به گواه نوشته هاي تاريخي، نخستين چاپخانه سربي با حروف فارسي و عربي 202سال قبل توسط ميرزا زين العابدين تبريزي در تبريز داير شد و اولين کتاب منتشر شده توسط اين چاپخانه رساله «جهاديه» ميرزاعيسي خان قائم مقام بود و با توجه به اينکه در آن زمان هنوز واژه چاپ متداول نشده بود، آن را باسمه‌خانه، بصمه‌خانه، مطبعه، دارالطباعه و دارالطبع مي‌ناميدند.

اصطلاحات باسمه و باسمه خانه به ترتيب به معناي چاپ و چاپخانه از طريق آذربايجان و تبريز از 1233قمري با تاسيس مطبعه سربي رواج يافت و تا مرگ عباس ميرزا در سال 1249داير بود تا اين‌که چاپ سنگي جاي آن را گرفت و نخستين کتاب چاپ سنگي در ايران نيز قرآن چاپ دارالطبعه دارالسلطنه تبريز در سال 49-1248هجري قمري مصادف با 33-1832ميلادي است.

آذربايجان شرقي و تبريز به عنوان خاستگاه صنعت چاپ در ايران با برخورداري از پيشينه درخشان در صنعت چاپ کشور و داشتن نخستين چاپخانه و چاپخانه‌هاي تاريخي هم اکنون براساس آخرين آمار اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان، داراي 367واحد چاپي است که اين واحدها در بحبوحه کمبود و گراني کاغذ از رونق بازمانده و مشکلات عديده اي دامن آن ها را گرفته است.

افزايش قيمت کاغذ، زينک و ساير اقلام مورد نياز صنعت چاپ در 6، 7ماه گذشته موجب شده تا نشريات و مطبوعات کاغذي از ميزان سفارشات خود به چاپخانه ها بکاهند و در صورت ضرورت نيز تعداد صفحات خود را کمتر کرده اند و اين روند نيز بر فعاليت چاپخانه ها حتي ميزان اشتغال و درآمد آن ها تاثير منفي گذاشته است.

مدير مجتمع چاپ مهدآزادي و عضو اتحاديه چاپخانه داران آذربايجان شرقي مي گويد: اعمال تحريم ها عليه جمهوري اسلامي ايران و به تبع آن گران شدن کاغذ مشکلات زيادي بر چاپخانه هاي استان تحميل کرده است.

شهرزاد پيمان، با بيان اينکه افزايش قيمت کاغذ صنعت چاپ را از رونق انداخته است، مي افزايد: رونق صنعت چاپ در دهه هاي قبل امکان انجام برنامه هاي توسعه اي و استفاده از فناوري هاي جديد را براي چاپخانه ها فراهم مي کرد ولي با رکود بازار اين صنعت، اين امکان از چاپخانه ها گرفته شده است.

وي اعمال ماليات و ارزش افزوده بر چاپخانه ها را از ديگر مشکلات اين صنعت اعلام و اظهار مي کند: تصميم هاي آني و لحظه اي دولت، استفاده نکردن از تجربيات متخصصان اين صنعت، راه اندازي دولت الکترونيک و سوق يافتن روزنامه ها و نشريات به سمت ديجيتالي و مجازي از ديگر عوامل رکود بازار صنعت چاپ کاغذي است.

مدير مجتمع چاپ مهدآزادي با اشاره به اينکه حدود ?? سال است که به صورت خانوادگي در اين صنعت فعاليت داريم، يادآوري مي کند: در زمان کنوني نسل جديد براي ورود به اين صنعت علاقه اي نشان نمي دهد و براي ايجاد انگيزه در آن ها بايد دولت حمايت و تشويق هاي لازم از اين صنعت انجام دهد.

پيمان، با اشاره به سوء استفاده برخي افراد از وضعيت گراني کاغذ ادامه مي دهد: موضوع احتکار کاغذ در اين صنعت درست نيست، چراکه کاغذ بايد انبار و به تدريج وارد بازار شود و دستگاه هاي نظارتي بايد در اين زمينه تدابير لازم را اتخاذ کنند.

وي با بيان اينکه واردات کاغذ با مشکل مواجه شده است، مي گويد: در زمان کنوني کسي علاقه اي براي سرمايه گذاري در اين صنعت ندارد و توان و رمق سرمايه گذاران اين حوزه نيز از بين رفته است.  

