احرارخبر:با وجود اينکه طبق اعلام مرکز آمار، آذربايجان‌شرقي کمترين نرخ بيکاري را در کشور دارد، اما با توجه به نرخ بالاي مهاجرت نيروي کار نسبت به استان‌هاي ديگر و با توجه به مزيت‌هاي بالاي سرمايه‌گذاري در اين استان، اين آمار خيلي هم خوشحال کننده به نظر نمي‌رسد.
صندوق بين‌المللي پول اخيرا در گزارشي وضعيت بيکاري در کشورهاي جهان را منتشر کرد، که در آن معضل بيکاري در کشورمان طي سال‌هاي اخير در حال بدتر شدن بوده و به عبارت ديگر ايران در سال 2015 در رتبه 24 به لحاظ بيکاري قرار گرفته است.
از سويي همچنين بر اساس نتايج آمار بيکاري در سال 94، که طي روزهاي اخير از سوي مرکز آمار ايران منتشر شده، اکثر استان‌ها با افزايش بيکاري نسبت به سال 93، روبه‌رو بوده‌اند. در اين گزارش کمترين نرخ بيکاري مربوط به استان آذربايجان‌شرقي با 7.3 درصد، اعلام شده و از اين رو در تحليل و گزارشي مي‌خواهيم به کم و کيف اين مسئله در آذربايجان‌شرقي بپردازيم.
* لزوم نگاه حسابگرانه به آمار نرخ بيکاري در کشور/ افزايش بيکاري همه بي‌تقصير همه مقصر
بيش از اين البته اين نکته را نيز نبايد از نظر دور داشت و آن اينکه، استان آذربايجان‌شرقي و به ويژه شهر تبريز، شهر اولين‌ها در گذشته و امروز در طول تاريخ کشورمان در دوره‌هاي مختلف زماني از جمله در قرن اول هجري، دوران ايلخانان، صفويه و قاجاريه و حتي بعد از اين دوران و در حال حاضر به دليل موقعيت جغرافيايي خاص منطقه و مردم با غيرت و تلاشگر نقش تعيين‌کننده‌اي در مبادلات اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، علمي و حتي سياسي در سطح ملي و فراملي داشته است و از دير باز براي اهل اقتصاد، سرمايه، تجارت، فرهنگ، سياست و علم، در اقصي نقاط جهان نام آشنايي است.
با اين حال در همين زمينه سئوالي که در اين ميان مطرح مي‌شود، اينکه برخي فعالان اقتصادي، کارشناسان و ناظران انتقادهايي به شيوه‌هاي آمارگيري بيکاران در ايران و نتايج آن وارد مي‌کنند، که جاي بسي تامل دارد و از اين رو، در مورد چگونگي محاسبه ميزان نرخ بيکاري در کشورمان و در اين ميان استان آذربايجان‌شرقي بررسي چند نکته لازم به يادآوري است:
* سهم سر ايران، از بيکاري چقدر است؟
افزايش نرخ بيکاري در بين جوانان استان‌ها که به مرز 50 درصد رسيده است. طبق گزارش جديد مرکز آمار ايران از نتايج آمار نيروي کار در تابستان 94، بالاترين نرخ بيکاري جوانان زير 30 سال هم اکنون به 48.7 درصد و اين نرخ در مورد زنان نيز به 85.9 درصد رسيده است.
آن چه مشخص است اين که بيکاري در استان‌هاي مختلف حاکي از وضعيت بحراني است، به‌گونه‌اي که نرخ بيکاري جوانان 15 تا 24 ساله در استان آذربايجان‌شرقي در تابستان 94؛ به 25.9 درصد و در مورد جوانان 15 تا 29 ساله هم به 24.1 درصد رسيده است.
بررسي نرخ مشارکت اقتصادي در بين استان‌هاي کشور نيز نشان مي‌دهد، که نرخ مشارکت اقتصادي جمعيت 10 ساله و بيشتر در استان گيلان به 44.2 درصد در جايگاه اول قرار دارد و اين درحالي است، که نرخ مشارکت اقتصادي در کل کشور به ميزان 28.9 بوده، که اين ميزان در استان آذربايجان‌شرقي به 39.9 درصد و در شاخص نرخ مشارکت اقتصادي جمعيت 15 ساله و بيشتر نيز اين مقدار در استان 42.9 درصد رسيده است.
* وعده‌هاي سرخرمن سهم اشتغال در کشور
طبق گزارش جديد مرکز آمار ايران در تابستان 94، نرخ بيکاري، نسبت اشتغال و سهم اشتغال ناقص جمعيت 10 ساله و بيشتر در استان آذربايجان‌شرقي به ترتيب 6.6، 37.3 و 2.7 درصد و نرخ بيکاري در جمعيت 15 ساله و بيشتر در آذربايجان‌شرقي 6.7 درصد بوده است.
