احرار:متخصصان زنان وزايمان مي‌گويند: زنان باردار از ترس ابتلا به ويروس مراقبت‌هاي روتين را عقب مي‌اندازند فکر به دنيا آمدن نوزاد در دوران قرنطينه و کرونا روزهاي «فرزانه» را پر کرده. استرس و گريه تنها کار سه‌ماه گذشته‌اش بوده.
به گزارش احرار به نقل از سلامت نيوز ،در خانه خبري از ذوق و شادي آمدن بچه نيست. بعد از سال‌ها چشم‌انتظاري يک‌ماه ديگر فرزند اولش به دنيا مي‌آيد، اما دلشوره جاي ذوق مادرشدن را گرفته است: «در اين سه‌ماه تمام وسايلي را که براي بچه خريده بودم، استريل کردم. روزي هزار بار به روز زايمان و احتمال مبتلاشدن به ويروس فکرمي‌کنم. دلشوره، ترس و اضطراب‌ها که يکي دوتا نيستند. با اين شرايط کسي نمي‌تواند از من و نوزادم مراقبت کند.
همسرم سرکار مي‌رود، چطور در اين خانه کوچک او را قرنطينه کنم؟» «فرزانه» هم مانند بسياري از مادران دل‌نگران شروع زندگي نوزادش با کروناست. «نمي‌دانم اين شرايط چقدر مي‌تواند سلامت جسم و روان نوزادم را تحت‌تأثير قرار دهد.»
«نگين» هم بعد از تحمل سه‌ماه قرنطينه دو هفته پيش دخترش را به دنيا آورد؛ بي‌هيچ دلشوره و نگراني. «آنقدر درد داشتم که اصلا به آلودگي و کرونا فکر نکردم. از زمان زايمانم گذشته بود و با آمپول فشار بچه به دنيا آمد، براي همين فرصت فکرکردن به کرونا را نداشتم.»
«نگين» فقط مي‌داند آزمايش‌هاي مختلف از نوزادش گرفته‌اند، اما نه خودش و نه نوزادش هيچ‌کدام تست کرونا نداده‌اند. «از نوزاد آزمايش گرفتند، اما فکر نمي‌کنم براي کرونا باشد.»در سه ماه گذشته و با همه‌گيري کرونا زنان باردار يکي از گروه‌هايي بودند که تحت‌تأثير نگراني بابت ويروس قرار گرفتند؛ نگراني در زمان بارداري، اضطراب درباره شرايط زايمان و اين فکر که در جهاني آلوده به ويروس و آينده‌اي نامعلوم، کودکي تازه متولد شده، چه زندگي‌اي خواهد داشت.
رقيه هاشمي، متخصص زنان و زايمان بيشترين دغدغه و ترس زنان باردار در ايران را مبتلاشدن به کرونا مي‌داند. زناني که مدام مي‌پرسند بارداري تا چه ميزان احتمال ابتلا را افزايش مي‌دهد. هاشمي از مراجعه‌کنندگاني مي‌گويد که مراقبت‌هاي بارداري‌شان را به دليل کرونا به تعويق مي‌اندازند. «اين زنان هم استرس چکاپ‌هاي تعويقي را داشتند و هم اضطراب ابتلا را همزمان تحمل مي‌کردند.بيشتر مراجعه‌کنندگان تلاش مي‌کردند نام بيمارستان‌‌هايي را که اصلا بيماران کرونايي نپذيرفتند، پيدا کنند.»
يافتن راهکارهايي براي مراجعه کمتر به بيمارستان‌ها و مراکز درماني چه در دوران بارداري و چه بعد از زايمان دغدغه ديگر زنان باردار در دوران قرنطينه است. اين متخصص زنان و زايمان مي‌گويد: «در روزهاي ابتدايي همه‌گيري کرونا مطب‌ها بسته بودند و تمرکز بيمارستان‌ها روي بيماران کرونايي بود، براي همين زنان باردار استرس بيشتري را تحمل کردند و با هر تنگي‌نفس و کوچک‌ترين سرفه‌اي استرس کرونا داشتن را مي‌گرفتند.»
