امروزه ديگر به ندرت مي‌توان کسي را يافت که از گوشي‌هاي هوشمند تلفن همراه استفاده نکند. طي دو سال اخير استفاده از اين نوع گوشي‌هاي تلفن همراه به مدد نرم‌افزارهاي چت موبايلي همچون تانگو، وايبر، واتس‌آپ و مخصوصا اينستاگرام و تلگرام رشد فزاينده‌اي يافته است.

چون قابليت نصب نرم‌افزارهاي موبايلي روي چنين گوشي‌هايي کاربرد اين گوشي‌ها را چندين برابر افزايش داده است. پيش از اين فعاليت در فضاي مجازي شيشه‌اي محدود بود آن هم براي افرادي که داراي سيستم کامپيوتري يا لب تاب بودند و معدود افرادي که داراي چنين گوشي‌هايي بودند. اما اکنون بيش از 80 درصد جمعيت کشور از اين نوع گوشي‌ها استفاده مي‌کنند.

در حال حاضر در بين نرم افزارهاي موبايلي، تلگرام بيشترين مخاطب را به خود اختصاص داده است و کمتر کسي را مي‌توان سراغ گرفت که از فضاي مجازي تلگرام استفاده نکند و اين موضوع اکنون زنگ خطر را براي خانواده‌هاي ايراني به صدا در آورده است.

پيش از اين دورهمي‌هاي اعضاي خانواده‌ها کنار يکديگر رنگ و بوي مهرباني داشت، آنها در کنار همديگر مي‌گفتند، مي‌خنديدند، شاد بودند و از حال و احوال هم باخبر مي‌شدند و مطمئنا در همين دورهمي‌ها اگر هر يک از اعضاي خانواده و فاميل مشکلي و گرفتاري داشت با همفکري و مساعدت همديگر حل و فصل مي‌کردند.

اما امروزه فضاي مجازي و به اصطلاح فضاي تلگرامي بر همه اين بگو بخندها سايه‌ افکنده و باعث گوشه‌گيري و انزواي افراد شده است يعني با وجودي که افراد کنار هم و در يک جمع هستند اما هر کدام با گوشي‌هاي خود مشغول بوده و انگار در عالم ديگري سير و سياحت مي‌کنند.

تشديد اين روابط به گونه‌اي شده است که والدين از رفتار فرزندان و فرزندان از رفتار والدين خود اظهار ناراحتي مي‌کنند. با نگاهي به صفحه حوادث روزنامه‌ها در مي‌يابيم جرايم فضاي مجازي چقدر افزايش يافته است و هر روز افراد به نيت سرگرمي، تفريح، انتقام‌جويي از طريق فضاي مجازي به انواع جرائم خانوادگي و کلاهبرداري دست مي‌زنند و از اين طريق بنيان خانواده‌ها با آسيب جدي مواجه مي‌شود.

هر ايراني روزانه 5 ساعت در تلگرام وقت صرف مي‌کنند

رئيس اداره تشخيص و پيشگيري از جرائم سايبري پليس فتا استان آذربايجان‌شرقي گفت: 82 درصد کاربران تلگرام، ايراني هستند و هر ايراني روزانه نزديک به پنج ساعت در تلگرام حضور دارد.

اکبر محمدجعفري اظهار داشت: هدف اصلي پليس فتا در بحث سالم‌سازي فضاي مجازي، اطلاع رساني و آموزش همگاني در اين زمينه است.

وي تصريح کرد: هم اکنون مباحث زيادي در خصوص موضوعات فضاي مجازي مطرح مي‌شود که افراد به دليل بي‌اطلاعي و نداشتن اطلاعات جديد و کافي در اين زمينه آسيب مي‌بينند در حالي که با اندکي تلاش در بالا بردن اطلاعات خود و بروز کردن مطمئنا آسيب نمي‌ديدند.

