در جريان سفر اخير هيئت تجاري کشور چک، به کشورمان که وزير صنعت و تجارت اين کشور رياست آن را بر عهده داشت، قرارداد توليد 5 هزار تراکتور سنگين بين شرکت ايراني و چک به امضا رسيد.

به هر حال انعقاد اين تفاهم‌نامه همکاري مشترک بين ايران و چک را به فال نيک مي‌گيريم و اميدواريم با حضور شرکت «زترو تراکتور» چک، طراحي و توليد تراکتورهاي جديد در شرکت تراکتورسازي ايران که قدمتي نزديک به نيم قرن فعاليت و توليد انواع محصولات در عرصه‌هاي داخلي و صادرات جهاني دارد، به فراموشي سپرده نشود.

اما سخن کوتاه آنکه، مقام عالي شرکت «تند تک تيز» اردبيل، که اين قرارداد را از طرف ايران امضا کرده است، در پاسخ به اين سئوال که چرا با شرکت تراکتورسازي تبريز، اين تفاهم همکاري را امضا نکرده‌ايد، گفته؛ «تراکتورسازي تبريز توانايي ساخت تراکتورهاي سبک و نيمه‌سنگين را دارد و ما با انعقاد اين قرارداد مي‌توانيم، صاحب فناوري ساخت تراکتورهاي سنگين باشيم و اين محصول را علاوه بر ارائه در داخل به کشورهاي همسايه به خصوص عراق و آذربايجان صادر کنيم».

* به نام تراکتور ايران، به کام تراکتور چک

در هر صورت، فرمايش اين مقام عالي در اين ارتباط شايد درست باشد، که بر اين باور هست، که کشور ايران با امضاي اين قرارداد، صاحب فناوري ساخت تراکتورهاي سنگين مي‌شود، حال سئوالي که در اين ارتباط مطرح مي‌شود اين است که چرا شرکت تراکتورسازي ايران با 47 سال تلاش، فعاليت و توليد در اين عرصه، پيشگام طراحي و توليد تراکتورهاي جديد با اين قابليت نبوده؟ و اگر براي کشورمان توليد تراکتورهاي سنگين با اين قابليت نياز بوده، چرا متوليان اين امر و متخصصان اين عرصه، بعد از گذشت نزديک به پنج دهه، امروز به سراغ دانش فني آن مي‌روند؟

باز در همين خصوص با سئوالات ديگري از اين دست، روبه‌رو هستيم و آن اينکه آيا با وارد کردن قطعات يک محصول و راه‌اندازي خط مونتاژ مي‌توان، صاحب دانش فني يک محصول جديد شد و ديگر اينکه هر روز مسئولان، کارشناسان و متخصصان عرصه صنعت و توليد، براي نجات کشور از وضعيت بحراني کنوني و رهايي از بن‌بست و رکود صنعت و توليد بيمار کشور، از هر تريبون ورسانه‌اي، دم از حمايت از توليد داخلي و اقتصاد مقاومتي مي‌زنند، که به نظر مي‌رسد اين امر با منويات رهبري در خصوص اقتصاد مقاومتي و به ويژه با منافع و عزت ملت ايران و به خصوص با سياست‌هاي راهبردي و کلان کشورمان در خصوص حمايت از توليد داخلي منافات داشته باشد؟

* تراکتور ساخت ايران، پلاک جمهوري چک خورد

افزون بر آنچه گفته شد، توليدکنندگان و متخصصان اين حوزه مي‌گويند، با واردات هر تراکتور به کشور 10 نفر در کشور بيکار مي‌شوند، و در همين ارتباط نيز منابع داخلي در اختيار خارجي‌ها قرار مي‌گيرد.

با اين حال، چرا مسئولان و دست‌اندرکاران اين امر، با وجود اينکه به خوبي مي‌دانند، اين طور قراردادها به هيچ وجه به نفع توليد داخلي و مصلحت کشور نيست، باز هم دست به چنين اقدامات غيرکارشناسي مي‌زنند.

