خلخال که تا سال ???? به هرو آباد شهرت داشت از سطح دريا هزار و ??? متر ارتفاع دارد و آب و هواي آن در قسمت شرقي ارتفاعات طالش سرد و در قسمت شمال، جنوب و غرب معتدل و مطبوع است.

اين تفاوت دمايي در گستره ??? کيلومتري طولي شهرستان موجب شده است گردشگري چهار فصل از هواي آفتابي گرفته تا برفي بر آن حاکم شود. در اين ميان طبيعت نيز دست به کار بوده و جاذبه هاي بي نظيري را خلق کرده است تا خلخال را به يکي از چشم نوازترين مقاصد طبيعت گردي تبديل کند.

گردنه زيباي الماس، چشمه ازناو، تفرجگاه ميرعديل، آبشارهاي نوده، نساز و سفيد آب و باغات نهميل و برندق از جمله نقاشي هاي به يادگار مانده طبيعت در اين منطقه است.

لطف گردشگري خلخال آب و هواي سالم آن است که شرايط اقليمي موجب شده برخي حتي براي استراحت و دوري از تنش هاي جسمي و روحي به اين شهرستان سفر کنند.

نقاشي طبيعت اين منطقه را زماني مي توان تکميل کرد که روستاهاي هدف گردشگري، آب گرم معدني خلخال، امامزاده هاي آن و موزه خلخال را اضافه کرد.

در شهرستان خلخال قله آق داغ با سه هزار و ??? متر و عجم داغ با سه هزار و ??? متر مستعد صعودهاي زمستاني و تابستاني است. و در طول سال نيز در برخي نقاط به دليل پوشش برف مي توان بازي و ورزش هاي زمستاني را تدارک ديد.

سحر طبيعت در گردنه الماس

گردنه زيباي الماس واقع در محور اسالم به خلخال يکي از زيباترين محورهاي ارتباطي استان گيلان به اردبيل است.

دو طرف جاده مملو از درختان جوان و تنومند بوده و دامنه هاي سرسبز و گله هاي سفيد گوسفندي که در دوردستها حرکت مي کنند در کنار چشم انداز ييلاق و کلبه هاي چوبي روستاييان و درختان بلند و انبوه که سايه شان جاده کوهستاني را گاهي تاريک مي کنند به زيبايي طبيعت آن افزوده است.

در فصول گرم سال با نوزايي دوباره طبيعت در اين گردنه مي توان شاهد اعجاز طبيعت بود. اغلب گردشگران با مشاهده تصاوير اين گردنه و محور خلخال- اسالم يکي از مسيرهاي سفر خود را در اين محور قرار مي دهند.

دورهمي خانوادگي در تفرجگاه ميرعديل

تفرجگاه اندبيل که بيشتر به چشمه مير عديل (ميرعديل بولاغي) معروف است در پنج کيلومتري شرق مرکز شهرستان خلخال، در محدوده روستاي اندبيل و در کوهپايه هاي تالش قرار گرفته و داراي بوته زارهاي جنگلي است.

اين منطقه همجوار با استان گيلان و در ميان قله هاي تماشايي عجم و در مجاورت چمنزارها و چشمه سارهاي پر آب و زلال واقع شده است که همه ساله در فصول مساعد سال از جمله تعطيلات نوروزي، ?? به در و ايام تابستان، مسافران و گردشگران را به خود جذب مي کند.

آب چشمه ميرعديل بسيار گوارا و مطبوع بوده و بخاطر ظرفيت بالايي که دارد سرچشمه رودخانه اي با همين عنوان است که در پايين دست چشمه با ايجاد سد هاي مختلف و همچنين استخرهايي توسط اهالي، پرورش ماهي قزل آلا نيز در آن رونق يافته است.

گفتني است اندبيل به عنوان روستاي نمونه وهدف گردشگري دربخش مرکزي خلخال وگيلوان به عنوان روستاي داراي بافت باارزش روستايي دربخش شاهرود خلخال شناخته شده است.

معماري ماسوله در روستاي کزج

ديگر روستاي هدف گردشگري اين شهرستان کزج است که معماري پله اي بافت ظاهري آن را شبيه روستاي ماسوله در استان گيلان است. معماري که مدير کل ميراث فرهنگي استان معتقد است در واقع متعلق به جنوب استان بوده و روستاي ماسوله نيز توسط برخي مهاجران خلخالي به شکل فعلي ساخته شده است.

اين روستا در ?? کيلومتري شمال‌غربي هشجين واقع است. بافت سنتي، معماري خاص اماکن مسکوني، قرار گرفتن در کوهپايه، بهره مندي از طبيعت بکر و زيبا، جاري شدن رودخانه قزل اوزن درست از بين باغات روستا، قدمت و پيشينه تاريخي و صنايع دستي موجب شهرت آن شده است.

انگور، گردو، سيب و گلابي، گيلاس، آلبالو و توت (مخصوصا توت خشک) از محصولات درختي کزج است. جاجيم بافي، پلاس بافي، جوراب، کلاه و دستکش، طناب و سبدبافي از صنايع دستي اين روستا بوده و از قديم الايام رواج دارد.

نام روستاي زيبا و گردشگري «کزج» برگرفته از کلمه «کزه» يعني چوبدستي (دگنگ يا ال‌آغاجي) است.