جعفري با اشاره به ميزان کاربري شبکه اجتماعي تلگرام در ايران عنوان کرد: 82 درصد کاربران تلگرام، ايراني هستند و هر ايراني روزانه نزديک به پنج ساعت در تلگرام حضور دارد.

اين مقام انتظامي ضمن توصيه به کاربران تلگرام افزود: استفاده‌کنندگان از تلگرام و يا فضاي مجازي، از وارد کردن اطلاعات شخصي و گروهي و خانوادگي و نشر مطالب غيرمطمئن و کذب و مجرمانه خودداري کرده و در فضاي مجازي به کسي اعتماد نکنند.

جعفري ادامه داد: تاکيد هميشگي ما به تمام اقشار و شهروندان اين است که متناسب با نيازها، اطلاعات خود را در خصوص مسائل مرتبط با فضاي مجازي افزايش دهند زيرا مسلط شدن بر اين موضوع منجر به مصونيت خود فرد و اطرافيانش خواهد شد.

وي در بخش ديگري از سخنان خود گفت: افرادي هستند که صرفا به خاطر سرگرمي و وقت گذراني وارد فضاي مجازي و استفاده از امکانات آن مي‌شوند که اگر اين افراد داراي دانسته‌هاي کافي در خصوص اين موضوع نباشند مطمئنا خود آسيب خواهند ديد و در دام کلاهبرداران و شيادان گرفتار مي‌شوند.

رئيس اداره تشخيص و پيشگيري از جرائم سايبري پليس فتا آذربايجان‌شرقي با اشاره به اينکه پليس فتا نگاه سلبي به ورود شهروندان به فضاي مجازي ندارد، خاطرنشان کرد: پليس به همه کاربران فضاي مجازي توصيه مي‌کند براي جلوگيري از هرگونه آسيب ابتدا سطح آگاهي‌هاي خود را در مورد فضاي مجازي افزايش دهند و تنها در صورت نياز، براي رفع نيازهاي خود وارد فضاي مجازي شوند.

سيده محبوبه موسوي، جامعه‌شناس فرهنگي در گفت‌وگو با خبرنگار فارس مي‌گويد: به نظر مي‌رسد جذابيت و تنوع محتواي شبکه‌هاي مجازي باعث استفاده بي‌رويه از اين شبکه‌ها و فضاي مجازي شده است.

وي افزود: پيش از اين ارتباط افراد فقط محدود به دوستان و اقوامي بود که مي‌شناختيم اما اکنون در اين فضا با بي‌نهايت افراد مي‌توان حرف زد و پيام فرستاد که البته گستره بيش از اندازه دوستان آسيب‌زا است.

موسوي خاطرنشان کرد: طبق نظريات ارتباطات و جامعه‌شناسي در کشورهاي کمتر توسعه يافته و در حال توسعه وقتي يک تکنولوژي وارد اين کشورها مي‌شود در ابتدا يک جبهه‌گيري و حالت تدافعي در مقابل آن وجود دارد اما پس از مدتي استفاده از اين تکنولوژي به قدري گسترش مي‌بايد که حالت اعتياد به اين تکنولوژي پيدا مي‌شود.

وي معتقد است، کشورهاي سازنده اين تکنولوژي‌ها و به وجود آورنده فضاي مجازي فيس‌بوک، اينيستاگرام، تلگرام و .... خودشان به صورت اعتياد گونه ازا ين نوع فضاي مجازي استفاده نمي‌کنند.

موسوي خاطرنشان کرد: خانواده‌ها و متوليان امور آموزشي بايد خيلي بيشتر از اين مواظب و مراقب استفاده بي‌رويه دانش‌آموزان و نوجوانان خود باشند چرا که سرگرم شدن با فضاي مجازي تلگرام و ساير شبکه‌هاي اجتماعي علاوه بر آسيب‌هاي رواني موجب افت تحصيلي، فرار يا اخراج از مدرسه شده و به تبع آن در دام باندهاي سودجو يا تبهکاري گرفتار مي‌شوند.

