احياي درياچه اروميه يکي از مهمترين مباحث در حداقل يکسال گذشته بوده که اقدامات سخت افزاري و نرم افزاري ويژه‌اي نيز در اين خصوص طراحي شده و کمابيش به اجرا در آمده است.

در کنار اقدامات سخت افزاري که از جمله آنها مي‌توان به انتقال آب حوضه به حوضه يا انتقال آب از طريق پساب بهداشتي اشاره کرد، اقدامات نرم افزاري نيز در دستور کار بود که مهمترين وجه آن، ايجاد همراهي بين کشاورزان حوضه درياچه اروميه براي کاهش مصرف آب در بخش کشاورزي است.

هرچند در سال‌هاي اخير، توجه به موضوع تغيير الگوي کشت به سمت ارقام کم آب بر و البته پربازده و پردرآمد در دنيا بسيار بيشتر شده و راهکارهايي در اين خصوص مطرح است ولي در حوضه درياچه اروميه توجه به کشاورزي سنتي توسط کشاورزان در بخش باغباني و زراعي، موجب شده تا مصرف آب به مهمترين مشکل منطقه تبديل شود.

سالانه ميلياردها مترمکعب آب در آذربايجان غربي و حوضه درياچه اروميه از طرق مختلف مصرف مي‌شود که بخش عمده آن که شايد به 90 درصد کل مصرف هم برسد، در حوزه کشاورزي است البته راندمان اين بخش هم زياد قابل توجه نيست.

در يک نگاه آماري مي‌بينيم ميزان سهم بخش کشاورزي از اشتغال در آذربايجان غربي حدود 33 درصد يا حتي کمي بيشتر بوده ولي ارزش افزوده اين بخش با اغماض به 17  درصد مي‌رسد که همين آمار نشان مي‌دهد، بخش کشاورزي سهم زيادي در اشتغال و سهم کمي در ارزش افزوده دارد و مي‌توان گفت حتي ضررده نيز هست.

با توجه به سهم مهم بخش کشاورزي در احياي درياچه اروميه، هفته قبل جلسه ويژه‌اي با حضور مسوولان اين بخش تدارک ديده شد تا استاندار آذربايجان غربي که به تازگي مديريت اجرايي و دبيري کارگروه نجات درياچه اروميه را هم برعهده گرفته، در جريان ريز وضعيت کشاورزي بويژه در حوضه درياچه قرار گيرد و تصميماتي هم براي بهبود وضعيت مصرف در اين بخش، البته با نگاه ويژه به بهبود معيشت کشاورزان گرفته شود.

علي عيدي مدير امور زراعت سازمان جهاد کشاورزي آذربايجان غربي در اين جلسه از برنامه‌هاي اين مديريت در هشت محصول پرآب بر حوضه درياچه اروميه سخن گفت و افزود: در اين راستا برنامه‌هاي ويژه‌اي براي کشت محصولات گندم، جو، علوفه، ذرت، حبوبات، سبزي و صيفي، دانه‌هاي روغني و از همه مهمتر چغندرقند تدارک ديده شده است.

او اضافه کرد: استفاده از بذرهاي مقاوم به کم آبي در گندم و جو، ارقام زودرس در ذرت، تکنيک نشا در چغندرقند و ذرت، نوار لوله تِيپ در محصولات زراعي و جايگزيني محصولات کم آب بر به جاي پرآب بر نظير ماشک با جاي يونجه موجب شده تا ??? ميليون مترمکعب در مصرف آب بخش زراعت حوضه درياچه اروميه کمتر شود.

عيدي البته اين را هم گفت که سطح زيرکشت يونجه از حدود 84 هزار هکتار در سال 95 به نزديک 72 هزار هکتار در سال جاري رسيده که توانستيم با همکاري و مشارکت کشاورزان کشت اين محصول را با محصولاتي نظير ماشک، خلر، شبدر و تريتيکاله جايگزين کنيم.

به گفته عيدي، مهمترين کار در حوزه چغندرقند و کاهش مصرف آن، تغيير آرايش کشت بود که کشاورزان به سمت کشت‌هاي کم آب بر سوق داده شدند.

جلال بوتراب مدير امور باغباني جهاد کشاورزي آذربايجان غربي هم در خصوص اقدامات انجام شده براي کاهش مصرف آب در اين بخش، اين اقدامات را  بيشتر الگويي عنوان کرد و گفت که تغيير شيوه آبياري، از جمله مهمترين اقداماتي است که در اين خصوص انجام شده است.

او هم تاکيد کرد که طرح جامع باغات در اين خصوص از سال 1397 آغاز شده و براي هر هکتار 10 ميليون تومان در نظر گرفته شده است.

جايگزيني محصول پسته در باغات با محصول پرآب بر، استفاده از کشت محصول زعفران البته به صورت محدود، تغيير الگوي آبياري از غرق‌آبي به نواري يا موارد مشابه ديگر از جمله اقداماتي بود که بوتراب در خصوص اقدامات سازمان جهاد کشاورزي آذربايجان غربي براي کاهش مصرف آب در بخش باغي مطرح کرد.

