به گزارش احرارنيوزبه نقل از مهر،  اين اثر بي نظير تاريخي از سال ???? در پي کشف خرابه هاي شهر و دژي متعلق به دوره ماننا يعني ? هزار سال قبل، اهميت فراواني پيدا کرد که با کشف جام زرين نيز بر اهميت باستاني و تاريخي اين محوطه افزوده شد، ولي متاسفانه با وجود قدمت و آثار تاريخي متعدد، هنوز به جايگاه اصلي خود در سطح ملي و بين المللي نرسيده است.

باستان شناسان ايراني و خارجي قدمت  اين تپه باستاني را ??? تا ???? سال قبل از ميلاد تخمين زده اند، حدس ديگر آن است که آثار مربوط به ويرانه هاي تپه حسنلو در ??? يا ??? سال قبل از ميلاد به آتش کشيده شده که در هر صورت نشان دهنده جايگاه تاريخي اين اثر بي نظير است.

تپه باستاني حسنلو به همراه مهمترين اثر مکشوفه آن يعني جام "زرين حسنلو" با قدمتي بيش از هشت هزار سال قبل از ميلاد مسيح در نقده استان آذربايجان غربي نمادي از تاريخ کهن ايران اسلامي است که سالهاست در آستانه ثبت در فهرست آثار جهاني قرار دارد ولي هيچ خبري از ثبت اين اثر در يونسکو نيست.

هر چند طي سالهاي گذشته با راه اندازي موزه تاريخي و پايگاه پژوهشي در محوطه مجموعه تاريخي تپه حسنلو، اميدها براي ثبت اين اثر ملي در فهرست آثار ميراث جهاني يونسکو بيشتر شد و گذشت سالها گرد غفلت و فراموشي را در بر روي اين اثر کم نظير باستاني پاشيد.

عدم توجه به اين تپه تا جايي است که با وجود ايجاد موزه در داخل محوطه اين مجموعه تاريخي ، اغلب آثار کشف شده هم اکنون در موزه ملي ايران نگهداري شده و ظرفيتي که براي شناساندن بهتر تپه حسنلو در محل اين پايگاه ايجاد شده است، عملا بلا استفاده مانده و راکد است.

تپه باستاني حسنلوي نقده الگوي احداث تخت جمشيد بود

نماينده سابق مردم شهرستانهاي نقده و اشنويه در مجلس شوراي اسلامي ضمن انتقاد از کم توجهي به حفظ و معرفي آثار تاريخي و باستاني منطقه با وجود قدمت دار بودن آنها، گفت: متاسفانه با وجود اينکه تپه حسنلوي نقده از قديمي و غني ترين آثار تاريخي کشور محسوب مي شود، ولي تا کنون در حد شان و جايگاه آن اقدامات قابل توجهي انجام نشده است.

علي زنجاني حسنلويي با بيان اينکه حسنلو شناسنامه منطقه باستاني سلدوز بوده و بايد هر چه سريعتر نسبت به ثبت اين پايگاه باستاني ? هزار ساله در فهرست آثار جهاني يونسکو اقدامات لازم انجام شود، افزود: به دليل کم توجهي به آثار باستاني منطقه از جمله تپه حسنلو و آثار ميراث جهاني تخت سليمان تکاب و قره کليساي چالدران، استان به جايگاه واقعي خود در بحث بازديد گردشگر از بناهاي تاريخي نرسيده است.

وي با اشاره به اينکه تپه باستاني حسنلوي نقده که به گفته کارشناسان باستان شناسي روزگاري محل زندگي قوم ماننا هم بود، در واقع الگوي و ايده اوليه براي احداث تخت جمشيد در فارس است، ادامه داد: تخت جمشيد بناي نيمه کاره اي بود که با يک حمله نيمه تمام ماند، اين در حالي است که سکونت در سالهاي قبل از ميلاد مسيح در حسنلوي نقده به اثبات رسيده است.

نماينده سابق مردم نقده و اشنويه در مجلس شوراي اسلامي با اشاره به اينکه متاسفانه ايجاد موزه در محوطه مجموعه تاريخي حسنلوي نقده پس از تصويب کلنگ زني شده، ادامه داد: اين در حالي است که اين طرح به دست فراموشي سپرده شده و آثار تاريخي کشف شده از اين محوطه در موزه ملي نگهداري مي شود.

زنجاني حسنلويي با بيان اينکه هدف از ايجاد موزه در محوطه پايگاه تاريخي حسنلوي نقده، نمايش آثار کشف شده در محل اين اثر باستاني با ارزش ملي و بين المللي بود، عنوان کرد: اين در حالي است که اين هدف محقق نشده و گردشگران نيز استقبالي براي بازديد از اين محوطه نمي کنند.