ليلا حيدري، بانوي خانه‌داري است که در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در تبريز مي‌گويد: پيش از اين من گوشي هوشمند نداشتم و پسرم هر وقت گوشي اقوام و فاميل را مي‌ديد به زور گوشي آنها را مي‌گرفت تا گيم بازي کند و من چون از محتواي گوشي آنها اطلاع نداشتم مجبور شدم گوشي هوشمند بخرم تا پسرم با گوشي خودم که مطمئن بودم هيچ محتواي غيراخلاقي ندارد استفاده کند.

فضاي تلگرام، فضاي شايعات است

وي که نرم‌افزار تلگرام را به اصرار پسرش نصب کرده است، مي‌گويد: فضاي تلگرام فضاي شايعات است، چون هر لحظه يک مطلبي ارسال مي‌شود بعد از چند لحظه مطلبي ديگر برخلاف آن در فضاي مجازي دست به دست مي‌شود و سپس مي‌گويند براي اطلاع از صحت و سقم آن به سايت شايعات مراجعه کنيد تا ببينيد اين مطلب شايعه است و به اين ترتيب شايعات رواج مي‌يابد و تشخيص درست از نادرست امکان‌پذير نيست.

فساد اخلاقي غوغا مي‌کند

معصومه رضايي، يکي ديگر از شهروندان تبريزي نيز با اشاره به وجود گروه‌ها و کانال‌هاي غيراخلاقي در تلگرام مي‌گويد: من از ترس اين که فرزندانم خيلي زودتر از سنشان از برخي مسائل که مربوط به روحيه و گروه سني آنها نيست آشنا شوند هميشه به آنها مي‌گويم نبايد به جز اعضاي خانواده و دوستان قابل اطمينان با افراد ديگري در فضاي مجازي دوستي و ارتباط برقرار کنيد.

وي اضافه مي‌کند: مي‌دانم فضاي تلگرام، فضاي قابل کنترلي نيست و هرگونه عکس‌هاي غيراخلاقي به افراد ارسال مي‌شود.

بايد توجه داشته باشيم تکنولوژِي شمشير دو لبه است. ما بايد به فرزندان و دانش‌آموزان خود ياد بدهيم خيلي از افراد در فضاي مجازي با هويت واقعي خود در اين فضا اقدام به دوستي نمي‌کنند همچنان که توصيه‌ها و هشدارهاي پليس فتا نيز تاکيد دارد افراد مواظب و مراقب باشند فضاي مجازي فضاي ناشناخته‌اي است و به جز افراد معدودي که حقيقتا آنها را در کنار خود مي‌شناسيد بقيه افراد ناشناس که در فضاي مجازي دست دوستي به سوي شما دراز مي‌کنند صد درصد با هويت واقعي خود فرق دارند.

حرکت آرام و خزنده براي اختلاف خانواده‌ها

به نظر مي‌رسد فضاي مجازي و مصداق آن فضاي تلگرام به آتش اختلاف خانواده‌ها نيز دامن مي‌زند و شايد برخي از زوجين براي انتقام‌گيري از همديگر و پيدا کردن دوست جنس مخالف و ارتباط برقرار کردن با آنها با وجود متاهل بودن به اين فضا وارد شده‌اند و با اين شيوه در صدد آزار و اذيت همسر و خانواده همسر خود هستند.

يا شنيده مي‌شود که عروسي براي اذيت کردن مادر شوهر خود عکس‌هاي خانوادگي وي را در فضاي تلگرام منتشر کرده است تا اين گونه از وي انتقام بگيرد.

خانم جواني که از ذکر نامش امتناع کرد به خبرنگار فارس در تبريز گفت: تلگرام باعث سلب اعتماد افراد از همديگر شده است، خيانت افراد در اين شبکه‌ها زياد شده، زن و شوهرها براي خود زن و شوهر خيالي پيدا کرده و مدام در حال چت با او هستند. فضاي تلگرام يک حرکت آرام و خاموش براي بر هم زدن آرامش خانوادهاست.