طبق فرمايشات رهبر معظم انقلاب بخش مهمي از جهاد اقتصادي مسئله‏ توليد ملي است، که اگر ملت با همت، عزم و آگاهي و با همراهي و برنامه‌ريزي درست مسئولان بتواند مشکل توليد داخلي را حل کند، بدون ترديد بر چالش‌هايي که دشمن ايجاد مي‌کند، غلبه خواهند کرد.

* تراکتور ساخت ايران، از اين به بعد با فرمان چک شخم مي‌زند

بسيار واضح است، امروز استکبار جهاني از تحقق شعار «ما مي‌توانيم»، که نمود همت و غيرت ايرانيان است عصباني شده و در اين خصوص با ترفند‌هاي مختلف در صدد ضربه زدن به اين نظام است، که بايد مراقب توطئه‌هاي شوم آنها باشيم.

بر اين اساس، در ادامه اين گزارش و تحليل به آنچه در عمل اتفاق افتاده، با طرح ديدگاه‌ها و نظرات دست اندرکاران و متخصصان اين عرصه مي‌پردازيم، که جاي بسي تامل و کنکاش دارد.

راه‌اندازي خط توليد تراکتورهاي سنگين در تبريز

مدير عامل گروه صنعتي تراکتورسازي ايران، در اين ارتباط با تاکيد بر اينکه « توليد‌کنندگان داخلي بيم آن دارند که با برداشته شدن تحريم‌ها و انعقاد قرار‌دادهاي مختلف با خارجي‌ها، توليد و صنعت داخلي بيش از گذشته دچار رکود شود و بازار ايران محلي براي نمايش کالاهاي خارجي باشد»، معتقد است: تراکتورسازي تبريز متشکل از 11 شرکت توليدي است و در استان‌هاي مختلف مانند سنندج، کردستان، اروميه و تبريز با قطعه‌سازان داخلي در سراسر کشور همکاري کرده و عمده توليداتشان تراکتور سبک، سنگين و نيمه‌سنگين است و همچنين از ابتداي امسال خط توليد تراکتورهاي سنگين نيز راه‌اندازي شده است و اين شرکت توانايي توليد و تحويل سالانه 30 هزار دستگاه تراکتور سنگين را دارد».

* نبض صنايع مادر ايران هنوز مي‌تپد

ابوالفتح ابراهيمي در ادامه با اشاره به قرار‌داد جديد ايران با توليد‌کنندگان تراکتور سنگين کشور چک بر اين باور است: واردات اين ماشين‌آلات علاوه بر خروج ارز از کشور گرفتاري‌هايي را در خصوص خدمات پس از فروش براي کشاورزان به‌وجود مي‌آورد و در شرايطي که کارخانجات داخلي توانايي ساخت اين تراکتورها را دارند، واردات آنها غير‌منطقي است.

وي با تاکيد بر اينکه،«شرکت تراکتورسازي تبريز، پيش از تحريم‌ها با کشورهاي آلمان و ايتاليا کار مي‌کرد، اما با وقوع تحريم‌هاي غرب و قطع ارتباط شرکاي خارجي، اين شرکت با اتکا به مهندسان داخلي توانست توليد انواع تراکتور را ادامه داده و حتي خط توليد تراکتور سنگين را نيز در سال جاري راه‌اندازي کند»، مي‌افزايد: در حال حاضر سالانه 20 هزار تراکتور توليد مي‌کنيم و صادراتمان نيز به کشورهاي آفريقاي مرکزي، امريکاي لاتين، آسياي ميانه، سريلانکا و کشورهاي عراق و افغانستان رونق دارد.

وي مي‌گويد: علاوه بر تراکتور، کمباين، موتور کاميونت و انواع موتورهاي ديزلي نيز در اين شرکت توليد مي‌شود».

