در اعتقاد مردم آذربايجان غربي، در اين ماه طبق دستور خدواند، روزه بر همه مسلمانان واجب بوده و در کتاب آسماني قرآن از رمضان به عنوان ماهي که هر روز آن برابر با هزار روز بوده و به مبارکي آن نيز قرآن در آن ماه بر پيامبر اکرم (ص) نازل شده، ياد شده ‌است.

مردم اين ديار با آييني تحت آيين "قابخالما" يعني با روزه داري 10 الي سه روز مانده به ماه مبارک رمضان به پشواز ماه ميهماني خداوند مي روند، نگاه كردن به‌ آيينه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رويت هلال ماه هنوز هم به عنوان يك رسم در بين پيرمردان مناطق روستايي استان، مرسوم است.

اين عادت بر اين اعتقاد مبتني است كه بايد در ماه رمضان دل مومن همچون آيينه صاف و روشن باشد و از ناپاكي‌ها صيقل يابد، پيرمردان براي اين منظور همواره آيينه كوچكي در درون جيب خود داشتند و بعد از اينكه خود به رويت آيينه مي ‌پرداختند، با فرستادن صلوات چندين بار آئينه را به دور خود و اهل خانواده مي ‌چرخاندند.

هر چند اين رسم طي ساليان اخير به دليل توسعه رسانه هاي گروهي، موضوعيت خود را از دست داده اما هنوز که هنوز است بسياري از پيرزنان و پيرمردان روستانشين به اين کار مبادرت مي کنند.

پيش از اين همچنين قبل از آغاز ماه رمضان، از طرف مردم روستاهايي که روحاني نداشتند،‌ نمايندگاني به نزد امام‌ جمعه‌هاي شهرها ‌فرستاده مي شد و از آنها درخواست مي‌کردند که يک روحاني را به نمايندگي از خود به روستا بفرستند.

روحاني اعزامي را با سلام و صلوات به روستا مي‌بردند و هر شب در خانه‌اي مهمان مي‌شد تا ماه رمضان به پايان برسد.‌

رسم ويژه سحري خوردن يا "اوباش دان" در مناطق مختلف آذربايجان غربي

اما سحري خوردن و سحري بلند شدن هم براي خود در آذربايجان غربي و به ويژه در روستاهاي آن آدابي دارد.

هنوز هم که هنوز است روستائيان و عشاير آذربايجان غربي با صداي ضربه همسايه بر ديوار خانه و يا درب منزل شان از خواب بيدار مي شوند.

در بين عامه مردم، زمان سحري خوردن به "اوباش" يا "اوباش دان" مشهور است و وقت آن نيز يک ساعت مانده به اذان صبح است.

موذنين روستايي، با صداي نافذ و گيرايي، وقت سحر را بر پشت بام هاي منازل يا مساجد روستايي با دعايي که در محل به آن "مناجات" مي‌ گويند، اعلام مي ‌داشتند.

همچنين در گذشته‌هاي نه چندان دور در مناطق روستايي وقت سحر و اذان صبح از روي حرکت ستاره‌هايي که اصطلاحا به آنها " اولکرلر" مي‌گفتند تعيين مي ‌شد.

افطاري دادن به مستمندان رسم ماندگار مردم آذربايجان غربي در ماه رمضان

ماه رمضان در آذربايجان غربي، هنوز هم ماه احسان، اطعام و تجديد دوستي‌هاست و اکثر خانواده‌ها، سعي مي‌کنند حداقل براي يکبار در طول اين ماه براي افراد فاميل و نزديکان، افطاري بدهند.

آنچه که در اولين گام در آستانه رمضان و يا در روزهاي روزه در بين مردم آذربايجان غربي مي توان مشاهده کرد رفتار ميهمان نوازي و دعوت نزديکان به افطار است.

افطار دادن به اندازه اي در بين مردم آذربايجان غربي جايگاه دارد که هر يک سعي مي کنند در اين امر بر ديگري پيشي گيرند.

دادن افطاري‌هاي جمعي، براي مستمندان، هنوز هم، در سطح برخي از مساجد شهري و روستايي استان در شب هاي ماه رمضان مرسوم است.

افطاردهي در بين مردم آذربايجان غربي از هفته دوم ماه رمضان مرسوم است و معمولا فقرا را به مراسم افطاري دعوت مي‌کنند و البته از افراد فاميل نيز وعده گرفته مي‌شود.

اما آنچه که اغلب بر سر سفره افطاري آذربايجاني ها ديده مي شود از نان هاي روغني گرفته تا سوپ و خرماهاي تزئين شده با گردو، پودر گردو، پنير، سبزي، ماست، مربا، شير برنج و انواع حليم‌ها است.

متاسفانه امروز زندگي هاي مدرن انتقال اين سنت حسنه از داخل خانه هاي با صفاي شهروندان و روستائيان به داخل سالن هاي بي روح و تالارهاي غذاخوري برده است.