وي با اظهار ناراحتي از اين موضوع افزود: شوهرم به من خيانت کرده است او از طريق تلگرام با چند زن در ارتباط بوده و حتي عکس‌هاي غيراخلاقي به همديگر ارسال مي‌کنند.

رضايي بانوي خانه‌دار 45 ساله نيز مي‌گويد به نظر من بيشتر افرادي که وارد تلگرام شده‌اند به خاطر چشم و هم چشمي است که در جمع‌هاي خانوادگي نشان دهند گوشي هوشمند دارند.

افراد در شبکه‌هاي مجازي به راحتي به دروغ‌هاي ديگران اعتماد مي‌کنند و عکس‌هاي خصوصي خودشان را در معرض ديد ديگران قرار مي‌دهند. در حالي که همان افراد عکس خصوصي خود را  به همسايه نشان نمي‌دهند.؟!

وي افزود: تلف کردن وقت به شدت در فضاي مجازي تلگرام به چشم مي‌خورد، بر هم زدن نظم و نظام خانواده‌ها، از بين رفتن قبح بسياري از کارها و رفتارهاي زشت و ناپسند از برخي عواقب فضاي مجازي است.

رضايي که از تعداد زياد گروه‌ها و کانال‌هاي متفاوت دل خوشي ندارد، اضافه مي‌کند: ايجاد گروه‌هاي مختلف در تلگرام و عضو کردن فرد در هر يک از گروه‌ها بدون اجازه، آدمي را از کار و زندگي انداخته است، مرور و پاک کردن آنها زمان زيادي مي‌برد.

وي افزود: تازه افراد هم که اطلاعات تازه و اختراعي را به همديگر منتقل نمي‌کنند بلکه مطالب را طوطي‌وار از هم کپي کرده به هم ارسال مي‌کنند. که بيشتر آنها دروغ و غيرواقعي هستند.

خانم حسن‌پور يکي ديگر از شهروندان تبريزي هم با خواندن اين عبارت کوتاه (‏موبايل که آمد، ديدن را به صدا باختيم. وايبر و تلگرام که آمد، صدا را به کلمه باختيم. ‏ حالا داريم واژه را مي‌بازيم به استيکرها) مي‌گويد: بعضي‌ها آنقدر غرق فضاي مجازي شده‌اند که از دنياي واقعي عقب مانده‌اند.

وي با اشاره به ناراحتي‌هاي حاصل از حرکات مداوم انگشتان دست و درگيري تمام بدن با گوشي‌هاي هوشمند و فضاي مجازي مي‌گويد: يکجانشيني به خاطر چک کردن گوشي افراد را تنبل، بي‌تحرک، چاق و پرخاشگر کرده است.

حسن‌پور مي‌گويد: البته فضاي مجازي در کنار همه معايب خود يک نقطه قوتي هم دارد به شرطي که ما از اين تکنولوژي درست و بهينه استفاده کنيم. مثلا زماني که مسافري داريم در سفر حج يا سفر تفريحي مي‌توان براي صحبت با دوستان و آشنايان و يا ارسال عکس و مدارک پزشکي علمي، کارت ملي، کارهاي بانکي و تبادل اطلاعات درست از اين فضا استفاده کرد.

وي گفت: همچنين مي‌توان از ظرفيت فضاي مجازي براي تشکيل گروه‌هاي مفيد به حال مردم و جامعه مثل ديوار مهرباني يا همايش‌هاي مفيد و مثبت بهره گرفت.

براي جويا شدن از نظرات دانشجويان نيز سراغ چند نفر از دانشجويان رفتم، شهره دانشجوي رشته روانشناسي است، او گفت: هر کس از ديد خود به تلگرام نگاه مي‌کند به نظر من تلگرام بيشتر براي سرگرمي و تفريح است و البته رد و بدل کردن اطلاعات و اخبار، اما بايد بگويم من به اخبار تلگرام اعتماد ندارم چون صحت آنها را کسي تائيد نمي‌کند. ما در فضاي تلگرام با دوستانم عکس و جزوات درسي را به همديگر مي‌فرستيم و البته بعضي وقت‌ها نيز جوک و مطالب خنده‌دار.

