ايران کشوري با اقليمي خشک و نيمه‌خشک است؛ شاخص سرانه آبي که مي‌تواند در دسترس مردم قرار گيرد پايين‌تر از حد معيارهاي جهاني شناخته‌شده است بنابراين وقتي پايين‌تر از معيار جهاني قرار داريم بايد منابع آب به‌درستي مديريت شوند تا از شرايط تنش آبي به بحران آبي تبديل نشود، ازاين‌رو مديريت منابع آب از اهميت زيادي برخوردار است.

مثلاً آلوده کردن آب و يا مصرف نادرست شرايط را بدتر مي‌کند ازاين‌رو بايد سعي کنيم مسائلي را که به سوء مديريت در منابع آب برمي‌گردد، جبران کنيم.

براي جلوگيري از افت آب‌هاي زيرزميني پروژه‌ها و طرح‌هاي مختلفي در کشور به تصويب رسيده است و درواقع مي‌توان گفت هرکدام از نهادها و ارگان‌هاي ذي‌ربط در سراسر کشور مسئوليتي در اين راستا عهده‌دار هستند.

شرکت آب منطقه‌اي به‌عنوان يکي از متوليان حفظ و حراست از آب‌هاي زيرزميني مسئوليت‌هاي مختلفي در اين زمينه عهده‌دار است و با اجراي طرح‌هاي زيادي درصدد از منابع آبي استان و کشور محافظت نمايد.

نصب يک هزار و 500 کنتور هوشمند براي صيانت از سفره‌هاي زيرزميني در چاه‌هاي آب کشاورزان حاشيه درياچه اروميه

يکي از طرح‌هاي تصويب‌شده در اين خصوص تهيه و نصب کنتورهاي هوشمند است که در اين راستا مدير پروژه تهيه و نصب کنتورهاي هوشمند شرکت آب منطقه‌اي آذربايجان شرقي در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در تبريز از در مورد اين راهکار اجرايي مطالب مفيدي بيان کرد.

حسين رجب‌پور گفت: شرکت آب منطقه‌اي آذربايجان شرقي در راستاي حمايت و صيانت از سفره‌هاي آب زيرزميني يک هزار و 500 دستگاه کنتور هوشمند آب و برق خريداري و در چاه‌هاي بهره‌برداران کشاورزي با اولويت و تمرکز چاه‌هاي واقع‌شده در حاشيه درياچه اروميه و چاه‌هاي داراي مازاد برداشت نصب‌شده است.

وي افزود: از اين هزار و 500 کنتور هوشمند آب و برق يک هزار و 100 کنتور در آبخوان‌هاي حاشيه درياچه اروميه و 400 دستگاه نيز در آبخوان دشت مرند نصب‌شده است و بايد گفت تمام اين کنتورها در مدار بهره‌برداري بوده و اعمال مديريت مي‌شود.

نگراني از بهره‌برداري بيش از حد از آب‌هاي زيرزميني در مرند

مدير پروژه تهيه و نصب کنتورهاي هوشمند با اشاره به اين‌که حجم بهره‌برداري آب‌هاي زيرزميني در شهرستان مرند زياد است، اظهار داشت: شهرستان مرند جزو قطب‌هاي کشاورزي استان بوده و چون حجم بهره‌برداري آب زيرزميني طي دهه گذشته از اين شهرستان زياد است اين امر باعث گرديده تنش و فشار زيادي بر آبخوان مرند وارد شود بنابراين 400 دستگاه کنتور هوشمند آب و برق به اين شهرستان اختصاص‌يافته است.

رجب‌پور با اشاره به اينکه پيش‌ازاين کنتورهاي مکانيکي در چاه‌ها استفاده مي‌شد، اظهار داشت: البته استفاده از اين کنتورها به دليل شرايط خاص اقليمي استان و وجود مناطق خيلي گرم و خيلي سرد، همچنين تصفيه نشدن آب چاه‌ها و وجود املاح و ماسه‌هاي زياد باعث شده بود اين کنتورها عملکرد دقيقي نداشته باشند و از سوي ديگر اين کنتورها بسيار هزينه‌بر بودند بنابراين مشکلات زيادي به وجود آمده بود.

وي ادامه داد: در اين راستا در سال 84 نسل جديدي از کنتورهاي آب به نام کنتورهاي هوشمند آب و برق معرفي شد اما تنها عيب اين کنتورها اين بود که فقط به چاه‌هاي برقي نصب مي‌شد و قابل‌نصب در کنتورهاي ديزلي نبود درحالي‌که طبق آمار يک‌سوم چاه‌ها برقي بوده و بقيه ديزلي هستند.