البته مدير باغباني جهاد کشاورزي آذربايجان غربي اين را هم گفت که بايد زمينه‌اي فراهم شود تا کشاورزان به اهميت آب و وضعيت کم آبي پي ببرند که اگر اين امر اتفاق نيفتد، نمي‌توان انتظار زيادي در راستاي کاهش مصرف آب داشت.

بيتا احمديان مدير ترويج جهاد کشاورزي آذربايجان غربي هم گزارشي از فعاليت‌هاي اين بخش ارائه کرد که در اين گزارش مطرح شد بيش از 24 هزار بهره بردار و کمي کمتر از 13 هزار بانوي روستايي در فاز نخست از آموزش‌هاي ترويجي اين نهاد در حوضه درياچه اروميه بهره برده‌اند.

او اضافه کرد که اقدامات ديگري هم براي ترويج کشاورزي با تکيه بر استفاده کم از آب در آذربايجان غربي و البته حوضه درياچه اروميه اجرايي شده که ساخت چهار اپليکيشن آموزشي مبتني بر تلفن همراه از جمله اين موارد است.

به گفته احمديان، تمرکز در اين بخش، بر روي تغيير نگرش کشت بود البته اعتبارات مربوط به آن بسيار کم بود و کفاف اقدامات لازم را نداده است.

او ادامه داد اين اعتبارات در پنج سال اجراي طرح، فقط 8.8  ميليارد تومان بود و امسال هم فقط 1.9 ميليارد تومان به اين امر اختصاص داده شده است.

بخش آب و خاک، آخرين بخشي بود که در اين زمينه، گزارش مي‌داد و مازيار آرين مدير آب و خاک و امور فني مهندسي سازمان جهاد کشاورزي آذربايجان غربي در اين خصوص با اشاره به صرفه جويي 144 ميليون مترمکعبي مصرف آب با اجراي طرح‌هاي اين بخش گفت آبياري تحت فشار، انتقال آب با لوله و اجراي شبکه‌هاي فرعي آبياري و زهکشي اين برنامه‌ها را شامل مي‌شود.

او در ادامه افزود: در حوضه درياچه اروميه با هدف احياي درياچه در حدود هشت سال گذشته، نزديک به 19 هزار هکتار زمين کشاورزي به آبياري تحت فشار مجهز شد، 726 کيلومتر انتقال آب با لوله انجام گرفت و بيش از 6 هزار و 700 هکتار زمين هم تحت اجراي طرح شبکه‌هاي فرعي آبياري و زهکشي قرار گرفته است.

به گفته آرين، تهيه نقشه کاداستر از اراضي هم از ديگر اقدامات اين مديريت بود که اين نقشه براي 460 هزار هکتار زمين بطور کامل تهيه شده است.

با وجود گزارش‌هايي که مسوولان حوزه جهاد کشاورزي در اين بخش ارائه کردند، مدير پژوهشکده درياچه اروميه در اين جلسه گفت روند توسعه اراضي کشاورزي در استان نگران کننده است و تغيير اراضي از ديم به آبي و همچنين اراضي آبي به باغي اين نگراني را افزون مي‌کند.

کامران زينال زاده اضافه کرد کاهش مصرف 172 ميليون مترمکعبي در بخش زراعي آذربايجان غربي عملا اتفاق نمي‌افتد و در بسياري از اوقات، ما افزايش 3 تا 40 درصدي را نيز در اين بخش شاهد هستيم.

معاون هماهنگي امور عمراني استاندار آذربايجان غربي هم با اشاره به اينکه کاهش ?? درصدي برداشت از سدها در حوزه کشاورزي استان اتفاق افتاده، تاکيد کرد اين ميزان با برداشت از آب‌هاي زيرزميني که به نوعي آب نامريي است، جبران شده است.

ياسر رهبردين گفت کسري آبخوان همين امر را نشان مي‌دهد.

در اين جلسه، مهمترين بحثي که مطرح شد و محمدصادق معتمديان استاندار آذربايجان غربي هم بر آن تاکيد داشت، اجراي طرح‌هاي نرم افزاري و توجه به موضوع و حوضه ترويج براي همراه کردن کشاورزان در راستاي احياي درياچه اروميه بود؛ امري که در سال‌هاي اخير، زياد مشهود نبوده و محصولات آب بر همچنان در استان و حوضه درياچه اروميه کشت مي‌شود.

کشت محصولاتي نظير يونجه، چغندرقند، ايجاد باغ سيب و حتي کشت هندوانه در روزگاري که مشکل کم آبي تقريبا همه منطقه و بخش زيادي از جهان را در برگرفته ديگر مقرون به صرفه نيست و بايد به سمت کشت‌هاي کم آب بر و با راندمان بيشتر رفت.

امري که همراهي همه بخش‌ها بويژه در حوضه درياچه اروميه را طلب مي‌کند و همه مردم بايد بر آن اهتمام داشته باشند تا زمينه احياي درياچه اروميه با قدرت و قوت بيشتري فراهم شود.