ليلا دانشجوي ديگري است که در زمينه هنر نقاشي تدريس مي‌کند، خواهر وي ازدواج کرده و در خارج از کشور به سر مي‌برد، ليلا فضاي تلگرام را فضاي خوبي مي‌داند که هر روز خود و خانواده‌اش به راحتي مي‌توانند با خواهرش در آن سوي مرزها صحبت کنند.

وي معتقد است تلگرام در کنار همه معايب و آسيب‌هايي که به دنبال دارد فضاي بسيار خوبي است براي کساني که عزيزانشان در کنارشان نيست.

ليلا مي‌گويد: اگر تلگرام نبود ما مجبور بوديم هر روز با تلفن با خواهرم صحبت کنيم که هزينه مکالمه تلفني ما خيلي زياد مي‌شد اما اکنون در تلگرام و يا همچنين با نرم‌افزارهاي تصويري به راحتي با خواهرم و خانواده‌اش حرف زده و تصوير همديگر را نيز مي‌بينيم.

احمد يکي ديگر از دانشجويان است که با وي هم صحبت شده‌ام. وي مي‌گويد: بايد توجه داشته باشيم هر تکنولوژي که به کشور مي‌آيد داراي معايب و محاسني است. بعضي افراد از اين فضا استفاده علمي مي‌کنند و سعي دارند اطلاعات علمي خود را به روز نگه دارند و بر عکس عده‌اي نيز از اين فضا استفاده نادرست کرده و دست به اعمال ناشايست مي‌زنند.

وي معتقد است فضاي مجازي همچون تلگرام زمان را از انسان مي‌گيرد و اين موضوع باعث وقت تلف کني بسيار مي‌شود. وقتي وارد فضاي تلگرام مي‌شود انبوه دوستان مجازي اينترنتي هر کدام مطلب و عکس مي‌فرستند تا انسان بخواهد به همه آنها سلام کرده و جواب دهد کلي وقت و انرژي به هدر رفته است.

فضاي تلگرام، فضاي شکست عشقي

سعيد دانشجوي رشته مهندسي برق معتقد است الان همه جوان‌ها بيشتر به خاطر چت کردن و گذراندن وقت از فضاي مجازي استفاده مي‌کنند.

وي با اشاره به نحوه استفاده دوستانش از فضاي مجازي و البته تلگرام اضافه مي‌کند: البته اکثر پسرها از تلگرام استفاده غيراخلاقي مي‌کنند به عبارتي مي‌توان گفت بيشتر از 80 درصد استفاده از فضاي مجازي و شبکه‌هاي اجتماعي غيراخلاقي است.

سعيد اضافه مي‌کند: در کنار آن فضاي حاکم بر تلگرام در ميان نسل ما، فضاي شکست عشقي، غم‌نامه‌ها و فضاي ياس و نااميدي و اين گونه حرفا و مسائل است.

گپ‌هاي خانوادگي بذر اختلاف مي‌پاشد

در اين ميان با رواج استفاده از فضاي مجازي تشکيل گروه‌هاي مد و لباس، گروه‌هاي مختلف آشپزي، شيريني‌پزي، آرايشي و بهداشتي، فروشگاه‌هاي آنلاين و خريد از اين فروشگاه‌ها و  ... به شدت رونق يافته است.

سميرا دانشجوي ديگري است که با اشاره به وجود گروه‌هاي مختلف در اين زمينه مي‌گويد: الان به گونه‌اي شده است که خانم‌ها به خاطر هنرنمايي و خودي نشان دادن در فضاي تلگرام عکس غذاها و دسرهاي خود را در اين فضا به اشتراک مي‌گذارند و در کنار آن گپ‌هاي خانوادگي تشکيل مي‌دهند.