احتمال برابر زنان باردار و بقيه شهروندان در ابتلا به کرونا
«فائولان» يکي از متولدين دوران کرونا در ايرلند چهاردهم مارس به دنيا آمد تا تفاوت زندگي در دوران کرونا را دوباره به رخ بکشد. پدربزرگ «فائولان» چند روز بعد براي ديدنش رفت و تنها توانست از پشت پنجره او را ببيند. او چنددقيقه‌اي همان‌جا ماند و به نوه اولش چشم دوخت. تصويري که مادر «فائولان» را متأثرکرد. «خيلي سخت است تا اين حد نزديک خانواده‌ات باشي، اما شيشه‌اي بين‌تان فاصله بيندازد. درحالي‌که مي‌خواهد نوه‌اش را در آغوش بکشد.»
فاطمه داوري، متخصص زنان و زايمان استرس‌هاي دوران بارداري و چالش‌هاي بعد از زايمان در دوران کرونا را مختص شرايط فعلي جامعه جهاني مي‌داند؛ چالش‌هايي که قبل از اين تجربه نشده‌اند و نياز است راهکارهايي متناسب با شرايط امروز را براي آنها يافت. او زنان باردار را از بقيه جامعه جدا نمي‌کند و معتقد است اين زنان هم مانند ديگر شهروندان بايد فاصله اجتماعي و موارد بهداشتي را رعايت کنند و تنها در زمان ضرورت از خانه بيرون بيايند.
او از غربالگري زنان باردار مبتلا يا ناقل از زنان باردار سالم در اورژانس بيمارستان‌ها خبر مي‌دهد: «بيشتر بيمارستان‌ها زنان باردار مشکوک به کرونا را شناسايي و در بخش ايزوله مختص همين مادران بستري مي‌کنند و بقيه مادران به بخش مادران سالم راهنمايي مي‌شوند.»
داوري بر اين باور است مادران بايد زايمان طبيعي خودشان را داشته باشند و سزارين را مختص به زماني مي‌داند که بنا به شرايط مامايي مادر، پزشک سزارين را توصيه مي‌کند؛ زماني که جنين دچار افت قلب شده يا با پا به دنيا مي‌آيد. او سزارين به دليل کرونا يا ترس از کرونا را به هيچ‌عنوان توصيه نمي‌کند.ترس از مبتلاشدن به کرونا در ميان زنان باردار بيشتر از بقيه است؛ ترسي که نتايج مطالعات گروه تحقيقاتي از دانشگاه آکسفورد و کالج رويال زنان و زايمان کمي از آن مي‌کاهد.
اين بررسي روي 427زن باردار که به علت بيماري ريوي ناشي از ابتلا به ويروس کرونا در بيمارستان بستري شده‌اند، صورت گرفته است و نشان مي‌دهد کمتر از ?.?درصد از کل زنان باردار با اين بيماري در بيمارستان بستري شده‌اند و يک‌دهم آنها نياز به مراقبت‌هاي ويژه داشته‌اند.
تيم تحقيقاتي به سرپرستي دانشگاه آکسفورد و کالج رويال زنان و زايمان اعلام کرده است که نتايج نشان مي‌دهد مادران باردار در مقايسه با جمعيت گسترده در معرض خطر بيماري شديد کرونا قرار ندارند.داوري هم استرس و ترس ابتلا به کرونا را مسأله‌اي جهاني مي‌داند. او به زنان باردار توصيه مي‌کند در صورت استرس با پزشک خود صحبت کنند و از مشاوره‌ها بهره ببرند.
«اگر اضطراب به اندازه‌اي است که مانع فعاليت روزانه‌شان مي‌شود، بايد حتما به روانپزشک مراجعه کنند، هرچند درحال حاضر اغلب بيمارستان‌ها خدمات مشاوره آنلاين را دارند و مادران مي‌توانند از اين خدمات استفاده کنند، البته اين استرس‌ها روي سلامت مادر و جنين تأثير ندارد. دوران بارداري مرحله‌اي است که مادران استرس و اضطراب را تجربه مي‌کنند.»
زايمان در خانه
همه‌گيري کرونا و ترس از آلودگي در محيط‌هاي بيمارستاني بعضي از زنان باردار را به فکر زايمان در خانه انداخته است، درحالي‌که بعضي نهادهاي بهداشتي به دليل خطر ويروس درباره زايمان در خانه سخت‌گيري مي‌کنند و بعضي ديگر درحال برنامه‌ريزي‌اند تا در صورتي که شرايط از نظر پزشکي امن باشد، نوزادان در خانه به دنيا بيايند. يکي از مادراني که تصميم گرفته است در خانه زايمان کند، «هانا سسک شاو»، اهل ايرلند است.