* تراکتور ايران، زير چرخ تراکتور سنگين چک

مدير عامل گروه صنعتي تراکتورسازي ايران، با انتقاد به برخي از توليد‌کنندگان که فقط کار مونتاژ را درکشور انجام مي‌دهند، مي‌گويد: در حال حاضر 10 شرکت تراکتورسازي در کشور فعالند که قطعات را وارد مي‌کنند و با سرهم‌بندي و مونتاژ به چند برابر قيمت واقعي توليداتشان را به فروش مي‌رسانند، اين در حالي است که با رفع تحريم‌ها مي‌توانيم با تکيه به متخصصان و قطعه‌سازان داخلي توليد واقعي داشته باشيم و با صادرات کالاهايمان براي کشور ارزآوري داشته باشيم».

* قد خميده توليد ملي، زير بار مونتاژ وارداتي

مديرعامل شرکت موتورسازان تراکتورسازي تبريز نيز ظرفيت اسمي اين واحد توليدي را توليد 36 هزار دستگاه انواع محصول بيان مي‌کند و يادآور مي‌شود: «در سال‌هاي تحريم و تا سال گذشته توليد اين واحد صنعتي افزايش داشت زيرا بالاي 80 درصد محصولات ساخت داخل است اما امسال به دليل مشکلات در زمينه تسهيلات بانکي اين روند متوقف شده است».

محمد شهباز در ادامه با تاکيد بر اينکه در کنار موتور تراکتور، موتورهاي کمباين، ليفتراک و ماشين‌آلات راه‌سازي و پمپ‌هاي مختلف و طراحي و توليد موتور گازسوز در اين واحد در حال انجام است، مي‌گويد: توجه ويژه و تامين سرمايه براي ارتقاي توليد در کشور ضروري است، به طوريکه بدون خلق ثروت چيزي براي توزيع نيست، اما امروز فقط شعار حمايت داده مي‌شود و کسي حاضر نيست سرمايه خود را درگير دردسرهاي توليد کند».

مدير شرکت «تند تک تيز» اردبيل هم که قرارداد ساخت 5 هزار تراکتور سنگين بين ايران و چک، را از طرف ايران امضا کرده است، در اين خصوص با بيان اينکه توليد مشترک از توليد 20 درصد قطعات در داخل ايران و 80 درصد به صورت واردات آغاز مي‌شود و در طول 5 سال به 80 درصد توليد در ايران و 20 درصد در کشور چک خواهد رسيد، مي‌گويد: سه سال است که با اين شرکت کار مي‌کرديم و فقط تراکتور را مي‌خرديم و تنها وارد کننده بوديم، اما الان قرار دادي با اين شرکت براي توليد در داخل بسته‌ايم و اين اتفاق از اين جهت مهم است، که هم اکنون تراکتور سنگين 150 تن به بالا در کشور توليد نمي‌شود و با آغاز کار خط توليد اين براي نخستين بار است، که اين مهم در کشور رخ مي‌دهد».

* فعاليت بيش از 4 دهه گروه صنعتي تراکتورسازي ايران

بعد نيست در ادامه اين گزارش و تحليل به بخشي از فعاليت بيش از چهار دهه گروه صنعتي تراکتورسازي ايران، در شهر تبريز بپردازيم، که در حال حاضر سالانه بيش از20  هزار انواع تراکتور توليد مي‌کند، علاوه بر توليد تراکتور، کمباين، موتور کاميونت و انواع موتورهاي ديزلي از ديگر محصولات اين شرکت است که هم اکنون علاوه بر تأمين نياز داخلي، مازاد توليد نيز به کشورهاي ديگر از جمله آفريقاي مرکزي، امريکاي لاتين، آسياي ميانه، سريلانکا، عراق و افغانستان صادر مي شود.

