پاييز آخرين نفس‌هاي دوران حکومت خود را مي‌کشد و در تلاش است تا با جشني در آخرين شب عمر خود شبي به ياد ماندني را براي مردم رقم بزند، مردم استان نيز همانند تمام هموطنان خود شب آخر پاييز، آخرين شب فصل رنگ‌هاي زرد و نارنجي را با جشن و خوشحالي بدرقه کرده و به استقبال فصل برف و آدم برفي‌ها مي‌روند. 

«چيله گئجه سي» يکي از مهم ترين شب‌هاي آذربايجان است که از ديرباز تا به امروز مورد توجه و اهميت واقع شده است، جشن‌ها و شب نشيني‌هايي که در اين شب توسط مردم در اقصي نقاط کشور برگزار مي‌شود. يک سنت ديرينه محسوب مي‌شود که تا امروز نيز نه تنها از ارزش آن چيزي کم نشده است بلکه جايگاه بسيار ويژه‌اي در نزد مردم پيدا کرده است.

اين شب فرصتي است براي باهم بودن و شنيدن خاطرات و پندهاي مادربزرگ و پدربزرگ و ديدن عزيزان. شب يلدا در نيم کره شمالي مصادف با انقلاب زمستاني است و به همين دليل بعد از شب يلدا، طول روزها بيشتر و طول شب‌ها کوتاه تر مي‌شود.

يک پژوهشگر فولکلور در تشريح ويژگي‌هاي آخرين شب سال، گفت: مهم‌ترين کارکرد شب يلدا آشتي دل‌ها، رفع کدورت‌ها و همبستگي اجتماعي در بين فاميل است.

يوسف شيرين پور در گفت‌وگو با ايسنا، اظهار کرد: يکي آئين‌هاي زيبا و ماندگار که هزاران سال در فرهنگ ما قدمت دارد مراسم «شب يلدا» يا به تعبير ديگر «چيله گئجه سي»است.

وي ادامه داد: در فرهنگ ايراني‌ها دو تا چله وجود دارد؛ چله بزرگ که شب اول دي ماه است و در فرهنگ عامه منظور از شب يلدا همين شب است که مراسم مي‌گيرند. چله کوچک هم شب يازدهم بهمن است که چندان مورد توجه مردم نيست.

وي افزود: در برخي از مناطق آذربايجان شرقي «چيله» را سختي معني مي‌دهند و برخي نيز «چيله» را نهايت کشيدگي کمان معنا کرده و اين نهايت کشش را به طولاني ترين شب سال تشبيه مي‌کنند.

وي با بيان اينکه «چيله گجه‌سي»طولاني ترين شب سال است، افزود: در ايام گذشته چون هيچ تکنولوژي در کار نبود و مردم در انتظار طلوع خورشيد بودند، شب يلدا را نيز طولاني‌ترين شب براي اين انتظار مي‌دانستند و براي اينکه اين شب زودتر بگذرد و خورشيد طلوع کند اين شب را تا صبح با اقوام و نزديکان کنار هم جمع مي‌شدند و سعي مي‌کردند اين را شب را آسوده تمام کنند.

وي گفت: در واقع برخي از مردمان باستان معتقد بودند اين شب را بسيار شوم و نامبارک است؛ از اين رو تا سپيده‌دم بيدار مي‌ماندند و در کنار يکديگر، خود را سرگرم مي‌کردند تا اندوه غيبت خورشيد و تاريکي و سردي، روحيه آنان را تضعيف نکند، برخي هم از آن به نام شب "زايش خورشيد" ياد مي‌کنند.

وي خاطرنشان کرد: طي سال‌هاي اخير نيز با وجود اينکه يلدا و آيين‌هاي اين شب، در گذر زمان دستخوش تغييراتي شده است؛ اما استان آذربايجان شرقي از جمله مناطقي است که اين آئين را همچنان به شکل ويژه گرامي مي‌دارد.

وي عنوان کرد: مردم اين استان شب يلدا را با شب نشيني افراد خانواده در منزل ريش سفيدان و بزرگان فاميل و نيز خوردن شيريني و آجيل و ميوه سپري مي‌کنند.

وي تشريح کرد: خوردن «چيلله قارپيزي» همان هندوانه نيز يکي از رسوم مردم آذربايجان است آن‌ها معتقدند با خوردن هندوانه در شب يلدا لرز و سرماي زمستان را ديگر احساس نمي‌کنند.

وي بيان کرد: در اين شب همچنين پخت «خشيل» که غذايي محلي و گرم است، آغاز مي‌شود، خشيل نيز قوت بدن را براي مقابله با سرماي زمستان تأمين مي‌کند و همچنين در اين شب با خواندن آوازهاي قديمي و افسانه‌هاي «کوراوغلو و قرباني و پري» به شادي و شب‌نشيني مشغول مي‌شوند.

وي ادامه داد: از جمله سنت‌هاي کهن اين شب، در آذربايجان شرقي «پاي وئرمک» به معناي بردن تحفه براي نوعروسان است. چيله ليخ بردن به اين صورت که خانواده داماد هدايا، انواع ميوه‌ها، انواع خشکبار، شيريني و گردنبند يا دستبندي از طلا را فراهم مي‌کند و آن‌ها را بر روي«طاباخ» يعني سيني‌هاي بزرگ تزئين، کرده و به خانه‌ي نوعروس مي‌برند.

وي عنوان کرد: اصطلاحاً به اين سيني و يا هدايايي که برده مي‌شود "خونچه" مي‌گويند، در واقع هدف از «پاي وئرمک»، «پايلاشماک» يعني بخشيدن و به اشتراک گذاشتن است و نوعي مهرباني و کمکي در وضعيت معيشت آن‌ها و همچنين بهانه‌اي براي رفت‌وآمد اقوام بخصوص تازه عروس و داماد است.

وي با اشاره به فلسفه‌ي ميوه‌هاي که در اين شب خورده مي‌شود، افزود: انار نماد آتش و خورشيد، هندوانه ميوه تابستاني براي اينکه نماد برکت و روزهاي پربار است همچنين خوردن هندوانه در اين فصل از سال در باور عاميانه نماد اين است که «قاري ننه» فکر کند هنوز زمستان سخت نيامده و از اين‌رو ميوه‌هاي تابستاني را براي «چيله» نگه مي‌دارند.

انتهاي پيام