سميرا معتقد است تشکيل گروه‌ها و گپ‌هاي خانوادگي در فضاي مجازي بذر اختلاف در خانواده مي‌پاشد و به اختلافات خانواده‌ها دامن زده و فضاي خانه را متشنج مي‌کند.

فضاي مجازي پدرم را از ما گرفته است

در اين ميان شنيدن و خواندن نظر کودکان و نوجوانان در مورد فضاي مجازي تلگرام نيز خالي از لطف نيست امير علي کودک 9 ساله‌اي است که به خبرنگار فارس در تبريز مي‌گويد: مادر من خانه‌دار است و پدرم شب که به خانه مي‌آيد نيم ساعتي کنار من و مادرم است، وقتي به خانه مي‌رسد سراغ شام را مي‌گيرد و پس از خوردن شام ساعت‌ها با گوشي خود مشغول مي‌شود، با دوستان و همکاران خود حرف مي‌زند و هيچ توجهي به ما نمي‌کند من نمي‌دانم به همديگر چه مي‌گويند مگر از صبح پيش همکارانش نبود که وقتي به خانه مي‌آيد باز هم با آنها حرف مي‌زند.

امير علي از فضاي مجازي ناراحت است و مي‌گويد فضاي مجازي پدرم را از ما گرفته است.

روزه سکوت در خانه مهلا و شهلا

مهلا و شهلا خواهران دو قلويي هستند و از اين که در محيط خانواده خواهر و برادرهايش با همديگر حرف نمي‌زنند اظهار گلايه و ناراحتي مي‌کنند.

مهلا مي‌گويد: خانواده من يک خانواده هفت نفري است، اما در خانه ما کسي با همديگر حرف نمي‌زند، وقتي همه به خانه مي‌آيند و در کنار هم هستند هيچ حرفي بين آنها رد و بدل نمي‌شود مثل اينکه با هم قهر هستند يا با هم غريبه‌اند. چون همه خواهر و برادرهام با استفاده از گوشي‌هاي خود با دوستانشان سرگرم هستند.

شهلا در تائيد حرف‌هاي خواهرش ادامه مي‌دهد: آنها براي اين که ما مزاحم آنها نشويم ما را از خود مي‌رانند و هميشه مي‌گويند با اسباب بازي‌هاي خود بازي کنيد و کاري به کار آنها نداشته باشم.

فتانه دختر 15 ساله‌اي است که مي‌گويد: پدر و مادر من هر دو شاغل هستند عصر وقتي از سرکار بر مي‌گردند هر دو خسته‌اند بعد از کمي استراحت هر کدام مي‌روند ‌پي دنياي مجازي خودشان، انگار من در خانه نيستم تا سراغي از من هم بگيرند از من غافل مي‌شوند، من نيز وقتي رفتار آنها را مي‌بينم ساعت‌ها در بيرون از خانه سپري مي‌کنم و هيچ وقت اعتراضي نمي‌کنند که کجا بودم.

نگاه عاقل اندر سفيه نوجوانان

سراغ چند نفر از نوجوانان مي‌روم که سرهايشان در گوشي است، با سرعتي عجيب و باور نکردني تايپ مي‌کنند، مي‌پرسم چه خبر، چرا از تلگرام استفاده مي‌کنيد؟ با تعجب نگاهم مي‌کنند يکي از آنها نگاه عاقل اندر سفيهي به من کرده و مي‌گويد: مگر اين سئوال پرسيدن دارد الان ديگر همه تلگرام دارند ما براي همديگر عکس مي‌فرستيم، انواع گيم‌ها را ارسال مي‌کنيم  و در حالت کلي دلخوشيم.

اضافه مي‌کند: اين فضا، فضاي جذابيست هر چه بخواهيم مي‌شود در آن پيدا کرد، هم فروشگاه‌هاي آنلاين دارد و هم فيلم، عکس و خلاصه هر آن چيزي که دلت بخواهد.

نگارنده : معصومه درخشان