سال‌ها پيش آذربايجان‌شرقي و در مرکزيت آن کلانشهر تبريز در ايام نوروز آنطور که بايد در جذب گردشگر و توريست موفق نبوده و اکثر گردشگران در اين ايام به جاي مسافرت به اين استان و بازديد از اماکن تاريخي و طبيعي و منحصر به فرد منطقه ترجيح مي‌دادند به ديگر نقاط کشور سفر کرده و از جاذبه‌هاي آن مناطق بهره‌مند شوند.

شايد در نگاه اول فکر کنيم سردي هوا و جو نامناسب عامل اصلي عدم استقبال مسافران از اين منطقه بوده است، اما نبايد همه تقصيرها را گردن سردي هوا و جو نامناسب استان در ايام نوروز و سرد سال بيندازيم، چرا که در دنيا مناطق سردسير و کوهستاني فراواني وجود دارد که با ايجاد تمهيدات و امکانات لازم توسط مسئولان و دست‌اندرکاران سالانه پذيراي هزاران و حتي ميليون‌ها گردشگر از اقصي نقاط جهان هستند.

اين امر نشان مي‌دهد هنوز که هنوز است مسئولان و متوليان مربوطه ارزش و جايگاه ويژه و خاص استان را که سرشار از ظرفيت‌هاي بالقوه خدادادي است نمي‌دانند و با اقدامات غيرکارشناسانه و غيراصولي خود روزها را سپري مي‌کنند، بدون اينکه حرکت محسوسي براي ايجاد و توسعه زيرساخت‌هاي گردشگري منطقه انجام داده باشند.

در شرايطي که اگر يکي دو مورد از اين آثار منحصر به فرد و زيباي گردشگري در کشورهايي که به مسئله گردشگري به عنوان موردي ارزشمند و ارزرسان نگاه مي‌کنند وجود داشت قطعاً از اين نعمت‌ها سالانه ميليون‌ها دلار ارز وارد کشور خود مي‌کردند.

هر چند استان آذربايجان‌شرقي با داشتن قابليت‌ها و ظرفيت‌هاي خاص خود چون مسجد کبود، ارگ عليشاه، ائل‌گلي، موزه‌هاي ديدني و متنوع، مناطق بکر و دست نخورده طبيعي و ده‌ها مورد ديگر، بالفطره انگيزه کافي براي ورود و جذب گردشگر را داراست، اما شواهد نشان مي‌دهد اين امکانات به تنهايي کافي نبوده و عدم استقبال گردشگران در ايام نوروز مويد اين ادعاست.

البته از حدود سه چهار سال پيش در ايام نوروز شاهد ورود گردشگران نسبتاً قابل توجهي به استان و کلانشهر تبريز بوديم، اما يکي دو سالي است که باز در اين ايام خيابان‌ها و مراکز ديدني شهر اولين‌ها، سوت و کور بوده و شهر ديگر حال و هواي چند سال گذشته خود را ندارد.

فرزين حق‌پرست رئيس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان در مصاحبه خبري خود از بازديد بيش از 2 ميليون و 400 هزار گردشگر از اماکن تاريخي و گردشگري استان در ايام تعطيلات نوروز امسال خبر داده و گفته بود: از اين تعداد حدود 780 هزار بازديد از جاذبه‌هاي تاريخي و فرهنگي، 885 هزار بازديد از جاذبه‌هاي طبيعي و 735 هزار بازديد از جاذبه‌هاي مصنوعي استان صورت گرفته بود.

اين در حالي است که در اين ايام فضاي عمومي کلانشهر تبريز خلوت بوده و نسبت به چند سال اخير مسافر يا گردشگر کمتري به خود ديده بود، شايد شهرهاي ديگر استان پذيراي اين گردشگران ميليوني بودند.

همچنين از حدود 2 ميليون و 400 هزار بازديدکننده استان تنها 233 هزار نفر از مراکز اقامتي استان که شامل هتل‌ها، مهمانپذيرها، هتل آپارتمان‌ها، ستاد اسکان فرهنگيان و ديگر اماکن استفاده کردند و اين خود نشانگر اين مطلب است که اکثر گردشگران نوروزي استان آذربايجان‌شرقي را به عنوان استان مقصد براي گردشگري انتخاب نکرده بودند و عمدتاً از اين استان به عنوان محل عبور به مناطق ديگر کشور استفاده کرده‌اند و يا در منازل دوستان و آشنايان خود سکني گزيدند و عملاً ريالي بابت اسکان خود به استان وارد نکردند.