کارت شارژ به بهره‌برداران کشاورز براي استفاده از آب

مدير پروژه تهيه و نصب کنتورهاي هوشمند اضافه کرد: شرکت آب منطقه‌اي با همکاري شرکت توزيع نيروي برق تبريز و شرکت توزيع نيروي برق آذربايجان شرقي از همان سال 84 به خريد و نصب کنتورهاي هوشمند آب و برق اقدام کرد. اين کنتورها در چاه‌هاي برقي در مدار جريان برق نصب شدند و با استفاده از ميزان انرژي برق مصرفي، حجم آب استخراجي از چاه محاسبه‌شده و قابل شارژ و تخصيص حقا به بودند.

وي با اشاره به اين‌که بعد از نصب کنتورها کارت شارژ به بهره‌برداران کشاورز براي استفاده از آب اعطا مي‌شد خاطرنشان کرد: ما توانستيم با کمک اين کنتورها حقابه بهره‌برداران را در بازه‌هاي زماني مختلف تخصيص داده و به اطلاع بهره‌برداران برسانيم. پس‌ازآن بهره‌بردار کارت شارژ را به‌راحتي به کنتور وصل کرده و شروع به بهره داري مي‌کرد و البته مي‌دانست از حجم آب تخصيصي چقدر استفاده‌شده است.

توليد و معرفي نسل جديد کنتورهاي هوشمند آب در سطح کشور

رجب‌پور در ادامه از توليد و معرفي نسل جديد کنتورهاي هوشمند آب در سطح کشور خبر داد و تصريح کرد:خوشبختانه از سال 94 نسل جديدي از کنتورهاي هوشمند به نام کنتورهاي هوشمند آب در سطح کشور معرفي شد که بزرگ‌ترين مزيت اين کنتورها اين است که علاوه بر چاهاي برقي به چاه‌هاي ديزلي نصب مي‌شوند. اين کنتورها کاملاً بر اساس تجهيزات و امکانات داخلي پايه‌گذاري شده و در راستاي اهداف عاليه اقتصاد مقاومتي است.

بنا به گفته وي براي توليد کنتورهاي هوشمند آب در سطح کشور تائيديه وزارت نيرو لازم و ضروري است و تعداد معدودي از شرکت‌ها توانسته‌اند اين تائيديه را اخذ کنند و شرکت آب منطقه‌اي آذربايجان شرقي به‌عنوان اولين و تنهاترين شرکت در سطح کشور در اواخر سال 94 براي خريد دو هزار دستگاه کنتور هوشمند آب قرارداد بسته است.

نصب 1000 کنتور هوشمند آب در سال 95 در آذربايجان‌شرقي

رجب‌پور تصريح کرد: طبق برنامه پيش‌بيني‌شده يک هزار دستگاه کنتور هوشمند آب در سال 95 در چاه‌هاي برقي و ديزلي نصب مي‌شود.

اهميت آب‌هاي قابل شرب در جهان به‌گونه‌اي که اگر بخواهيم با زبان عدد و ارقام بگوييم بايد اذعان کرد: از 100 درصد آب‌هاي کره زمين 97 درصد متعلق به آب اقيانوس‌ها و درياها بوده و آب‌هايي شور هستند که براي مصارف انساني قابل‌استفاده نيست.

تنها سه درصد از آب‌هاي کره زمين آب شيرين بوده و از اين سه درصد نيز 85 درصد متعلق به يخچال‌هاي قطبي است، 14 درصد آب‌هاي زيرزميني و يک درصد نيز متعلق به رودخانه‌ها و درياچه‌هاي آب شيرين هستند.

بايد گفت: از آب‌هاي زيرزميني به‌عنوان يک منبع استراتژيک نام‌برده مي‌شود آمار مربوط به سفره‌هاي آب زيرزميني اهميت اين موضوع را نشان مي‌دهد که به‌عنوان تنها منبع در دسترس براي مصارف انساني مطرح هستند و از آن‌ها به‌عنوان منابع استراتژيک نام‌برده مي‌شود، بنابراين لازم است مصرف و بهره‌برداري آن را مديريت کنيم تا براي نسل‌هاي آينده ميراث ارزشمندي به يادگار بگذاريم.

برداشت سالانه 940 ميليون مترمکعب از آب‌هاي زيرزميني

در واقع مصرف بي‌رويه از منابع آبي موجب شده است توازن بين تخليه و تغذيه منابع به هم بخورد؛ سفره‌هاي آب زيرزميني با بارندگي به‌طور طبيعي تغذيه مي‌شوند حال اگر اين ميان ميزان برداشت بيشتر از تغذيه باشد ديگر فرصتي براي جبران مصرف منابع باقي نمي‌ماند، شرايط کنوني منابع آبي کشور ما اين‌گونه است.