وي با اشاره به اينکه تپه حسنلو چهار لايه داشته و آنچه در معرض ديد عموم قرار دارد لايه چهارم است، گفت: اين در حالي است که اگر کاوشهاي باستان شناسي در لايه هاي بعدي صورت گيرد مي توان به تاريخ و تمدن چندين هزار ساله ايران پي برد و ما همچنان منتظريم کاوش هاي باستان شناسي با کمک کارشناسان داخلي و خارجي در لايه هاي زيرين اثر تاريخي آغاز شود.

پايگاه پژوهشي حسنلوي نقده ظرفيتي براي برگزاري گردهمايي باستان شناسي

 مدير كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان غربي نيز در اين خصوص معتقد است گفت: با ايجاد پايگاه علمي پژوهشي در تپه حسنلو و دعوت از مراكز تحقيقاتي و دانشگاهي، مي توان گردهمائي هاي علمي باستان شناسي در اين مكان ترتيب داد.

جليل جباري با اشاره به آثار تاريخي چون تپه حسنلو  و تالاب هاي طبيعي به عنوان شريان هاي اصلي اين شهرستان، اظهار داشت: شهرستان نقده داراي ظرفيت هاي تاريخي و طبيعي خوبي در حوزه گردشگري مي باشد.

وي افزود: مي توان با آماده سازي بسترهاي مناسب، زمينه را براي حضور سرمايه گذاران، و بهره برداري از ظرفيت هايي مثل سد حسنلو فراهم کرد.

جباري همچنين با اشاره به لزوم نصب تابلوها و علايم راهنماي گردشگري در مسيرهاي مربوط به آثار،جاذبه هاي تاريخي - طبيعي و روستاهاي هدف گردشگري گفت: شهرستان نقده از نظر گردشگري روستايي جايگاه خاصي در استان دارد و ايجاد اقامتگاه هاي بوم گردي در كنار تالاب هاي مهم نقده مي تواند در اين زمينه موثر واقع شود.

ارتفاع تپه باستاني حسنلوي نقده از بستر رودخانه گدار که از کنار آن مي گذرد ، ?? متر و قطر آن حدود ??? تا ??? متر است. چند تپه باستاني ديگر هم که ارتفاع آنها از ?? متر تجاوز نمي کنند، در اطراف اين تپه پراکنده اند.

ديوارهاي اين بناها و منازل و معابد آن با پايه هاي سنگي ساخته شده و در بالاي آنها از آجرهاي بزرگي به طول ??، عرض ?? سانتيمتر و ضخامت ?? سانتيمتر استفاده شده است. در قسمت حفاري شده اين تپه، ويرانه هاي شهر يا دژي ديده مي شود که از دو بخش عمده تشکيل شده است.

قسمت نخست به تالار شاهي يا معبد سلطنتي معروف است و در آن سکوهاي بزرگ و کوچکي ديده مي شود و در انتهاي جنوب تالار تختگاه يا محراب معبد قرار دارد و در اين قسمت سکوهاي بزرگ و کوچک ديده مي شود.

قسمت ديگر، تالار بزرگ يا معبد اصلي است که در ضلع شمالي و مجاور بناهاي تالار اول قرار گرفته و کف آن فرش شده است و در آن دو قطعه سنگ بزرگ ديده مي شود. باستان شناسان اين دو قطعه سنگ سرخ رنگ و بزرگ را وسيله اي براي مجازات محکومان يا براي به جا آوردن قرباني به درگاه رب النوع مي دانند که سر قربانيان و محکومان را روي آن مي گذاشتند و از تن جدا مي کردند. در انتهاي اين تالار، سه ستون بزرگ سنگي جاي گرفته است.

پشت اين ستون هاي چهار متري، خانه هاي کوچکي با مصالح سنگي قرار دارد که به نظر باستان شناسان، محل سکناي بردگان، کنيزان يا خادمان معبد بود. در اين قسمت، اسکلت ?? زن نيز پيدا شده است. دور تا دور بناها را حصار و بارويي به ارتفاع شش متر فرا گرفته است که قسمتي از اين بارو و حصار و کنگره هاي آن در ضلع غربي بر اثر کاوش و حفاري نمودار شده است.

سکونت ?? دوره متمايز در تپه باستاني حسنلو

اين تپه داراي ?? دوره متمايز سکونت است که آنها را از قديم به جديد يعني از دوره دهم تا دوره اول که آخرين دوره است، تقسيم بندي کرده اند. اين دوران از دوره ابتدايي سنگي آغاز و تا دوره باستاني، مادها و دوره اسلامي ادامه مي يابد.