افزون بر آنچه گفته شد، شرکت تراکتورسازي ايران، با شعار «نگين صنعت سنگين کشور»، با آرمان پيشگام در توليد ماشين‌آلات کشاورزي با قابليت رقابت در سطح جهاني، در سال 1347 به صورت شرکت سهامي خاص قدم در عرصه توليد گذاشته و به طوريکه در حال حاضر، توليد انواع تراکتور و ماشين‌الات کشاورزي با بهره‌گيري از تکنولوژي روز و خلاقيت و ابتکار نيروي انساني و به ويژه توسعه مکانيزاسيون کشاورزي کشور و نيل به سودآوري توانمند براي بازارهاي داخلي و خارجي براي مناسب از جمله ماموريت اين شرکت است.

* تراکتور، مادر صنايع ايران

با اين اوصاف، اين شرکت در 21 فروردين 1375 به شرکت سهامي عام تبديل و در 9 مرداد 1375 در بورس اوراق بهادر پذيرفته شد. مرکز اصلي شرکت و کارخانه در شهر تبريز واقع است. شرکت تراکتورسازي ايران توليد خود را با مونتاژ تراکتورهاي روماني u650 وu651 از سال 1348 آغاز کرده است، در سال 1354 اولين تراکتورهاي MF در چهار نوع MF135 با قدرت 45 اسب بخار، MF165 با قدرت 62 اسب بخار، MF185 با قدرت 72 اسب بخار و MF295 با قدرت 92 اسب بخار به بازار عرضه شد.

از سال 1356 تراکتورهاي سبک MF285 جايگزين تراکتورهاي روماني گرديد. بين سال‌هاي 1366 و 1371 شرکت‌هاي آهنگري، موتورسازان، ريخته گري، خدمات صنعتي و ماشين الات صنعتي با هدف بهره‌برداري از منبع و امکانات شرکت، استفاده از ظرفيت هاي مازاد شرکت و چابک نمودن شرکت مادر، عدم تمرکز و توجه به توسعه محصولات و توسعه توليدات جانبي از شرکت مادر جدا شدند.

بر همين اساس، توليد تراکتورهاي سنگين MF399 تک ديفرانسيل و دو ديفرانسيل براي اولين بار در سال 1372 در راستاي اهداف تنوع محصول و تامين نياز بازار به تراکتورهاي با قدرت بالا انجام گرفت. در سال 1372 شرکت بازرگاني و خدمات پس از فروش و در سال 1382 شرکت تراکتورسازي اروميه خريداري شد. در بين سال هاي 1374 الي 1376 مرکز خودگردان طراحي و ساخت ماشين به منظور طراحي و توليد ماشين‌آلات تبديلي کشاورزي و مرکز خودگردان ساخت کاميونت با هدف ايجاد فضاي همکاري گسترده بين صنايع کشور و استفاده از ظرفيت‌هاي موجود به منظور گسترش هم‌افزايي و خوداتکايي تکنولوژيکي در ساخت خودرو و همچنين توليد کاميون سبک 5.2 تا 5.3 تن با مشخصات مناسب براي حمل محصولات کشاورزي و خدمات شهري، به منظور تکميل زنجيره خودروهاي توليدي در کشور ايجاد گرديد.

* تراکتورهاي سنگين ايران، در تب و تاب جهاني شدن

بين سال‌هاي 1382 تا 1388 شرکت‌هاي تراکتورسازي کردستان، مهندسي و تامين قطعات، خودروسازان ديزلي آذربايجان، ونيران در کشور ونزوئلا، اوگيران در کشور اوگاندا و تاجيران در کشور تاجيکستان تاسيس شد.

