افسردگي فصلي يا اختلال عاطفي به حالتي گفته مي‌شود که فرد در تمامي درازاي سال بيماري روحي ندارد و وضعيت روحي نرمال و ثابتي دارد، اما در فصل زمستان و پاييز يا تابستان دچار افسردگي مي‌شود. اگر شما هم اين‌گونه حالات را تجربه کرده و مي‌کنيد بايد بدانيد تنها نيستند و آن‌گونه‌که آمار نشان مي‌دهند بين 1 تا 10 درصد افراد که بيش‌تر آن‌ها زنان و نوجوانانند اين حالات را دارند و تجربه مي‌کنند. اين اختلال هر سال و در زمان مشخصي آغاز و پس از گذر فصل تمام مي‌شود.

دقت داشته باشيد که اين افسردگي و اختلالات فصلي را بايد جدي بگيريد و چون فصلي و موقتي‌اند نبايد سبب شود آن‌ها را ناديده بگيريد و اين وضعيت را تاب آوريد. هيچ‌کس جز خود شما نمي‌داند اين اوضاع چه دردي را به فرد تحميل مي‌کند پس چرا نبايد به فکر درمان باشيد، چون موقتي و گذراست؟ بايد بدانيد اين دليل خوبي براي تاب‌آوردن اين وضعيت نيست.

نشانه‌هاي افسردگي فصلي

همان‌گونه‌که در بالا اشاره کرديم در بيش‌تر موارد، علائم اختلال عاطفي فصلي در اواخر پاييز و يا اوايل زمستان ظاهر مي‌شود و در روزهاي بهار و تابستان با گرم و آفتابي‌تر شدن هوا کم‌کم ناپديد مي‌شوند. البته اين نکته را هم بيان کرديم که در موارد نادرتر اين وضعيت ممکن است افراد را در بهار و به‌ويژه تابستان هم درگير کند. پژوهش‌ها نشان مي‌دهد علائم و نشانه‌هاي اختلال عاطفي فصلي به ساير انواع افسردگي شباهت دارد که در اين‌جا به برخي از آن‌ها اشاره مي‌کنيم.

احساس اندوه و ناراحتي شديد در بيش‌تر روزهاي هفته و در تمام ساعات روز

نداشتن انگيزه و علاقه به انجام کارهايي که تا پيش از آن به انجام آن‌ها علاقه زيادي داشتيد

نداشتن انرژي براي حرکت و انجام کارهاي روزانه

نداشتن خواب خوب و باکيفيت و به‌وجودآمدن اختلال در آن

کاهش يا افزايش بي‌دليل وزن و اشتها

احساس تنبلي و رخوت شديد

نداشتن تمرکز

احساس نااميدي، بي‌مصرفي يا گناه

فکر کردن مکرر مرگ و خودکشي

بايد به اين موضوع اشاره کنيم که برخي از نشانه‌هاي افسردگي و اختلال عاطفي فصلي در هر فصل با فصل ديگر متفاوت است. در اين‌جا به برخي از اين تفاوت‌ها و نشانه‌ها مي‌پردازيم.

نشانه‌هاي افسردگي فصلي زمستانه و پاييزه

خوابيدن بيش‌ از اندازه

افزايش اشتها و ميل شديد به خوردن غذاهاي کربوهيدرات‌دار

افزايش وزن

خستگي يا پايين بودن سطح انرژي

نشانه‌هاي افسردگي و اختلال عاطفي فصلي بهاره و تابستانه

مشکلات خواب، بي‌خوابي

اشتهاي کم

کاهش وزن

اضطراب يا بي‌قراري

در اين‌جا بايد به اين موضوع مهم اشاره کنيم که در برخي از افراد مبتلا به اختلال دوقطبي شاهد افزايش علائم و نشانه‌هاي شيدايي در بهار و تابستان هستند چنان‌که در فصل‌هاي پاييز و زمستان شاهد بروز افسردگي در آن‌ها هستيم.

دلايل افسردگي فصلي يا اختلال عاطفي فصلي

به طور قطع يقين نمي‌توان دلايل افسردگي فصلي را بيان کرد و شناخت، اما عواملي در اختلال عاطفي موثر هستند که به چند مورد آن‌ها اشاره مي‌کنيم:

برهم خوردن تعادل هورمون‌هاي مغز

در مغز ما موادي شيميايي به نام فرارسان‌هاي عصبي ميان عصب‌ها ارتباط برقرار مي‌کنند. اين مواد شامل سروتونين يا همان عامل شادي هستند. سروتونين در افرادي که در معرض افسردگي فصلي قرار دارند کمتر است. در زمستان به دليل اين‌که نور آفتاب ضعيف است و اين نور براي تنظيم ترشح سروتونين لازم است ترشح اين هورمون کاهش مي‌يابد. درنتيجه تغييرات خلقي در فرد به‌وجود مي‌آورد.