در همين ارتباط مقايسه استان‌ها به لحاظ بخش هاي عمده فعاليت اقتصادي نيز نشان مي‌دهد، سهم آذربايجان شرقي در بخش کشاورزي 25.4، صنعت 35.9 و خدمات به ميزان 38.6 درصد بوده، که در همين ارتباط در بخش کشاورزي بيشترين شاغلان استان خراسان شمالي 44.4، در بخش صنعت استان يزد با 46.1 و درخدمات استان تهران با 63.5 بالاترين شاغلان در اين حوزه‌ها را به خود اختصاص داه‌اند.
* فارغ التحصيلان بيکار؛ محکوم به ناتواني
وضعيت اشتغال و مسئله بيکاري فارغ التحصيلان دانشگاهي در حال حاضر يکي ديگر از چالش‌هاي پيش روي کشورمان و در اين ميان آذربايجان‌شرقي است.
در اين ارتباط اخيرا معاون وزير کار اعلام کرده، يکي از معضلات پيش روي کشور افزايش جمعيت فارغ التحصيلان بيکار است. به طوري که هم اکنون نزديک به 40 درصد جمعيت بيکار کشور تحصيلات عالي دارند، يعني به عبارت ديگر از هر 100 مرد فارغ‌التحصيل 13 نفر و از هر 100 زن نيز 31 نفر بيکار است، که در آينده نزديک با توجه به پايان تحصيل 4 ميليون و 500 هزار دانشجوي کشور؛ بر تعداد بيکاران جمعيت فارغ التحصيل افزوده خواهد شد.
نکته مهم‌تر اينکه آذربايجان‌شرقي و در اين ميان شهرستان تبريز، به خاطر پرچمداري در توسعه و توليد علم و دانش، از جمله يکي از قطب‌هاي مهم علمي کشور مطرح بوده و هست، از اين رو ايجاد منطقه ويژه علم و فناوري ربع رشيدي در تبريز، وجود بيش از صد مرکز آموزش عالي و دانشگاهي، بيش از 200 مرکز پژوهشي، نزديک چهار هزار نفر هيأت علمي و 220 هزار دانشجو، يک پارک علم و فناوري، 10 مرکز رشد، بيش از 250 شرکت دانش‌بنيان و ... همه نشان از اقتدار آذربايجاني‌ها در توليد علم و فناوري است.
* فارغ التحصيلان دانشگاهي؛ غايب بزرگ دنياي بازار کار
از سويي اخيرا و در سال‌هاي اخير آماري در خصوص تعداد بيکاران فارغ التحصيل استان آذربايجان‌شرقي ارائه نشده، ولي با توجه به ظرفيت‌هاي که بدان اشاره شد، سهم تعداد بيکار فارغ التحصيلان دانشگاهي اين استان همچون ساير استان‌هاي کشورمان بيشتر از ساير گروه‌ها باشد.
بر اين اساس متخصصان و کارشناسان بازار کار در اين زمينه بر اين باور هستند که مهم‌ترين مسائلي که باعث شده تا امروز جمعيت بيکاران فارغ‌التحصيل کشور به مرز بحران برسد، ناتواني افراد در انجام ابتدايي‌ترين امور مربوط به دنياي بازار کار، بي‌ارتباطي تحصيلات دانشگاهي و نيازهاي بازار و به خصوص جذب دانشجو و توسعه رشته‌هاي دانشگاهي بدون توجه به نياز بازار کار کشور است.
* جوانان بيکار آذربايجان؛ به وسعت ايران غم دارند
از سويي يکي ديگر از مهم‌ترين دلايل رشد و کاهش نرخ بيکاري در کشور را مي‌توان، سهم بخش‌هاي مختلف کشاورزي، صنعت و خدمات در زمينه ايجاد اشتغال بيان کرد.
با اين وجود، بر اساس نتايج آمار بيکاري در سال 94،که از سوي مرکز آمار ايران منتشر شده، بيش از 2 ميليون و 729 هزار و 92 نفر بيکار در کشور وجود دارد و سهم مشارکت اقتصادي نيز 24 ميليون و 701 هزار و 177 نفر بوده؛ که در اين ميان بالغ بر 10 ميليون و 860 هزار نفر در بخش خدمات اشتغال داشته‌اند و صنعت و کشاورزي با بيش از 7 و 3 ميليون نفر سهم اشتغال رده دوم و سوم را به خود اختصاص داده‌اند.
در هر صورت، سهم استان آذربايجان‌شرقي از ميان يک ميليون و 300 هزار فعال کاري، يک ميليون و 220 هزار نفر شاغلان آذربايجان‌شرقي است که 87 درصد اين شاغلان را مردان و 13 درصد را زنان تشکيل مي‌دهند.
افزون بر اين، آذربايجان‌شرقي بيشترين شاغلان را در بخش صنعت در کشور دارد، 20.5، 28.7 و 40.8 درصد شاغلان اين استان به ترتيب در بخش‌هاي کشاورزي، خدمات و صنعت مشغول به فعاليت هستند.