وي در بخش ديگري از سخنان خود آمار بازديد از موزه‌ها و اماکن تاريخي تحت نظر اداره‌کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان‌شرقي را حدود 200 هزار نفر اعلام کرد و گفت: کليساي سنت استپانوس با بيش از 34 هزار و 500 نفر بيشترين بازديد استان را به خود اختصاص داده است و بعد از آن رصدخانه مراغه با 24 هزار نفر و موزه آذربايجان با 16 هزار نفر بازديد در رده‌هاي دوم و سوم جاي گرفته‌اند.

اين مسئول در ادامه سخنان خود از بازديد بيش از 60 هزار گردشگر از روستاي تاريخي کندوان خبر داد و اضافه کرد: در ايام تعطيلات نوروزي روستاي کندوان با بازديد 60 هزار گردشگر به عنوان پربازديدترين روستاي هدف گردشگري استان گزارش شده بود.

بازديد 885 هزار نفر از جاذبه‌هاي طبيعي استان بيشتر به 13 فروردين‌ماه و مردم آذربايجان و شهرهاي آن مربوط مي‌شود که در روز طبيعت به جاذبه‌هاي طبيعي مراجعه کرده بودند تا اين روز را سپري کنند.

اين نکته نيز لازم به يادآوري است که مسئولان چگونه آمار بازديد از جاذبه‌هاي طبيعي را استخراج و به آن استناد مي‌کنند.

هر چند استان ما در منطقه کوهستاني و سرد کشور واقع شده است اما بايد اذعان داشت اين استان علاوه بر قابليت‌هاي گردشگري متناسب با ايام گرم سال داراي ظرفيت ويژه ديگري است که در ديگر نقاط کشور به ندرت شاهد هستيم و آن پيست اسکي سهند است.

کارشناسان مي‌گويند: مسئولان و دست‌اندرکاران شهري و گردشگري بايد علاوه بر توسعه زيرساخت‌هاي درون شهري با تقويت برخي داشته‌هاي ديگر خود که امکان دارد اغلب گردشگران با آنها ناآشنا باشند زمينه جذب بيشتر توريست را فراهم کنند.

آنها معتقدند: همانطور که مسئولان و متوليان ساکن در مناطق گرمسيري با ايجاد امکانات رفاهي و تفريحي متناسب با شرايط اقليمي خود زمينه جذب گردشگر به استان و شهر خود را فراهم مي‌کنند مسئولان استان نيز مي‌توانند علاوه بر تقويت و توسعه نقاط ديدني و خلق امکانات رفاهي مناسب به جذب گردشگر کمک کنند.

به طور مثال با توسعه و ايجاد امکانات رفاهي مطلوب و کافي در پيست اسکي سهند که طولاني‌ترين دوره اسکي کشور را داراست انگيزه لازم را در جذب گردشگر ايجاد کنيم تا مسافران در فصول سرد سال و ايام نوروز به همراه خانواده خود از اين مکان تفريحي ورزشي استفاده کنند.

وقتي صحبت از اماکن تاريخي و زيرساخت‌هاي گردشگري مي‌شود اغلب مسئولان قدمت برخي از اماکن تاريخي استان را قديمي‌تر از اماکن موجود در استان‌هاي هم تراز کشور چون اصفهان، فارس و ... مي‌شمارند، اما ميزان جذب گردشگر در اين استان‌ها کجا و استان آذربايجان‌شرقي کجا؟

شايد بگوييد شرايط اقليمي و آب و هوايي تاثير زيادي در جذب گردشگر دارد و سردي و گرمي هوا باعث کاهش يا افزايش ميزان گردشگران به يک منطقه مي‌شود. هر چند آب و هوا در پذيرش گردشگر تاثيرگذار است، اما آيا ميزان ورود گردشگر و توريست به شهرهاي گرمسيري کشور همچون يزد، شيراز ، اصفهان و ... در فصول گرم سال نسبت به ايام نوروز و يا فصول سرد سال کاهش مي‌يابد؟