به غير از کزج و اندبيل خلخال پنج روستاي هدف گردشگري ديگر نيز دارد و تراکم روستاهاي هدف گردشگري اين شهرستان بيش از ساير شهرستان هاي استان است.

آب گرم خلخال و آبشار هاي ديدني

در سفر به خلخال بايد از آب گرم معدني آن بهره گرفت. اطراف چشمه را سنگ آهكي و آذرين از نوع آندزيت پورفيزيک پوشانده است. خروج آب از زمين در چند مظهر نزديک به هم به فاصله چند صد متري است. آب گرم خلخال از دسته آب ها ي بيكربناته سديک گرم و گازدار است كه در درمان بيماري هاي مفصلي، روماتيسم و عصبي موثر است.

در خلخال  سه چشمه به نام‌هاي آبگرم گرمخانه و آبگرم خوشنامه و آبگرم تيل واقع شده است.

در کنار آب هاي گرم معدني مي توان آبشارهاي نوده، نساز و سفيد آب را نيز مثال زد که هر يک طبيعت بکر و ديدني را دارا است.

مرور تاريخ در موزه نصر خلخال

موزه نصر خلخال فرصت گردشگري ديگري است که دست به کار بازگويي قدمت تاريخي اين شهر شده است. اين موزه با مرمت حمام دوره قاجار احداث شده که در ابتدا به عنوان بنائي عام المنفعه براي تامين نيازهاي اهالي محل بنا شده بود.

 فرم معماري آن از اصول حمامهاي تاريخي ايران پيروي مي کند. حمام از طريق يک ورودي به هشتي و از آن جا به پيشخان منتهي مي شود. سربينه بانقشه مربع و چهار بازوي کناري از حمام هاي تاريخي تبعيت مي کند. بخش گرمخانه به فرم هشت ضلعي و در ارتباط با فضاهاي خدماتي و خزينه است. اين حمام در قسمت سربينه داراي نقاشي هاي زيبا است.

حمام نصر خلخال پس از پايان عمليات مرمتي آن در سال ????  به عنوان موزه خلخال مورد بهره برداري قرار گرفته  و اشياء موزه بخشي از تاريخ و فرهنگ منطقه را به معرض نمايش قرار داده است.

فرصت گردشگري مذهبي در خلخال

ظرفيت هاي گردشگري خلخال برخوردار از گردشگري مذهبي نيز هست. بر تارک گردشگري مذهبي اين شهرستان امامزاده کلور واقع شده است که همه ساله پذيراي هزاران زائر و گردشگر داخلي و خارجي است.

امامزاده سيدعبدالله (ع) از نوادگان حضرت امام موسي کاظم (ع) است و آرامگــاه آن حضرت در يک کيلومتــري شهر کلور در کنار چشمه زلال به نام جيگيزات و رودخــــانه پرخروش شاهرود در دل کوههاي بلند منطقه قرار گرفته است.

اين امام زاده به لحاظ قرارگرفتن در منطقه کوهستاني و بدليل هم مرز بودن شهر كلور با استان گيلان داراي آب و هواي بسيار لطيفي در تمام فصول سال بخصوص در فصل تابستان است.

ساختمان قديمي اين امامزاده گلي بوده و بناي جديد داراي بدنه سنگي و سقف شيرواني و يک گنبد با پوسته فلزي استيل است که سنگ بکار رفته در اين بنا از کوه هاي اطراف اين امام زاده جمع آوري شده است.

مدفن ديگر نواده امام موسي کاظم (ع) در اين شهرستان امامزاده سيد ابراهيم است که به امامزاده سيد ابراهيم خمس به دليل واقع شدن در روستاي خمس شهرت دارد.

علاوه بر اين امامزاده سيد دانيال ديگر امامزاده اين شهرستان  است که به گفته معاون فرهنگي اجتماعي اوقاف و امور خيريه استان در نوروز امسال جزو امامزاده هاي پر رونق بوده است.

طبق روايت اهالى امامزاده سيد دانيال از نوادگان امام موسى کاظم (ع) است. بقعه متبرکه امامزاده سيد دانيال (ع) در روستاى خانقاه سادات بالاى تپه کم ارتفاعى واقع شده است. اين روستا در پنج کيلومترى شمال شهرستان خلخال گرفته است. طبق روايت اهالى امامزاده سيد دانيال از نوادگان امام موسى کاظم (ع) بوده و به روايت ريش سفيدان و اهالى روستا کرامات زيادى در حق مردم روا داشته است.

بناى زيارتگاه در دو طبقه با نماى اصلى سنگ مرمريت سفيد که در طبقه همکف بنا انبارى و در طبقه اول ضريح فلزى طلا کارى شده و شبستان مردانه و زنانه و زائر سرا قرارگرفته است.

در سفر به خلخال از صنايع دستي آن نيز نبايد غافل شد. خلخال قطب توليد شال بوده و علاوه بر اين جاجيم، گليم، قالي، گيوه و کلاه نمدي از ديگر صنايع دستي آن است.

در هفته اول تعطيلات نوروزامسال به گفته فرماندار خلخال ??? هزار گردشگر از خلخال بازديد کرده اند و در روزهاي پاياني تعطيلات اين شهر براي بازديد ساير مهمانان آغوش گشوده است.