* کمترين نرخ بيکاري کشور مربوط به آذربايجان‌شرقي؛ رويا يا واقعيت؟
در هر حال با توجه به ظرفيت‌هاي موجود استان آذربايجان‌شرقي در عرصه‌هايي چون جغرافياي طبيعي، فعاليت‌هاي توليدي، زيرساخت‌ها،خدمات و بازرگاني و صنعت گردشگري که در بند ديگر به آنها اشاره مي‌شود، نرخ بالاي مهاجرت نيروي کار در اين استان بوده که نسبت به استان‌هاي ديگر کشورمان بالاست.
افزون بر آنچه گفته شد، تعطيلي 5 هزار واحد صنعتي و توليدي در آذربايجان‌شرقي طبق اعلام صنعت، معدن و تجارت استان از جمله يکي از دلايلي اصلي مهاجرت نيروي کار اعلام شده، که در اين ارتباط بررسي و کنکاش جاي بسي تامل دارد.
* نرخ بالاي مهاجرت نيروي کار در آذربايجان شرقي؛ چه بايد کرد؟
در مجموع، با نگاهي تحليلي مي‌توان دريافت که با وجود اينکه طبق اعلام مرکز آمار، آذربايجان‌شرقي کمترين نرخ بيکاري را در کشور دارد، اما با توجه به نرخ بالاي مهاجرت نيروي کار نسبت به استان‌هاي ديگر ايران و در اين ميان ظرفيت و مزيت‌هاي بالاي سرمايه‌گذاري در استان آذربايجان‌شرقي؛ اين آمار نرخ بيکاري استان خيلي هم خوشحال کننده به نظر نمي‌رسد.
بنابراين، برخورداري از موقعيت ويژه جغرافيايي و قرار گرفتن در مسير جاده ابريشم و چهارراه تجارتي شرق و غرب و آسياي ميانه، همسايه بودن با کشورهاي خارجي (جمهوري آذربايجان و جمهوري ارمنستان و ترکيه از طريق بازرگان)، برخورداري از منابع طبيعي، اقليم مستعد و خاک حاصلخيز کشاورزي،جاري بودن رودخانه‌هاي دائمي و پر آب ارس، قزل اوزن و آجي‌چاي در داخل حوضه‌هاي آبريز استان، تمرکز صنايع سنگين توليدکننده ماشين آلات و تجهيزات صنايع داروئي، غذايي نساجي و...، برخورداري از مواد اوليه براي توسعه صنايع تبديلي، برخورداري از ذخاير معدني غني و متنوع و يکي از مراکز بزرگ مس دنيا، وجود صنايع بالادست از جمله مجتمع عظيم پتروشيمي تبريز و فولاد، شهرک اختصاصي سرمايه‌گذاري خارجي در تبريز، وجود شهرک‌ها و نواحي صنعتي در نقاط مختلف استان، وجود دو نيروگاه برق حرارتي و گازي، پالايشگاه مجتمع پتروشيمي تبريز و شبکه‌هاي انتقال نفت و گاز طبيعي از جمله ظرفيت‌هاي استان است.
وجود بازارچه‌هاي مرزي مشترک با کشورهاي آذربايجان و ارمنستان، وجود دانشگاه‌ها و مراکز آموزش فني و حرفه‌اي و مؤسسات تحقيقاتي صنعتي، تأمين کننده نيروي انساني ماهر و متخصص در استان، وجود پنج مرکز گمرک در داخل محدوده و نوار مرزي شمال استان، وجود منطقه آزاد تجاري، صنعتي ارس در حاشيه مرزي شمال استان، وجود جاذبه‌هاي طبيعي بسيار زيبا در حاشيه رودخانه ارس، همجواري با کشورهاي آذربايجان و ارمنستان و وجود مرز زميني بين ايران و اين کشورها، وجود جاذبه‌هاي تاريخي، آثار متعدد قبل از اسلام تا دوران قاجاريه، قرار گرفتن در مسير اروپا آسياي شرقي (جاده ابريشم) و همچنين قرار گرفتن در مسير ارتباطي اروپا و تهران، برخورداري از تاريخ بسيار کهن، وجود جاذبه‌هاي خاص تاريخي و طبيعي، برخورداري از امکانات و تأسيسات زيربنايي نظير وجود دو هتل 5 ستاره و سه هتل 4 ستاره در تبريز، برخورداري از رشته کوه سهند و دامنه‌هاي زيباي آن و ... از جمله اين ظرفيت‌هاست که نبايد به راحتي از اينها گذشت و از اين رو با توجه به ظرفيت‌هاي اين خطه با اتخاذ سياست‌هاي درست در زمينه اشتغال جوانان، استان گام‌هاي موثري برداشت و همچنين از مهاجرت نيروي کار به ساير استان‌هاي کشور جلوگيري کرد.