طراحي و توليد تراکتورهاي جديد از سال 1381 و با تراکتورهاي ITM800 آغاز شده و متعاقب آن در سال 1386 تراکتورهاي ITM299 و ITM240 در شرکت تراکتورسازي به توليد انبوه رسيد. در سال 1387 با توجه به روند خصوصي سازي و براي سياست‌هاي دولت در اجراي اصل 44 قانون اساسي، 42/45 درصد از سهام شرکت متعلق به سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران توسط کنسرسيومي مشترک از شرکت سرمايه گذاري مهر ايرانيان و گروه خودروسازي سايپا خريداري گرديد و در سال 1388 با توجه به خريد سهام شرکت از سوي صندوق سرمايه گذاري مهر اقتصاد ايرانيان، اين صندوق سهامدار عمده شرکت محسوب گرديد.

* به زنجير کشيدن، چرخ‌هاي صنايع بزرگ

همچنين اين شرکت، در بين سال‌هاي 1389 و 1390 طراحي و نمونه سازي تراکتورهاي ITM475 ، ITM485، ITM1000 و ITM1050 تک و دو ديفرانسيل و نيز طراحي و توليد ITM285 NEW انجام گرديد و از سال 1391 به توليد انبوه رسيد.

از جمله اقدامات مهم انجام يافته در سال 1391 و 1392 مي‌توان به طراحي و توليد انبوه محور جلوي تراکتورهاي سري 200، طراحي و نمونه سازي تراکتور ITM470 و نيز مقدمات تاسيس شرکت توليد خودروهاي ديزلي با نام شرکت سيبا اشاره کرد که اين شرکت در سال 1392 به بهره برداري رسيده و توليدات خود را روانه بازار کرد.

همچنين براي کاهش قيمت تمام شده محصول و خودکفايي در زمينه توليد مجموعه‌هاي استراتژيک، طراحي و توليد انبوه محور جلوي تراکتورهاي دو ديفرانسيل سري 300 توسط کارشناسان شرکت به انجام رسيد. ساخت و بهره‌برداري از مرکز تست و استاندارد تراکتورسازي در محل اصلي شرکت از جمله فعاليت هاي بارز شرکت بوده است.

* دست نوازش مسئولان بر سر صنايع پير کشور

نکته مهم‌تر اينکه، در سال 1392 در راستاي استراتژي‌هاي کلان شرکت، پس از تکميل مطالعات انجام يافته شده در خصوص تراکتور سنگين 150 اسب بخار، پروژه طراحي و توليد اين تراکتور در گروه صنعتي تراکتورسازي ايران شروع شده است.

از سوي ديگر، اما توليدات گروه صنعتي تراکتورسازي تنها محدود به توليد تراکتور و قطعات يدکي اين گروه نيست، بلکه شرکت هاي اقماري اين گروه صنعتي از جمله شرکت ريخته‌گري تراکتورسازي و واحد توليد موتور اين مجموعه با توليد انواع موتور، موتور برق، قطعات ريخته گري شده و قطعات يدکي موتور تراکتور ضمن تامين نياز داخل بازار خوبي هم در کشورهاي منطقه براي خود ايجاد کرده‌اند.

* گشتي کوتاه در پيچ و مهره بازار صنايع مادر ايران

 شرکت موتورسازان تراکتورسازي ايران يکي از شرکت‌هاي اقماري گروه صنعتي تراکتورسازي ايران است و توانايي توليد 71 نوع موتور در بخش هاي کشاورزي، صنعتي و خودرو را دارد، که از اين مجموعه‌‌‌ها مي‌توان به انواع موتور تراکتور، موتور خودروهاي سواري و کشنده‌ها، موتور ژنراتور براي توليد برق، ژنراتور پمپ‌هاي آب و ... اشاره کرد.

شرکت ريخته‌گري تراکتورسازي نيز با توليد سالانه 55 هزار تن انواع قطعات ريخته‌گري شده و بيش از 8 هزار و 500 تن صادرات به ارزش هشت ميليون و 500 هزار دلار از ديگر شرکت‌هاي اقماري گروه صنعتي تراکتورسازي است. اين شرکت انواع بدنه موتور تراکتور، پرايد، نيسان، اگزوز و پوسته گيربکس را توليد مي‌کند.