قدمت دوره ابتدايي و سنگي تپه حسنلو به عقيده دکتر رابرت دايسون، باستان شناس آمريکايي و سرپرست هيئت حفاري تپه حسنلو، به ?هزار سال قبل از ميلاد برمي گردد. تاريخ تقريبي سکونت اول به حدود هزاره ششم قبل از ميلاد مي رسد و دوراني را شامل مي شود که تپه حسنلو زياد مورد توجه نبود. در اين دوره ها به بناهاي خشتي گلي و سنگي برخورد شده است.

از دوره چهارم سکونت در تپه حسنلو، يعني در هنگام آتش سوزي بزرگ تا دوره هفتم سکونت، آثار ساختماني به دست آمده است که دلالت بر سکونت در اين تپه دارد. دوره چهارم حسنلو مهمترين دوره فرهنگي اين دوره است. در ميان بناهاي سمت شرقي حياط مرکزي، بقاياي چند انبار و اصطبل قابل تشخيص است که از اين انبارها مقدار زيادي خمره کشف شده است که به گماني به درد ذخيره آب دژ مي خورد و به گماني ديگر مخصوص نگهداري مشروبات بوده است.

در جانب ورودي حياط، مجموعه اي از بناهايي مانند تالار بزرگ يا پرستشگاه و تعدادي اتاق هاي متصل و مربوط به هم قرار داشته است. در اين ميان، پرستشگاه بيش از ديگر بناها قابل توجه است. اين پرستشگاه داراي سقف و ستون هاي چوبي بوده و ?.??متر طول و ?.?? متر عرض داشته است.

در دژ حسنلو، اتاق هايي نيز به انبار و آشپزخانه و اسلحه خانه اختصاص داشته است، از اسلحه خانه که معلوم نشده کارگاه اسلحه سازي يا محل نگهداري جنگ افزار بود، مقدار زيادي شمشير و سه نيزه آهني کشف شده است، در اطراف غربي حياط، حدود ?? باب اتاق بزرگ و کوچک وجود داشته و جام زرين حسنلو در يکي از اتاقهاي همين قسمت کشف شده است.

از تپه باستاني حسنلو در سال هاي ???? تا ???? طي حفاري هاي باستان شناسان ايراني و آمريکايي انواع و اقسام ابزار و ادوات جنگي مانند شمشير، خنجر، نيزه، سرنيزه هايي از جنس مفرغ و آهن به همراه هزاران ظروف سفالي و اشياي استخواني سنگي سفالي، شيشه اي و فلزي گوناگون که هر يک داراي ارزش تاريخي، باستاني و هنري هستند، کشف شده است که در موزه ها ايران باستان، آذربايجان، آمريکا، فرانسه و ديگر کشورهاي جهان نگهداري مي شود.

مهمترين اثر مکشوفه تپه باستاني حسنلو که اهميت ويژه اي در جهان و باستان شناسي دارد ، جام طلايي حسنلو است. وزن اين جام ??? گرم ، بلنداي آن ?? سانتيمتر، قطر آن ?? سانتيمتر و محيط لبه آن ?? سانتيمتر است و در موزه ايران باستان تهران نگهداري مي شود.

اين جام اثر کاملاً خيره کننده اي است زيرا بيش از حد ظريف کاري داشته و فاقد ترکيب مجلل است. قدمت جام طلايي کشف شده از تپه حسنلو در حدود ??? سال قبل از ميلاد مسيح است، بر روي بدنه اين جام معروف، نقش هاي بسياري حک شده است که احتمالا داستان حماسي را روايت مي کنند.

در رديف بالايي، ايزدي بالدار سوار بر گردونه اي که يک گاو نر آن را مي کشد به سوي کاهني در حرکت است که جامي در دست دارد و در اين حال از دهان گاو، رودي جاري است که احتمالا نماد حيات و باروري محسوب مي شود، در رديف پاييني و زير گردونه حيات، پهلواني در حال نبرد با موجودي نيمه انسان و نيمه اژدها است.

از تصاوير قلمزني شده آن سوي جام مي توان به ايزدهاي شاخدار سوار بر ارابه، کاهناني که در حال حمل قوچ هاي قرباني هستند، پهلواني که گرز و کمان در دست دارد، مردي که در حال رام کردن شير است و پدر و مادري که در حال بازي با کودک خردسالشان هستند، اشاره کرد.

به هر روي اميد مي رود با ثبت جهاني تپه باستاني ? هزار ساله حسنلوي نقده در جنوب آذربايجان غربي، گرد فراموشي از چهره آن زوده شود و مردم بيش از پيش با تاريخ هشت هزار خود آشنا شوند.

..............................

گزارش الناز ملک زاده