 اگر تا ديروز با خرما و آب داغ و سوپي خانگي از روزه داران پذيرايي شده و زنان آذربايجاني کدبانوگري و دست پخت هاي هنرمندانه خويش را به رخ مهمانان مي کشيدند، اکنون به دليل زندگي ماشيني غذاهاي رنگارنگ، گران قيمت و مصنوعي بر روي ميزها چيده مي شود.

شيرين ترين افطاري به تازه دامادها و تازه عروس ها

در آذربايجان غربي اما شيرين ترين افطاري به تازه دامادها و تازه عروس ها اختصاص دارد، پسران و دختران نامزد در ايام رمضان جايگاه ويژه اي در سر سفره افطار دارند.

کار و بار شيريني فروش ها و مخصوصا آن دسته از قنادي هايي که زولبيا و باميه و کلوچه ها و نان روغني هاي مخصوص و معروف مي پزند نيز در اين ايام رمضان در شهرهاي اين استان سکه مي شود.

چند ساعت به افطار مانده مي توان شور و حرارت و صف هاي طولاني در مقابل اين شيريني فروش ها را مشاهده کرد.

مراسم نيمه ماه رمضان يعني روز تولد امام حسن مجتبي(ع) نيز در آذربايجان غربي گرامي داشته مي شود، هر چند مراسم عقد و عروسي در اين ماه در بين مردم متداول و معمول نيست اما بسياري از خانواده ها نيز فراهم کردن مقدمات يک زندگي مشترک و مراسم بله برون را در ايام رمضان پر برکت و ميمون مي دانند.

طلب عفو بخشش مردم آذربايجان غربي از خداوند متعال در شب هاي قدر

اما شب‌هاي احيا در آذربايجان غربي از جايگاه ويژه اي برخوردار است مساجد، حسينه ها و مصلي ها همه از خيل مشتاقان وصال دوست و خريداران معرفت و تشنگان محبت و رحمت دوست آکنده و لبريز است.

"سبحانک يا لا اله الا انت، الغوث الغوث خلصنا من النار يارب" و اين آواي سوزناک هر آذربايجاني است که در شب هاي قدر (19 الي 23 رمضان) از دل سينه هاي مالامال از اميد رحمت و مغفرت پروردگار جاري مي شود.

در اين روزها و شب ها، محبت، مهرباني، احسان و نيکوکاري مردم آذربايجان غربي و خانواده هاي آنان به اوج خود مي رسد و خوشحال و با نشاط از آن جهت که رمضان اين ماه پرفيض و برکت را دريافته اند و به اين توفيق بزرگ نائل شده اند و مغموم از آن جهت که اين ماه دوست داشتني در حال خداحافظي از آنهاست.

در عصر واپسين روز از ماه رمضان بسياري از خانواده ها در بسياري از شهرها و روستاها به زيارت اهل قبور رفته و نذر و احسان مي کنند.

کودکان و نوجوانان نيز از اين آداب و رسوم سنتي و معنوي سهمي براي خود دارند آنها پا به پاي بزرگان و والدين خود سحري مي خورند و چون ظهر شرعي فرا مي رسد افطار زود هنگام مي کنند.

رسم فراموش شده کيسه دوزي براي "لعن ابن ملجم"

رسم کيسه‌ دوزي 27 ماه رمضان که هنوز در برخي مناطق اين استان زنده است، معروف است که روز 27 ماه رمضان شب قصاص ابن ملجم است.

در اين روز زنان برخي مناطق کيسه‌اي مي‌دوزند که به کيسه "لعن ابن ملجم" يا کيسه "مراد" معروف است.

در شب بيست و هفتم ماه رمضان با هر سوزني که به اين کيسه مي‌زنند، يک بار به ابن ملجم لعنت مي‌ فرستند.

روز آخر ماه رمضان در استان به "عرفه" مشهور است روز زيارت اهل قبور و تهيه لوازم عيد فطر است.

مردم روستاهاي استان در روز عرفه به ‌طور دسته جمعي به زيارت اهل قبور مي‌روند و حلوا و خرما يا نقلي را که با خود برده‌اند را خيرات مي‌کنند.

در روز عرفه سرپرست خانواده با محاسبه ميزان فطريه افراد آن را از قوت سالانه يا از پول توي جيب جدا کرده و در محل خاصي قرار مي‌دهد،در آخرين شب ماه مبارک رمضان، سرپرست خانواده با محاسبه ميزان فطريه افراد آن را از قوت سالانه يا از پول توي جيب جدا کرده و در محل خاصي قرار مي‌دهند.

اما هلال ماه شوال که به بام باختر آسمان نقش مي بندد حلول شوال و پايان رمضان حتمي است و فردايش عيد فطر است و شادي و نشاطي ديگر و به شکرانه توفيق يک ماه روزه داري و منزلت در جوار محبت پروردگار را جشن و سرور و شادماني خانواده ها را در بر مي گيرد