احرار: سندرم تخمدان پلي‌کيستيک شايعترين بيماري غدد درون‌ريز و هورموني در خانم‌هاي جوان است که افزون بر باروري، بر سيستم متابوليسم يا سوخت‌وساز بدن نيز اثرگذار است زيرا معمولاً با چاقي و مقاومت به انسولين همراه است.
سندرم تخمدان پلي‌کيستيک که در اصطلاح عاميانه به آن تنبلي تخمدان گفته مي‌شود يکي از اختلالات شايع هورموني در خانم‌هايي است که در سنين باروري قرار دارند. سندرم تخمدان پلي‌کيستيک معمولاً با نشانه‌هايي همچون بي‌نظمي‌هاي قاعدگي، افزايش سطح هورمون آندروژن و عوارض آن مثل آکنه و رشد موهاي زائد در صورت و برخي نقاط بدن، وجود کيست‌هاي ريز در تخمدان و ناباروري بروز مي‌يابد. اما اين سندرم افزون بر اختلالات هورمون‌هاي جنسي، وجه ديگري نيز دارد؛ اختلالات متابوليک.
دکتر حسين صمداني‌فرد، فوق‌تخصص غدد درون‌ريز و متابوليسم و عضو تيم تخصصي مرکز درمان ناباروري ابن‌سينا درباره عوارض متابوليک اين سندرم گفت: «سندرم تخمدان پلي‌کيستيک شايعترين بيماري غدد درون‌ريز و هورموني در خانم‌هاي جوان است که افزون بر باروري، بر سيستم متابوليسم يا سوخت‌وساز بدن نيز اثرگذار است زيرا معمولاً با چاقي و مقاومت به انسولين همراه است.»
دکتر صمداني‌فرد درباره مقاومت به انسولين توضيح داد: «انسولين هورموني است که باعث مي‌شود قند خون (گلوکز) براي تامين انرژي وارد سلول‌ها شود. گاهي به دلايلي، از جمله سندرم تخمدان پلي‌کيستيک، سلول‌هاي ماهيچه‌اي، چربي و کبد ممکن است نتوانند به انسولين پاسخ مناسبي بدهند، يعني نتوانند گلوکز را از خون جذب کنند يا آن را ذخيره کنند. بنابراين، لوزالمعده ناگزير از توليد انسولين بيشتر براي غلبه بر افزايش سطح گلوکز خون است. اين وضعيت مقاومت به انسولين ناميده مي‌شود و تداوم آن مي‌تواند به افزايش سطح گلوکز خون (هيپرگليسمي) و به مرور زمان، به پيش ديابت و ديابت نوع دو منجر شود.»
عضو تيم تخصصي مرکز درمان ناباروري ابن‌سينا در ادامه توضيح داد: «خطر بروز عوارض متابوليک مانند پيش‌ديابت و ديابت در خانم‌هاي مبتلا به سندرم تخمدان پلي‌کيستيک که دچار چاقي هستند، به مراتب بيشتر است.
اين عوارض هم در جواني و هم در آينده ممکن است بروز يابد. بنابراين، لازم است خانم‌هاي مبتلا به اين سندرم از نظر سطح قند خون غربالگري شوند و ما حتماً براي مراجعان آزمايش قند خون ناشتا و قند سه ماهه C1 A درخواست مي‌کنيم.»
وي با اشاره به سندرم متابوليک به‌عنوان يکي ديگر از عوارض احتمالي سندرم تخمدان پلي‌کيستيک، بيان کرد: «سندروم متابوليک اختلالي است که با عوارضي همچون دور شکم بزرگ، افزايش سطح تري‌گليسيريد خون، کاهش سطح HDL، فشارخون بالا و افزايش قند خون در محدوده پيش‌ديابت همراه است.
سندرم متابوليک از جمله خطراتي است که خانم‌هاي مبتلا به سندرم تخمدان پلي‌کيستيک، به‌ويژه آن دسته که اضافه‌وزن دارند ممکن است چه در زمان حال و چه در آينده با آن مواجه شوند.»
دکتر صمداني‌فرد درباره کنترل اين عوارض گفت: «ما معمولاً براي مبتلايان به سندرم تخمدان پلي‌کيستيک داروي متفورمين تجويز مي‌کنيم که داروي ايمن و بدون عارضه‌اي است و به پيشگيري از بروز ديابت و بهبود متابوليسم در اين بيماران کمک مي‌کند.
همچنين اين دارو مي‌تواند به بهبود اختلالات هورموني نيز کمک کند. اما مهم‌تر از درمان دارويي، اصلاح سبک زندگي است. اگر خانم‌هاي مبتلا به سندرم تخمدان پلي‌کيستيک سبک زندگي سالمي در پيش بگيرند، يعني رژيم غذايي کم‌کالري، کاهش وزن و ورزش منظم داشته باشند، از بروز بسياري از اين عوارض پيشگيري مي‌شود.»
عضو تيم تخصصي مرکز درمان ناباروري ابن‌سينا در پايان خاطرنشان کرد: «همان‌طور که گفته شد، در سندرم تخمدان پلي‌کيستيک بيش و پيش از هر درماني، اصلاح سبک زندگي موثر است. کاهش وزن در خانم‌هاي داراي اضافه وزن يا چاقي، حتي در حد چند کيلوگرم، بسيار کمک‌کننده است.
همچنين، تغذيه سالم، يعني کاهش مصرف کربوهيدرات‌هاي ساده، چربي‌هاي اشباع و مواد غذايي و نوشيدني‌هاي حاوي قند مصنوعي و افزايش مصرف ميوه‌ها و سبزيجات تازه مي‌تواند بسيار مفيد باشد.
افزون بر اينها، خانم‌هاي جوان بايد ورزش منظم را به برنامه روزانه خود اضافه کنند. توصيه ما حداقل انجام سي دقيقه ورزش هوازي، پنج روز در هفته يا سي دقيقه ورزش غيرهوازي يا استقامتي، مثل دمبل سبک، سه در روز هفته است. اين تغييرات مي‌تواند هم به بهبود عوارض متابوليک اين سندرم کمک کند و هم به بهبود اختلالات هورموني و قدرت باروري اين خانم‌ها.»
منبع: روابط عمومي پژوهشگاه ابن‌سينا