بخشي از تاريخ مدفون تبريز از دل خاک سر برآورد و تمامي داستان ها و شايعات مربوط به آن رنگ واقعيت به خود گرفت.

مرتضي آبدار، مديرکل ميراث فرهنگي آذربايجان شرقي درباره پيدا شدن بناهاي تاريخي در حفاري هاي عمراني در کوچه والمان گفته است: “دستور توقف عمليات عمراني در محدوده‌اي که نشست زمين رخ داده است، از روز پنجشنبه 13تير ماه صادر و عمليات متوقف شده است.”

حفاري هاي غير اصولي و غير کارشناسي در محوطه هاي تاريخي تبريز، مخصوصا مرکز شهر، موجب بي توجهي و از بين رفتن بخش عمده اي از تاريخ شهر تبريز مي شود. همان کاري که 20سال پيش انجام گرفت و در پي حفاري هاي زيرگذر قاضي طباطبايي در خيابان جمهوري، بناهاي مشابه فعلي در اثر بي توجهي مسئولان از بين رفت.

دکتر والمان، خود کشيشي از فرقه? پروتستان آمريکا بود و در کنار مديريت بيمارستان کوچک در تبريز در کليساي انجيلي به عنوان مبشر دين مسيح فعاليت داشت. ساختمان بيمارستان خصوصي دکتر والمان بعداً به يک مدرسه ابتدايي به نام نور تبديل شد که چسبيده به محوطه? باغ کليساي پروتستان انجيلي بود که بعداً همين مدرسه در ضلع غربي کوچه? والمان نوسازي و به نام نور سيدالشهداء ناميده شد. در اين کوچه باشگاه ورزشي جوانان ارامنه به نام آرارات تبريز نيز وجود دارد.

تمدن زيرزميني تبريز بارها نقل محافل تاريخي و علاقمندان به تاريخ گذشته تبريز بوده است. تونل يا گذرگاه هاي زيرزميني يا همان (گئچک يولو) يکي از اين آثار مغفول در دل تبريز است که درباره آنها فقط در کتابها خوانده ايم.

بهروز خاماچي معلم تاريخ دبيرستان هاي تبريز، در کتاب «شهر من تبريز» مي نويسد: “در زير زمين تبريز تونل و نقب و گذرگاهي وجود دارد که از سه نقطه حاشيه و حومه شهر راه هاي زير زميني طوري احداث شده که از زير ساختمان ارک گذشته و به سوي آجي چاي ادامه مي يابد.”

مرحوم آيت الله ملکوتي نيز در کتاب «مسجد، مسجد شد» خود، به وجود اين تونل ها اشاره کرده است.

جاي جاي تبريز و مخصوصا نقاط تاريخي آن مي تواند تاريخ اين شهر را در دل خود داشته باشد. قبرستان ها و بقعه هايي که از بين رفته و جاي آنها را ساختمان هاي جديد و يا پارکها گرفته اند، يا تونل ها و گذرگاه هايي که اشاراتي به آنها در کتابهاي تاريخ معاصر شده است. آنچه که در اين ميان مهم است، توقف هر گونه حفاري غير اصولي و حفظ ميراث تاريخي کهن شهر تبريز است که پس از ساليان سال بي توجهي، خود سر از خاک برآورده و هويت شهر را نمايان ساخته است.

منبع: عصر تبريز