افزون بر آنچه گفته شد، در اين ارتباط بيان چند نکته ضروري است، اول اينکه اخيرا مقام عالي گروه صنعتي تراکتور سازي اعلام کرده بود، «اين گروه با نيمي از ظرفيت خود کار مي کند، بيش از 3 هزار و 200 تراکتور در پارکينگ هاي انباشته شده است که روزانه 60 دستگاه هم به اين آمار اضافه مي شود»، در هر حال به عبارتي ساده تر، اين آمار نشان مي دهد که يک جاي کار اشکال دارد! نکته مهمتر اينکه به نظر مي رسد، اين گروه صنعتي که طي سال هاي اخير در بين 500 غول صنعتي کشور به عنوان صنعتگر برتر مطرح بودند و همچنين اين گروه طي سه سال گذشته به عنوان صادر کننده نمونه کشور بوده است، اين روزها، با بي مهري تصميم سازان اقتصادي روبرو شده است.

* چرخ‌دنده‌هاي صنعت مادر ايران به کندي مي‌چرخند

نکته دوم و جالب تر آنکه، گروه صنعتي تراکتورسازي در سال‌هاي اخير و در اوج تحريم‌ها موفق به تکميل چرخ توليد در داخل شده، و توليدات اين گروه نيز بر اساس نياز روز کشورمان، منطقه و جهان توليد و حتي روند رو به رشدي داشته است و همچنين اين گروه صنعتي با وجود به رعايت شاخص‌هاي توليد ملي از جمله ارزش افزوده بالا، قيمت تمام شده معقول و قابل رقابت، قابل قبول بودن کيفيت و استانداردهاي توليد، رعايت استانداردهاي زيست محيطي، فناوري‌هاي نوين و پيشرفته در فرآيند توليد محصولات، باز هم اين شرکت اين روزها از ديد دولتمردان مغفول مانده است.

فرجام سخن اين که به عقيده متخصصان و توليدکنندگان نظام جمهوري اسلامي ايران در همه عرصه‌‌هاي توليدي و صنعتي با تکيه بر دانش بومي و ايمان، تعهد و تخصص و به ويژه توليد داخل و سياست مستقل قطعاً مي‌تواند، فشارهاي اقتصادي و تحريم‌هاي غرب و استکبار جهاني را خنثي کند و يکي از دستاوردهاي مهم سياست‌هاي کلي اقتصاد مقاومتي هم اين مورد خواهد بود.

* آشفته بازاري به نام توليد داخلي

از سوي ديگر، به فرموده مقام معظم رهبري، جمهوري اسلامي ايران با جمعيت حدود 75 ميليون نفري مي‌تواند، اقتصادي با نشاط و فعال داشته باشد بنابراين کشورهايي با جمعيت بالا مانند ايران، در بعد اقتصادي بايد به خود اتکايي دست يابند و اقتصادي متکي بر بازار داخلي خود داشته باشند.

نکته مهم ديگر اينکه، تحريم‌هاي استکبار جهاني عليه ملت ايران در طول چند دهه اخير موجب شده زيرساخت‌هاي مناسبي در کشورمان براي توليد ملي فراهم شود و به يقيين در اين زمينه حالا اين فرصت پيش آمده که ملت ايران با توکل به خداوند متعال و با تيکه بر داشته‌ها و شناسي ظرفيت‌هاي کشورمان، بار ديگر دشمنان اسلام و ايران را ناکام بگذارند.

به بيان ديگر، درست است که در سال‌هاي گذشته در اثر تحريم‌هاي فلج کننده و سختگيري دشمنان بر نظام جمهوري اسلامي، ملت ايران فشارهاي زيادي را تحمل کردند، ولي در ميدان عمل ثابت شد، اين ملت ايران بود، که با صبر و استقامت پله‌هاي ترقي را يکي پس از ديگري طي مي‌کنند و ان‌شاءالله آثار و نتائج آن را در آينده نزديک خواهيم ديد.