احرار: خانه هاي قديمي يادگاري از نسل هاي گذشته زبان گوياي نوع و نحوه زندگي مردمان اين سرزمين هستند که در کنار روايتگري نقش بسيار مهم و بي مانندي در هويت شهرها و روستاهاي کشور دارند.
کهن شهر تبريز به عنوان يکي از تاريخي ترين شهرهاي ايران و جهان با داشتن افزون بر 400 قديمي جزو معدود شهرهايي به شمار مي رود که امروز بيش از هر زمان ديگر نيازمند بازسازي، بهسازي و مرمت آنها براي پاسداشت فرهنگ، هويت و ميراث گذشتگان دارد.
30 فروردين که به عنوان روز جهاني بناها و محوطه‌هاي تاريخي اعم از خانه ها، مساجد، تپه ها و محوطه هاي تاريخي نامگذاري شده است، فرصت بسيار مناسبي براي بررسي و کنکاش از اين آثار است که مي تواند منجر به هويت بخشي به جامعه شود.
معاون ميراث فرهنگي مديرکل ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري آذربايجان شرقي با اشاره به وجود بيش از ? هزار اثر ثبتي شامل محوطه و تپه‌هاي تاريخي، خانه‌ها، مساجد، قلعه‌ها و حمام‌هاي تاريخي در اين استان، گفت: حراست و نگهداري از اين اماکن تاريخي و هويتي يکي از ماموريت هاي بسيار مهم و تاثيرگذار وزارت ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري است.
وحيد نواداد اظهار کرد: در اين ميان خانه‌هاي تاريخي نقش بسيار برجسته در هويت بافت‌هاي تاريخي جوامع مختلف دارند، طوري که مي‌توان کهن شهر تبريز را شهر خانه‌هاي تاريخي ناميد که در نقاط مختلف اين شهر پراکنده است.
وي با بيان اينکه در گذشته به جهت حفاظت آثار تاريخي، خانه‌هاي داراي ارزش تاريخي توسط دولت و نهادهاي عمومي خريداري شده و به جهت حفظ و نگهداري آنها کاربري فرهنگي و موزه‌اي به آنها داده شده است، افزود: وقتي تنها در شهر تبريز نزديک به يکهزار خانه ارزشمند تاريخي وجود دارد نمي‌توان همه آنها را تملک کرد.
نواداد تبديل خانه هاي تاريخي به موزه، رستوران و هتل يکي از برنامه هاي مهم ميراث فرهنگي آذربايجان شرقي است، اما به دليل کمبودهاي مربوط به اعتبارات به هيچ عنوان نمي توان اين همه خانه را خريداري و تبديل به موزه و هتل کرد.
وي تنها راه حفاظت از خانه هاي قديمي را افزايش آگاهي ميراثي و مشارکت مردم جهت احيا و حفظ اصالت کاربري بناها دانست و يادآور شد: تنها راه حفاظت، افزايش آگاهي هاي عمومي و مشارکت مردم جهت احيا و حفظ اصالت کاربري اين بناهاست.
نواداد با اشاره به اينکه تبريز در طول تاريخ همواره با مخاطرات و منازعات مختلفي نظير جنگ‌ها و بلاياي طبيعي دست و پنجه نرم کرده است، ادامه داد: با توجه به شعار سال ايکوموس ( وراي بين المللي بناها و محوطه هاي تاريخي) در خصوص توجه به تاب‌آوري در مواجهه با تغييرات اقليمي، منازعات و بلاياي طبيعي، مطالعه و پژوهش و بهره‌گيري از توان جامعه علمي بسيار حايز اهميت است.
وي يکي از برنامه هاي مهم اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان شرقي را ارايه بسته هاي فرهنگي، برنامه هاي آموزشي و برگزاري نشست هاي مختلف تخصصي در حوزه آگاهي دهي به عموم و متخصصان امر براي حراست از بناهاي تاريخي بيان کرد.
نواداد نشست هاي تخصصي پيرامون راهبردهاي تاب‌آوري و بازيابي در حفاظت از خانه‌هاي تاريخي در برابر بلايا و مخاصمات را از جمله اين برنامه هاي آموزشي و تخصصي بيان کرد که در آن کارشناسان و متخصصان امر به تبادل نظر مي پردازند.
وي با اشاره به اينکه طبق آخرين يافته هاي باستان شناسي هم اکنون يکهزار تپه و محوطه تاريخي داراي ارزش پژوهشي در اين استان وجود دارد، اين تعداد محوطه تاريخي را نشانه اي آشکار از اهميت تمدني و تاريخي آذربايجان دانست و اظهار کرد: اين در حالي است که تاکنون اطلاع رساني عمومي به منظور آگاهي دهي به مردم و حتي پژوهشگران و محققان باستان شناسي در اين خصوص به انجام نرسيده است.
