آب يكي از اساسي ترين عناصر زيست است. برخوداري از آب سالم براي نيازهاي انساني از عوامل اساسي و به منزله عامل تمدن شناخته شده است، به طوري كه همواره مورد احترام جوامع بوده و رودخانه هاي مختلف در سراسر جهان، نزد جمعيت هاي ساكن در آن نواحي اهميت زيادي داشته و مورد تقدس بوده است. آب يكي از بزرگ ترين چالش هاي قرن حاضر بشريت است كه مي تواند سرمنشأ بسياري از تحولات مثبت و منفي جهان قرار گيرد . خلأ بين توان تأمين آب و شدت تقاضا، بحران آفرين است . هنگامي كه اين عدم تعادل با مجموعه راهكارهاي مديريتي قابل مهار نباشد، زبان مفاهمه در بخش آب مبدل به زبان مخاصمه خواهد شد . چه در بعد محلي، منطقه اي و ملي و چه در بعد جهاني، بخش عمده اي از عدم تعادل در منابع آب ناشي از چرخه آب شناسي و محدوديت طبيعي منابع آب  ميباشد و بخش ديگر، تأثيرگذاري اقدامات و فعاليت هاي بشري بر روي منبع كم نظير و مائده خدايي آب مي باشد كه در قالب آلودگي منابع آب ظاهر مي شود

امروزه كمبود و آلودگي آب، زندگي ميليونها نفر از ساكنان زمين، خصوصاً كشورهاي فقير را به شدت با خطر مواجه ساخته است. از نگاه آمار، 80 درصد جمعيت جهان تنها به 20 درصد ذخاير آب سالم و بهداشتي دسترسي دارند. بيماريهاي ناشي از آب آلوده نيز عامل بسيار مهمي در مرگ و مير در كشورهاي فقير جهان است.

در حال حاضر به دليل افزايش جمعيت خصوصاً در كشورهاي فقير و از طرفي ارتقاي سطح زندگي، سرانه مصرف آب در سطح جهان افزايش و به تبع آن، كمبود منابع آب سالم در بسياري از مناطق شديداً احساس مي شود. با افزايش جمعيتي در حدود 90 ميليون نفر در هر سال به جمعيت كره زمين و برداشت بيش از حد و نيز آلودگي منابع آبي زمين، اين كمبود تشديد و در نتيجه آن تنشهاي حاد سياسي و اجتماعي در عرصه جهاني، خصوصاً كشورهايي كه در نواحي خشك و نيمه خشك قرار دارند بيشتر خواهد شد، دور از ذهن نيست تا جنگهاي آينده جهان بر سر منابع آب صورت گيرد. در 50 سال گذشته 37 مورد خشونت بين كشورها بر سر آب گزارش شده است.

طبق برآورد سازمان ملل متحد، در حال حاضر در حدود يك ميليارد و دويست ميليون نفر از مردم جهان فاقد آب سالم و بهداشتي هستند كه اين رقم تا سال 2050 به دو ميليارد و سيصد ميليون نفر افزايش خواهد يافت، بر اساس آمار موجود، در 50 سال آينده حداقل يك نفر از 4 نفري كه در كشورهاي مختلف زندگي مي كنند با مشكل جدي كمبود آب دست به گريبان خواهند شد.

اگر چاره اي انديشده نشود و بشر به خود نيايد، بحران آب در آينده اي نه چندان دور فاجعه اي به بار خواهد آورد كه سالانه چيزي در حدود 5 ميليون نفر از مردم جهان را به كام مرگ بفرستد، چنانكه در حال حاضر آب آلوده هر 8 ثانيه يك كودك را مي كشد.

روز 22 مارس بعنوان روز جهاني آب، به منظور تحرك بخشيدن به عزم و اراده ملتها در حل «بحران مديريت منابع آب» است اين بحران به معناي فقدان قانون گذاري صحيح و عدم اراده سياسي براي حل وضعيت نامطلوب منابع آب جهاني مي باشد.