آب‌هاي زيرزميني همانند ساير منابع طبيعي به لحاظ کمي و کيفي در معرض تهديد فعاليت‌هاي بشر قرارگرفته است. در دهه‌هاي اخير، افزايش برداشت از منابع آب زيرزميني براي مصارف انساني و کشاورزي به افت قابل‌توجه سطح آب زيرزميني در قسمت‌هاي وسيعي از جهان انجاميده، به‌طوري‌که افت منطقه‌اي منابع آب زيرزميني به يک مسئله جهاني تبديل‌شده است. افت سطح آب زيرزميني و تهي شدن سفره‌هاي آب زيرزميني و پيامدهاي آن ازجمله افزايش هزينه‌هاي استحصال آب، نشست زمين و کاهش کيفيت آب در مناطق مختلف دنيا مشهود است

طبق آخرين آمار اعلام‌شده، سالانه 937 ميليون مترمکعب منابع از آب‌هاي زيرزميني استحصال مي‌شود که از اين رقم 82 درصد به بخش کشاورزي تعلق دارد.

مدير پروژه تهيه و نصب کنتورهاي هوشمند شرکت آب منطقه‌اي آذربايجان شرقي در خصوص عوامل انساني و برداشت‌هاي مجاز از طريق چاه‌هاي موجود در استان آذربايجان شرقي گفت: تاکنون 28 هزار و 600 حلقه چاه مجاز در سطح استان حفرشده است.

وي افزود: از اين تعداد 9 هزار و 200 حلقه چاه از نيروي الکتريسيته براي بهره‌برداري استفاده مي‌کنند و 19 هزار و 400 حلقه چاه از سوخت فسيلي استفاده کرده و چاه‌هاي ديزلي هستند.

رجب‌پور با اعلام اين‌که بيشترين بخش استفاده‌کننده از آب‌هاي زيرزميني بخش کشاورزي است خاطرنشان کرد: طبق آخرين آمار، از چاه‌هاي استان سالانه 937 ميليون مترمکعب منابع از آب‌هاي زيرزميني استحصال مي‌شود که از اين رقم 82 درصد به بخش کشاورزي تعلق دارد، 16 درصد براي شرب و بهداشت و دو درصد در بخش صنعت استفاده مي‌شود.

مدير پروژه تهيه و نصب کنتورهاي هوشمند شرکت آب منطقه‌اي تصريح کرد: اين 82 درصد باعث شده بيشترين بهره‌برداران و مراجعه‌کنندگان ما نيز کشاورزان بوده و توجه عمده بيشتر بر روي اين بخش متمرکز باشد.

وي با تصريح بر اين‌که منابع آب زيرزميني با بحران‌هاي جدي مواجه است و اين بحران‌ها بايد به‌گونه‌اي مديريت‌شده و با آن مقابله کرد افزود: در اين راستا و در جهت مديريت بهره‌برداري و مقابله با بحران‌هاي پيش رو منابع آب زيرزميني، مجلس شوراي اسلامي در سال 61 قانون توزيع عادلانه آب را تصويب کرده است.

رجب‌پور ادامه داد: در ماده 12 اين قانون، وزارت نيرو موظف شده است به‌تمام چاه‌هاي مجاز بهره‌برداري ادوات و تجهيزات اندازه‌گيري آب خروجي و حجم آب برداشتي به هر نوعي که کارشناسان وزارت نيرو تشخيص مي‌دهند از آن‌ها استفاده کند تا حقا به اي که به‌صورت مجاز به بهره‌برداران تخصيص‌يافته است را با مديريت و برنامه زماني به بهره‌برداران بخش کشاورزي تحويل داده شود تا به‌صورت بهينه از آن استفاده گردد تا به منابع آب زيرزميني فشار و تنش زيادي وارد نشود.

وي استفاده از کنتورهاي آب را يکي از راهکارهاي مفيد و مناسب در جهت مديريت بهره‌برداري آب‌هاي زيرزميني دانست و گفت: از گذشته تا امروز در سطح دنيا مهم‌ترين ابزاري که براي مديريت بهره‌برداري و تحويل حجمي آب به بهره‌برداران استفاده مي‌شود کنتورهاي آب است

مدير پروژه تهيه و نصب کنتورهاي هوشمند شرکت آب منطقه‌اي ضمن تشکر از بهره‌برداران بخش کشاورزي در اهتمام وتلاش براي مديريت آب‌هاي زيرزميني افزود: از بهره‌برداران کشاورزي خواهشمند است در مديريت و مصرف بهينه آب تلاش کنند و با همکاري سازمان‌هاي ذي‌ربط مانند سازمان جهاد کشاورزي با توجه به حقابه خود و تخصيص آب به سمت کشت‌هاي کم آب خواه و سازگار با اقليم استاني تلاش کنند تا بتوانيم با کمترين مصرف آب بيشترين بهره‌برداري را از آب‌هاي زيرزميني داشته باشيم.

-----------------------------------

گزارش از: معصومه درخشان