عضو اتحاديه چاپخانه داران آذربايجان شرقي اضافه مي کند: چاپخانه مهدآزادي اختصاص به چاپ روزنامه و نشريات زيرمجموعه مهدآزادي دارد و هم اکنون حدود ?? نفر در آن اشتغال دارند در حالي که در سال هاي گذشته تعداد شاغلان در آن حداقل ? برابر بود.

پيمان،  ادامه مي دهد: پيش از افزايش قيمت کاغذ، روزنامه مهدآزادي در ?? صفحه و به صورت رنگي چاپ مي شد که پس از گراني کاغذ تعداد صفحات روزنامه به ? صفحه کاهش يافته است.

مدير چاپخانه جام جم در تبريز نيز مي گويد: گراني کاغذ فعاليت چاپخانه ها را تحت تاثير قرار داده و موجب تعطيلي يا نيمه تعطيلي برخي از آن ها شده و برخي از مديران چاپخانه ها را وادار به کاستن از نيروهاي خود کرده است.

بهمن راهري، با بيان اينکه اين چاپخانه مختص چاپ رول روزنامه است، مي افزايد: اين چاپخانه قابليت چاپ همزمان و پشت رو ? صفحه روزنامه به صورت رنگي را دارد که در ماه هاي اخير با کاهش تيراژ روزنامه ها، فعاليت اين چاپخانه نيز کمتر شده است.

وي اظهار مي دارد: قبل از گراني کاغذ اين چاپخانه به صورت 2نوبته با 24پرسنل فعاليت مي کرد که پس از افزايش قيمت کاغذ و کاهش ميزان تيراژ روزنامه ها و نشريات هم اکنون تعطيل شده و پرسنل آن بيکار شده اند.

مدير چاپخانه جام جم با اشاره به اينکه اين چاپخانه تنها چاپخانه رول روزنامه در شمالغرب کشور است، يادآوري مي کند: تا سال گذشته در اين چاپخانه سهميه روزنامه هاي جام جم، ايران، همشهري استان هاي آذربايجان شرقي و غربي، زنجان و اردبيل و 50درصد از نشريات محلي چاپ مي شد که با افزايش قيمت کاغذ،  کاهش شديد تيراژ اين روزنامه ها و چاپ آن ها در تهران فعاليت اين چاپخانه به تعطيلي کشيده شد.

راهري، ادامه مي دهد: افزايش شديد قيمت ساير اقلام صنعت چاپ مانند ليتوگرافي، مرکب و زينک و قطع سهميه روزنامه هاي چاپي استان تاثير زيادي بر فعاليت چاپخانه ها گذاشته است و خيلي از آن ها به صورت نيمه تعطيل کار مي کنند.

وي با بيان اينکه چاپخانه جام جم فعاليت خود را به صورت مجتمع از فروردين 82آغاز کرده و پس از 16سال در فروردين 98به تعطيلي کشيده شد، مي گويد: مسئولان ذيربط در حوزه چاپ و نشر بايد با اتخاذ تدابير لازم مشکل تامين کاغذ نشريات و چاپخانه ها را حل کنند تا چاپخانه هاي تعطيل شده يا نيمه تعطيل فعاليت خود را از سربگيرند.

معاون فرهنگي و رسانه اي مديرکل فرهنگ و ارشاد اسلامي آذربايجان شرقي نيز مي گويد: افزايش قيمت کاغذ بر بخش انتشارات و مطبوعات و ميزان توليد آن ها تاثير منفي گذاشته است و نشريات و روزنامه ها از تيراژ و صفحات خود کاسته اند.

وحيد حسين زاده، مي افزايد: افزايش قيمت کاغذ، زينک و ساير اقلام مورد نياز صنعت چاپ ميزان تقاضاي مشتريان اين صنعت را کاهش داده است و در نتيجه بر ميزان اشتغال و نيروهاي فعال چاپخانه ها تاثير گذار شده است.

وي يادآوري مي کند: دولت با تزريق يارانه،  توزيع کاغذ يارانه اي با ارز دولتي و ارايه آگهي هاي دولتي به نشريات و مطبوعات تلاش مي کند رونق را به حوزه صنعت چاپ برگرداند.

حسين زاده، با اشاره به اينکه فعالان اين حوزه به صورت زنجير وار به هم مرتبط هستند، ادامه مي دهد: در صورت کاهش قيمت کاغذ حوزه هاي مرتبط با اين صنعت نيز فعال مي شود.

وي مي گويد: آذربايجان شرقي و تبريز داراي پيشينه غني تاريخي در صنعت چاپ و نشر بوده و هم اکنون براساس آخرين آمار367 واحد چاپي در استان وجود دارد.

گزارش از: پرويز بابائي  

ايرنا