خلاقيت، ذوق هنري و قدرت ابتکار صنعت­ گران ايراني موجب شده است ايران از ديرباز در توليد محصولات صنايع دستي از موقعيتي ممتاز و شهرتي عالم گير برخوردار باشد.

بررسي­ هاي پژوهشگران و ايران شناسان نامداري چون 'پروفسور پوپ' و 'گيرشمن' و 'اشميد ' و 'هانري رنه دالماني ' و تحليل هاي دقيق آنان از صنايع دستي ايران، بيانگر ارزش هاي استثنائي و جايگاه منحصر به فرد اين هنر- صنعت اصيل و ارزنده ايران است.

در اين ميان واقع شدن تبريز به عنوان پايتخت فرش جهان و بزرگترين و اقتصادي ترين شهر نزديک به مرزهاي قفقاز، آسياي ميانه و اروپا به نوعي دروازه اقتصادي ايران به شمار آمده و تجارت از جاده قديمي ابريشم که در سال هاي دور شاهرگ تجاري منطقه محسوب مي شد، رونق صنايع دستي و بالندگي آن را موجب مي شد و تجار و بازرگانان آنان را به عنوان کالاي ذيقيمت براي فروش به کشورهايشان مي بردند.

پس از پيشرفت و توسعه جوامع و ايجاد راه هاي جديد ارتباطي به جز راه هاي زميني صنايع دستي از مد افتاد و جاي خود را تا حدودي به صنايع ماشيني و پرزرق و برق داد.

گرچه صنايع ماشيني هيچگاه زيبايي و لطافت صنايع دستي را نداشته ولي به علت پايين بودن قيمت و توليد تيراژي آن مشتريان خوبي پيدا کرده و به اين ترتيب سهم صنايع دستي از بازار کمتر و کمتر شده و اين موضوع موجب منسوخ شدن برخي رشته ها و به فراموشي سپرده شدن تعدادي ديگر شده است.

اقسام صنايع دستي تمام يا قسمتي از مراحل ساخت فرآورده هاي آنها به صورت دستي انجام مي­ گيرد و در چارچوب فرهنگ و بينش فلسفي، ذوق و هنر انسان هاي هر منطقه، با توجه به ميراث قومي آنها ساخته و پرداخته ­مي­ شود و بر همين اساس است که ارزش هنري و معنوي مي يابد و با صنايع ماشيني قابل مقايسه نيست.

در ايران 370 رشته­ صنايع ­دستي به ثبت رسيده است، طبق دسته بندي صورت­ گرفته توسط کارشناسان سازمان صنايع دستي ايران ( بر مبناي روش و تکنيک ساخت ) 24 دسته صنايع دستي در ايران وجود دارد.

اين رشته هاي صنايع دستي شامل بافته هاي داري، دست بافي، بافتني، روکاري، چاپ هاي سنتي، نمد مالي، سفالگري و سراميک سازي، شيشه گري، توليد فرآورده هاي پوست و چرم، ساخت محصولات فلزي وآلياژ، قلم زني، مشبک کاري، حکاکي روي فلزات و آلياژها مي باشد.

سنگ تراشي ، حکاکي روي سنگ و معرق سنگ، خراطي چوب، ريزه کاري و نازک کاري چوب، منبت کاري، کنده کاري و مشبک کاري چوب، حصير بافي، خاتم سازي، معرق کاري، کاشي گري، مليله کاري، ميناکاري، ساخت اشياء مستظرفه و هنري، ساخت زيور آلات، ساخت ساير فراورده هاي دستي از رشته هايي هستند که به صنايع دستي ايران جان داده و شهره جهاني کرده اند.

از اين تعداد 75 رشته صنايع دستي از جمله قالي بافي ،سفالگري ، قلمزني روي مس ، کفش دوزي ، کنده کاري ، گلدوزي ، گليم بافي ، معرق کاري ، منبت کاري ، نقاشي روي سراميک ، نقره کاري و نگارگري در آذربايجان شرقي به دست هنرمندان اين استان روح زيبايي يافته و چشم هر بيننده اي را مي فريبد.

فرش تبريز و هريس آوازه جهاني داشته و در هر نقطه اي از جهان لطافت و ظرافت آن مورد پسند خاص و عام است اما ماشيني شدن در کنار فرش هاي تقلبي چيني به اين صنعت اول استان ضربه مي زند.

هنرهاي چوبي ( خاتم، معرق، منبت و سبد و حصير بافي)، دستبافت هاي سنتي ( پشمي، ابريشمي، جاجيم بافي)، چاپ هاي سنتي، شيشه گري، فلزکاري ( قلم زني، حکاکي و مليله دوزي)، رودوزي ها( سوزن دوزي، پته دوزي، شکمه دوزي و گلابتون دوزي)، نمدمالي، کتاب آرايي ( مينياتور، تذهيب ) از ديگر رشته هاي صنايع دستي در استان است.

مديرکل ميراث فرهنگي،صنايع دستي و گردشگري آذربايجان شرقي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا گفت: حدود هفت هزار و 500 هنرمند در بيش از 70 رشته در صنايع دستي استان فعاليت مي کنند.

'فرزين حق پرست' افزود: سه رشته سبدبافي کشسراي مرند، سفال زرين فام تبريز و پاپيه ماشه تبريز (نقاشي لاکي روي چيزي مثل قلمدان) احيا شده است.

معاون صنايع دستي اداره کل ميراث فرهنگي آذربايجان شرقي نيز گفت: براي حفظ رشته هاي صنايع دستي در شهرستان هاي استان به جز تبريز آموزش رشته هاي صنايع دستي رايگان است.

'فرشاد به آفرين' اظهار کرد: در تبريز نيز دوره هاي آموزشي براي شاغلين صنايع دستي با هدف توانمندسازي و دانش افزايي هنرمندان برگزار مي شود.

وي معرفي، تبليغات و بازاريابي تخصصي و فروش آنلاين صنايع دستي را راه حل جلوگيري از به فراموشي سپرده شدن صنايع دستي و رونق اقتصادي آن دانست.

روسري کلاقه اي اسکو، چاپ باتيک ، مسگري از جمله صنايع دستي استان است که غبار فراموشي روي آن را گرفته ، روزگاري سر و صدا و ضربات چکش در بازار مسگران گوش هر رهگذري را کر مي کرد.

صنعت چاپ باتيک روش غالب چاپ در منطقه بود ،البته برخي از صنايع دستي ضرورت خود را از دست دادند اما برخي ديگر هنوز هم با حمايت هاي مختلف مي توان فرصت بقا و کسب درآمد را به آنها داد و همچنان آنان در سبد سوغات و خريد هاي گردشگران داخلي و خارجي جاي داد.