بر اساس تحقيقات صورت گرفته و پيش بيني هاي بانك جهاني و سازمان ملل متحد تا سال 2025 ميلادي، دو سوم جمعيت جهان دچار كمبود آب خواهند شد و  اين موضوع همزمان با افزايش جمعيت جهان، به خصوص در كشورهاي توسعه نيافته و فقير، و افزايش تقاضاي اين كشورها به حد نياز كشورهاي پيشرفته منجر به كاهش بيشتر منابع آب شيرين مي گردد.

با توجه به حقايق فوق به نظر مي رسد كه جامعه جهاني بايد بخش عمده اي از تلاشهاي خود را صرف اجراي «برنامه اقدام جهاني» گردد تا ضمن متمركز كردن تلاشهاي پراكنده بين المللي بتواند منابع را بسيج نموده و آب و فاضلاب را در اولويت دستوركار توسعه قرار داده و اقدام و اراده سياسي را نيز در اين جهت تقويت نمايد. اهميت مديريت آب، همپاي مديريت توسعه است و اين دولت ها هستند كه مي توانند و قادرند اين مديريت را منسجم ، مستمر و هدفدار دنبال كنند.کارشناسان اين حوزه جهت جبران هزينه هاي ناشي از بحران در مديريت آب در جهان راهكارها و پيشنهادات زير را حائز اهميت دانستند :

1- همكاري روز افزون فراي مرزهاي ملي و اقدام جهاني جهت ضمانت امنيت دسترسي به آب سالم براي فقرا ضروري است.

2- بحران جهاني آب و فاضلاب به «برنامه اقدام جهاني» نياز اضطراري دارد.

3- بايد رويكردهاي مديريت تقاضا كه از مباحث عمده مديريت منابع آب به ويژه در كشورهاي داراي محدوديت آبي مي باشد، در برنامه هاي مديريت منابع آب كشور از محوريت بيشتري برخوردار گردد.

4- دولتها طبق برآورد سازمان ملل متحد يك درصد از توليد ناخالص ملي خود را جهت حل معضلات آب و فاضلاب تخصيص دهند.

5- دولتهاي سراسر جهان، برنامه هاي ملي خود را براي تسهيل پيشرفت در امر آب و فاضلاب، با هدف هاي بلند پروازانه و با حمايت مالي و سياستهاي مشخص براي غلبه بر نابرابريها جهت دسترسي به آب سالم تهيه نمايند.

6- كمك هاي بين المللي به كشورهاي در حال توسعه و توسعه نيافته در جهت حل مشكلات مرتبط با آب و فاضلاب.

7- از طريق قيمت گذاري آب، ميزان تقاضاي اين منبع گرانبها و كمياب تنظيم گردد. لذا بايد توجه داشت كه اين افزايش قيمت، مانع دسترسي كشورها و افراد كم درآمد به آب كافي نشود.

8- مشاركت مصرف كنندگان در سرمايه گذاري براي بهره برداري از منابع آب بخصوص در بخش كشاورزي.

9- دولتها فراتر از اصول قانوني عمل كرده و با وضع قوانين محكم حق بشر را نسبت به برخورداري از آب سالم و قابل دسترسي تضمين كنند.

10- الزامي است در سراسر جهان آب به عنوان منبع طبيعي گرانبها و نه يك كالا مصرفي قابل گسترش و بدون توجه به پايداري زيست محيطي رفتار شود.

11- ناظرين مستقل بين المللي بر پايبندي تامين كنندگان خدمات كارآمد در بخش آب براي ارائه خدمات به همگان و به ويژه فقرا نظارت لازم را اعمال نمايند.

12- جلوگيري از توسعه اراضي كشاورزي

13- افزايش توان ذخيره آب

14-ا فزايش مشاركت و همكاري در حوضه هاي آبريز بين المللي

15- ارزش نهادن به عوامل اكوسيستمي

16- حمايت از نوآوري ها

17- نظارت بين المللي در استفاده بي رويه از آب هاي آزاد(درياها و اقيانوسها) و ايجاد تاسيسات غيراصولي جهت جلوگيري از تبعات آتي.

نگارنده : دکترآرش نجاتي