نواداد ضعف در اطلاع رساني را يکي از چالش ها و کاستي هاي حوزه ميراث فرهنگي کشور و آذربايجان شرقي خواند و ادامه داد: اين موضوع قابل نقد است و بايد اذعان کرد که در اين رابطه حتي نتوانسته ايم جوامع محلي را نسبت به وجود، اهميت و ارزش تپه ها و محوطه هاي تاريخي که در سراسر استان پراکنده اند، آگاه کنيم که چنين موضوعي در کوتاه مدت و دراز مدت به ضرر مجموعه هاي تاريخي و ميراثي کشور است.
تبريز از معدود شهرهاي ايران و جهان با انواع خانه هاي قديمي
براي دوام حيات بناهاي تاريخي، مقاوم‌سازي ابنيه زير نظر متخصصان يک ضرورت ملي است
رييس بنياد ايران‌شناسي شعبه آذربايجان شرقي نيز در گفت و گو با ايرنا، اهميت روز جهاني بناها و محوطه‌هاي تاريخي را مورد تاکيد قرار داد و گفت: حفظ ابنيه تاريخي به مثابه يک وظيفه ديني و ملي است و اين وظيفه در کشوري مانند ايران که از پشتوانه‌اي عظيم در حوزه فرهنگ و تمدن برخوردار است، دوچندان اهميت دارد.
محمد طاهري خسروشاهي اظهار کرد: براي دوام حيات بناهاي تاريخي، مقاوم‌سازي ابنيه زير نظر متخصصان يک ضرورت ملي است که بايد اهتمام جدي از سوي متوليان فرهنگي و اجتماعي روز اين مساله مهم وجود داشته باشد.
وي افزود: در حوزه محافظت از آثار تاريخي نقش مردم بسيار برجسته است و بنياد ايران‌شناسي آمادگي برگزاري کارگاه‌ها و نشست‌هاي آموزشي با هدف آشنا کردن مردم با الزامات مردمي‌سازي حفاظت از سازه‌هاي تاريخي و ابنيه را دارد.
طاهري خسروشاهي راهبردهاي تاب‌آوري و بازيابي در حفاظت از خانه‌هاي تاريخي در برابر بلايا و مخاصمات را موضوع بسيار مهم و تعيين کننده در حراست و حفاظت از هويت شهرها دانست و يادآور شد: همکاري ميراث فرهنگي با نهادها و مراکز علمي و تخصص در اين راستا بسيار مهم و ضروري است.
وي با بيان اينکه خانه‌هاي تاريخي گنجينه‌هاي ارزشمندي هستند که از گذشتگان به يادگار مانده‌اند، گفت: حفاظت از آنها وظيفه‌اي همگاني است و اين کار تنها با تلاش دولت و متخصصان امکان‌پذير نيست، بلکه نيازمند مشارکت فعالانه مردم و به خصوص نهادهاي فرهنگي و اجتماعي است.
طاهري خسروشاهي نقش روابط‌عمومي‌ها به عنوان پل ارتباطي بين سازمان‌ها و مردم را مورد اشاره قرار داد و اظهار کرد: روابط عمومي‌ها مي‌توانند با استفاده از ابزارها و روش‌هاي مختلف اطلاع‌رساني مانند رسانه‌ها، شبکه‌هاي اجتماعي و برگزاري رويدادهاي فرهنگي مردم را با اهميت خانه‌هاي تاريخي و ضرورت حفاظت از آنها آشنا کنند و آنها را به مشارکت در حفظ اين ميراث ارزشمند تشويق کنند.
استاد دانشگاه نيز با اشاره به شعار سال روز جهاني بافت‌ها و بناهاي تاريخي، گفت: براي سال ???? موضوع بلايا، مخاصمه و "منشور ونيز" در کنار هم موضوع سال انتخاب شدند.
بهره برداري از بناهاي تاريخي نيازمند توجه ويژه است
اسکندر مختاري طالقاني افزود: با توجه به جامعيت منشور ونيز که در سال ???? تدوين شد، همواره يکي از مهم‌ترين ملاک‌هاي عمل در اقدامات حفاظتي بوده است.
وي افزود: اقدام شوراي حفاظت از بناها و بافت‌هاي تاريخي (ايکوموس) در نامگذاري سه سال متوالي به نام بلايا و مخاصمه و تاب‌آوري در اين راستا صورت گرفته است.
مختاري طالقاني ادامه داد: از ديدگاه گردشگري لزوم توجه به بناها و محوطه‌هاي تاريخي از 2 منظر عرضه و تقاضا داراي اهميت مي‌باشد، چون اين اماکن تاريخي و زيبا از جمله عناصر بسيار مهم در جلب گردشگران داخلي و خارجي به شمار مي رود.
وي با بيان اينکه در بخش عرضه با تبديل داشته به دارايي و محصول مي‌توان از ظرفيت هاي اين بناها براي گسترش گردشگري بهره برد، افزود: در بخش تقاضا بايد توجه داشته باشيم که سرمايه ما نيازمند نگهداري، پاسداشت، مرمت و احياست و بايد توجه ويژه به ظرفيت تحمل در بخش بهره‌برداري داشته باشيم و براي بازديد و بهره‌برداري پلان مديريتي وجود داشته باشد.
ايرنا