تغيير ساعت بيولوژيکي و زيست بدن

دراين مورد هم شاهد تاثيرات خورشيد و تابش آن برروي بدن و اين اختلال هستيم. هنگامي‌که ساعت بيولوژيکي تغيير کند درواقع ساعت دروني ما که تنظيم کننده خلق و خو، خواب و هورمون‌هاست هم دچار دگرگوني و تغيير مي‌شود. اين موضوع عوارضي درپي دارد که يکي از آن‌ها همين افسردگي و اختلالات عاطفي در بدن است.

کمبود ويتامينD

يکي از دلايل افسردگي، کمبود بعضي از ويتامين‌ها در بدن است. در فصل سرد سال افراد کم‌تر در معرض تابش نور خورشيدند و ويتامين D کم‌تري دريافت مي‌کنند و همين موضوع سبب بروز اين‌گونه اختلالات در بدن مي‌شود. تغيير در سطح ملاتونين در بدن: در غير فصل تعادل سطح ملاتونين بدن را تغيير مي‌دهد که خود عاملي مهم در الگوهاي خواب و خلق و خوي فرديست.

چه افرادي بيش‌تر در معرض خطر ابتلا به اختلال عاطفي فصلي قرار دارند؟

بر اساس آمار و پژوهش‌ها معمولا زنان و افراد جوان‌تر بيش‌ از ديگران دچار اين‌گونه اختلالات مي‌شوند، اما به‌طورکلي برخي از افراد بيش‌ از ديگران دچار اين‌گونه افسردگي‌ها و اختلالات فصلي مي‌شوند که در ادامه به آن‌ها اشاره مي‌کنيم:

پيشينه و سابقه خانوادگي

ابتلا به افسردگي شديد و يا اختلال دوقطبي

زندگي در مناطق سردسير يا مناطقي که نور آفتاب در آن‌ها محدود است

ابتلا به اختلال اضطراب شديد

ابتلا به اختلال بيش فعالي و کمبود توجه

ابتلا به پانيک و پرخوري عصبي

شيوه هاي درمان افسردگي فصلي

همان‌گونه‌که اشاره کرديم اگر شما هم داراي چنين اختلالاتي هستيد نبايد به دليل گذرابودن آن‌ها تغيرات خلق‌وخويتان را ناديده بگيريد بنابراين اگر اين روند مدت‌هاست براي شما ادامه دارد بهترين کار مراجعه به روان‌شناسي ماهر و تواناست تا بتواند مشکلات شما را حل کند. در ادامه به متداول‌ترين روش‌هايي که پزشکان براي درمان اين بيماري در پيش مي‌گيرند، اشاره مي‌کنيم.

دارودرماني

يکي از روش‌هاي درماني موثر در اختلالات عاطفي و فصلي به‌ويژه اگر شديد باشد داروست. مصرف اين داروها، علائم بيماري را کنترل مي‌کند و اجازه نمي‌دهد فرد کنترل امور روزمره‌اش را از دست بدهد. برخي از افراد از داروهاي گياهي و شيميايي به صورت خودسرانه استفاده مي‌کنند که بايد بدانيد اين کار ممنوع است و مي‌تواند آسيب‌هاي جبران‌ناپذيري به شما وارد کند.

روان درماني

گفت‌وگو با روان‌شناس و روان‌درماني يکي از موثرين روش‌ها براي درمان افسردگيست. در اين جلسات فرد مبتلا مي‌تواند افکار و رفتار منفي که منجر به احساس بد در او مي‌شود شناسايي و درصدد تغيير آن‌ها برآيد. کار ديگري که روان‌شناس به افراد دچار اين بيماري مي‌آموزند مديريت استرس است.

دقت داشته باشيد شما خودتان عامل اصلي بهبودتان هستيد پس پيش از هر اقدامي براي درمان کارهاي زير را انجام دهيد.

نور محيطي که در آن زندگي مي‌کنيد را بيش‌تر کنيد و از قرارگرفتن در محيط‌هاي تاريک دوري کنيد.

از خانه خارج شويد و خود را در معرض گفتگو با دوستان و کساني‌که دوستشان داريد قرار دهيد.

ورزش را فراموش نکنيد و آن را در برنامه روزانه خود قرار دهيد.

به آن‌چه مي‌خوريد و رژيم غذاييتان دقت کنيد و تلاش کنيد آن را هر روز بيش‌از پيش سالم کنيد.

از الکل و مصرف مواد مخدر دوري کنيد.

روي خود و علايق و زندگيتان تمرکز کنيد تا متوجه شويد از چه چيزي بيش‌تر لذت مي‌بريد يا چه کارهايي حالتان را بهتر مي‌کند؛ اين مي‌تواند رفتن به يک کافه يا کتاب‌خواندن و رفتن به سينما باشد.