثل ايجاد کرده و سرطان زا است.
وي گفت: اين پلاستيک به سختي در طبيعت تجزيه مي شود و وارد چرخه توليد و تنفسي موجودات زنده مي شود.
وي افزود: اين نوع از پلاستيک چربي دوست بوده و در بافت هاي چربي بدن ذخيره مي شود و به تدريج اثرات سمي خود را در بدن اعمال مي کند.
به گفته وي در سال 2015 ميلادي پارلمان اروپا استفاده از اين نوع پلاستيک را در صنعت اسباب بازي سازي منع کرد در حالي که هنوز در برخي از کشورها همچنان مورد استفاده است.

** پلاستيک شماره چهار(LDPE) ضرورت خودداري از تغيير دماي آن
' دکتر محمدرضا ستاري ' مي گويد: اين پلاستيک حاوي پلي اتيلن با جرم حجمي پايين بوده و اثرات مشابه HDPE دارد و از آن در ساخت کيسه هاي نان و غذاهاي منجمد و ميوه و سبزي به کار مي رود.
وي افزود: از ديگر موارد استفاده از اين پلاستيک مي توان به ليوان هاي يک بار مصرف براي نوشابه هاي سرد و گرم، درپوش ظروف، اسباب بازي ها و ظروف نرم اشاره کرد.

*** پلاستيک شماره پنج ( PP )، سالم ترين نوع پلاستيک
دکتر ستاري مي گويد: پلاستيک ' پلي پروپيلن' در ساخت ظروفي براي نگهداري لبنيات، ظروف يکبار مصرف نگهداري غذا، بطري هاي دارو، درپوش بطري ها، بطري هاي نگهداري سس و شربت به کار مي رود و سالم ترين نوع پلاستيک براي نگهداري مواد غذايي است.

*** پلاستيک شماره 6 ( PS ) و آزاد سازي صعودي سم 'استيرن' با افزايش دما
' دکتر محمدرضا ستاري ' مي گويد: اين نوع از پلاستيک حاوي ' پلي استيرن' است و در ساخت ظروف نگهداري غذا و فوم هاي بسته بندي ظروف و اثاث منزل به کار مي رود.
وي افزود: مشکل اساسي اين نوع از پلاستيک ها آزاد شدن ' استيرن' از ' پلي استيرن' و مخلوط شدن آن با محتواي ظروف است.
' استيرن' علاوه بر سرطان زا بودن روي گلبول هاي قرمز خون، کبد، کليه و اندام هاي دستگاه گوارش نيز اثر زيان بار دارد.

*** پلاستيک شماره هفت (other/ BPA) و اختلال هاي هورمني، مغزي و قلبي
' دکتر محمدرضا ستاري ' مي گويد: اين نوع پلاستيک حاوي ' بيس فنول A' بوده و امروزه در ساخت بطري هاي آب معدني و قمقمه هاي پلاستيکي کودکان از آن استفاده مي شود.
به گفته وي هرچند توليدکنندگان آن معتقدند که اين نوع پلاستيک هيچ ماده اي داخل محتويات خود آزاد نمي کند ولي مطالعه نشان داده است که نوشيدن آب يا نوشابه از اين بطري ها ميزان BPA موجود در ادرار را تا 70 درصد افزايش مي دهد.
وي افزود: ' بيس فنول A' در صورت ورود به بدن مي تواند باعث اختلال هاي هورمني، تخريب مغز، سرطان، ديابت و اختلال قلبي شود.
عضو ديگر هيات علمي دانشکده داروسازي دانشگاه علوم پزشکي تبريز نيز مي گويد: وسايل و ظروف پلاستيکي علي رغم استفاده وسيعي که در زندگي امروزه ما انسان ها دارند، مي توانند از نظر سلامتي و زيست محيطي اثرات سوئي را به دنبال داشته باشند.
' دکتر طاهر انتظاري ملکي' افزود: از جمله موارد مسموميت ظروف پلاستيکي حاوي آب هاي معدني مسموميت با 'فتالات ها' و ' بيس فنول' است که به مرور وارد محتويات ظروف پلاستيکي مي شوند.
وي گفت: ' فتالات' در بافت چربي يافت شده و (اثرات آنتي آندروژني از خود ايفا مي کند) سبب اختلالات باروري، بزرگي سينه ها و سرطان بيضه مي شود.
' بيس فنول' نيز بيشتر در ظروف و وسايل بيمارستاني به کار مي رود و اثرات استروژني از خود ايفا مي کند و سبب بروز عوارضي چون اختلالات رشد جنيني، پره اکلامپسي و تولد زودرس مي شود؛ همچنين در حيوانات سبب بروز سرطان هاي سينه و پروستات مي شود و با بروز مقاومت به انسولين و ديابت در ارتباط است.
به گفته وي تحقيقات اخير نشان داده است که ظروف پلاستيکي حاوي آب هاي معدني با بروز فراموشي در ارتباط است.
معاون بهداشتي دانشگاه علوم پزشکي تبريز نيز مي گويد: مردم تا حد امکان به جاي ظروف پلاستيکي، از ظروف شيشه اي، فلزي، سراميک، چيني، چوبي يا کاغذي استفاده کنند تا از مسموميت هاي غذايي و انتشار بيماري هاي مسري جلوگيري شود.
' دکتر جعفرصادق تبريزي' افزود: بهتر است تا حد امکان از خوردن آب و غذاهاي مانده در داخل ظروف پلاستيکي خودداري شود.
وي گفت: با توجه به اينکه مدت زمان تجزيه ظروف يکبار مصرف پلاستيکي در طبيعت 500 هزار سال است، استفاده از اين ظروف و ريختن آن، باعث آلودگي محيط زيست مي شود و آب، خاک و هوا را آلوده کند.
وي افزود: زماني که غذا يا مايعات گرمي در اين نوع ظروف ريخته مي شود، ماده هاي سمي از اين ظروف آزاد مي شود که بسيار مضر، سرطان زا و براي سلامتي افراد مضر است.
وي گفت: از حرارت دادن غذا در داخل ظروف پلاستيکي و شستشوي آن ها در داخل ماشين ظرف شويي با آب داغ خودداري شود مگر آنکه واژه قابل ماکروويو ( Microwavable ) روي آن يا بسته بندي آن نوشته شده باشد.
وي افزود: از به کار بردن دوباره ظروف يک بار مصرف پلاستيکي جدا خودداري شود زيرا اين ظروف بسيار ضعيف و شکننده بوده و در هربار شستن از مقاومت بدنه آن در مقابل آزادسازي ترکيبات سمي کاسته مي شود.
وي گفت: هرگز از آب مانده در بطري هاي پلاستيکي موجود در اتومبيل به ويژه در تابستان استفاده نشود زيرا که اين آب سرشار از ترکيبات سمي آزاد شده از بطري ها در زير نور و گرماي آفتاب است.
امروزه فرهنگ استفاده از ظروف پلاستيکي چنان دست بر قريبان انسان است که رهايي از آن کمي دور از انتظار به نظر مي رسد اما اجتناب از پلاستيک هايي با شماره هاي سه، 6 و هفت و استفاده از پلاستيک هاي به نسبت سالم با شماره هاي يک، 2، چهار و پنج مي تواند بخشي از اين مسموميت خاموش را التيام ببخشد.

گزارش از: عليرضا فولادي

منبع : ايرنا