کمبود زيرساخت‌هاي گردشگري و امکانات رفاهي تفريحي مطلوب و متناسب با سليقه مشتري در استان به حدي است که حتي در فصول گرم سال که هوا مطبوع و معتدل است نسبت به شهرهاي هم‌تراز خود گردشگر نمي‌بينيم و اگر هم در مقطعي از سال و به دلايلي چون برگزاري همايش‌ها و سمينارهاي ملي و بين‌المللي شاهد ورود تعدادي مسافر به استان مي‌شويم آنقدر امکانات رفاهي‌مان ضعيف است که خيلي از مواقع با مشکل کمبود مراکز اقامتي و رفاهي مواجه مي‌شويم.

سيامک شکوهي يکي از شهروندان تبريزي معتقد است: اغلب استان‌ها براي ايام نوروز و حتي تعطيلات تابستاني که مردم اوقات فراغت بيشتري براي سفر دارند علاوه بر توسعه و آماده‌سازي داشته‌هاي خود، زيرساخت‌هاي جديد ديگري که به جذب توريست کمک مي‌کند فراهم مي‌کنند و همواره سعي دارند با ايجاد تفريحات و امکانات رفاهي جالب و تازه مسافران را به شهر خود بکشانند.

اما در سطح شهر تبريز مورد جالب توجه و جديدي که به مسافران انگيزه سفر به اين شهر را فراهم کند نديده‌ام، مگر منطقه تجارت آزاد ارس که دو سه سالي است ايجاد شده و تا حدودي شهروندان را از گوشه و کنار منطقه و حتي کشور به سوي استان جذب کرده است.

کارشناسان معتقدند: دولت به تنهايي قادر به نجات اماکن تاريخي و قديمي از خطر تخريب نبوده و بايد بخش خصوصي وارد عمل شده و با سرمايه‌گذاري‌هاي خود نه تنها اين اماکن را از خطر نابودي نجات دهند بلکه زمينه جذب توريست و گردشگر را نيز فراهم کنند.

شواهد موجود نشان مي‌دهد استان‌هاي هم‌تراز با استان آذربايجان‌شرقي از اين امتياز استفاده بهينه را برده و با مشارکت دادن بخش خصوصي زيرساخت‌هاي گردشگري خود را ترميم يا تقويت کردند، اما استان ما در اين مورد از قافله عقب مانده و آن‌طور که بايد نتوانسته موفق عمل کند.

شهري که هنوز مشکلات رفاهي خود همچون سرويس‌هاي بهداشتي مناسب و کافي، تابلوهاي راهنماي گردشگران، اماکن و استراحتگاه‌هاي مناسب و بهداشتي، رستوران‌ها و ديگر امکانات رفاهي خدماتي کافي را در حد ايده‌ال و مطلوب نمي‌تواند در اختيار گردشگران قرار دهد چگونه مي‌تواند ادعا کند کمتر از دو سال ديگر ميزبان مناسبي براي هزاران و شايد ميليون‌ها گردشگر در شهر نمونه گردشگري جهان اسلام خواهد شد؟

در پايان توجه به اين نکته خالي از لطف نيست که مديرکل ميراث فرهنگي استان اصفهان گفته است: در نوروز امسال 2 ميليون و 300 هزار اقامت در استان اصفهان داشته‌ايم که نسبت به ايام نوروز سال گذشته 30 درصد افزايش داشته است.

با توجه به آمار استان اصفهان در اقامت قضاوت را در اختيار خوانندگان مي‌گذاريم که استان اصفهان بايد چقدر گردشگر داشته باشد.

امروزه بيش از هر چيز به آگاهي توسعه‌­اي نياز داريم. بايد آمار واقعي را به عنوان مبناي اصلي برنامه­‌ريزي براي توسعه و رشد گردشگري استان مورد تجزيه و تحليل قرار بدهيم تا به راهکارهاي جديدي برسيم و عمده‌ترين تنگناها و محدوديت­‌ها را شناسايي کرده و چاره‌­جويي کنيم.

----------------------------------

نگارنده سعيده دلال‌عليپور