او انتظار اولين فرزندش را مي‌کشد و تصميم گرفته است در خانه زايمان کند. او از ايده به دنيا آوردن فرزندش در اتاق نشيمن خوشحال است: «در استخري از آب در اتاق‌نشيمن خانه‌مان فرزندم را به دنيا مي‌آورم. مرور اين ايده را دوست دارم.» اين ايده به ذهن «شقايق» در ايران هم رسيده است و مي‌خواهد فرزندش را در مرداد در روستاي پدري‌اش به دنيا بياورد. «مادربزرگ‌ها مگر چطور زايمان مي‌کردند؟ بعد از زايمان هم همان‌جا مي‌مانم تا کرونا براي هميشه برود. نمي‌توانم سلامت فرزندم را به خطر بيندازم. احتمال آلودگي آنجا پايين است.»
«شقايق» اولين تجربه مادرشدن را پشت‌سر مي‌گذارد و استرس بالا و بي‌خوابي‌هاي مداوم او را به اين ايده رسانده است. «تنها دل‌نگراني‌ام دوري همسرم از فرزندم است. او مجبور است تهران بماند و سرکار برود. فکر اينکه همسرم تا مدت‌ها نمي‌تواند فرزندش را بغل کند، ديوانه‌ام مي‌کند. اما چاره‌اي نيست و براي فرزندمان بايد اين فداکاري را بکنيم.» اما داوري که متخصص زنان و زايمان است، زايمان در خانه را به دليل کرونا به زنان باردار توصيه‌نمي‌کند. «زايمان در بيمارستان براي حفظ سلامت مادر و جنين است.»
او معتقد است زايمان بيرون از بيمارستان احتمال مرگ‌ومير مادر و جنين را بالا مي‌برد، درحالي‌که به گفته او شرايط زايمان در خانه در ايران هنوز مهيا نيست. «براي زايمان در خانه بايد حتما پزشک و ماماي متخصص حضور داشته باشد، جنين درشت نباشد، چيزي سلامت مادر و جنين را تهديد نکند و در صورت لزوم و ضرورت بتوان مادر را در مدت 10دقيقه به بيمارستان رساند تا بتواند از خدمات بيمارستاني بهره ببرد. ما هنوز در ايران چنين شرايطي را نداريم که بتوانيم به زنان باردار توصيه زايمان در خانه را داشته باشيم.»
زايمان امن‌تر در بيمارستان
«بارداري چه ميزان احتمال ابتلا را بالا مي‌برد؟» «در صورت ابتلا احتمال انتقال به جنين تا چه ميزان افزايش مي‌يابد؟» «مشکلات احتمالي جنين در صورت ابتلا يا ناقل بودن مادر؟» «زنان باردار مراقبت‌هاي ويژه‌اي بايد داشته باشند؟» «بعد از زايمان به بچه‌مان شير بدهيم يا نه؟» «سزارين احتمال ابتلا را پايين مي‌آورد يا زايمان طبيعي؟» «زايمان در خانه امن‌تر است؟» اينها دلواپسي مشترک مراجعه‌کنندگان باردار پرنيان جمشيدي، متخصص زنان و زايمان در کرمانشاه است؛ سوالات مشترک ميان تمام زنان باردار بدون در نظر گرفتن تفاوت‌هاي جغرافيايي.
جمشيدي هم زايمان طبيعي را يکي از قديمي‌ترين و بهترين روش‌هاي زايمان مي‌داند و معتقد است در شرايط کرونا سزارين هيچ مزيتي بر زايمان طبيعي ندارد.«زايمان طبيعي روش بهتري است چون دوره نقاهت و بستري‌شدن کوتاه‌تري دارد و اين در حالي است که در زايمان طبيعي نياز به استفاده از دستگاه تنفسي نيست. شرايط تغيير نکرده مگر اينکه مادر مبتلا و طبق توصيه‌هاي پزشکي نياز به زايمان زودهنگام و سزارين باشد.» زايمان در بيمارستان از نظر اين متخصص زنان و زايمان امن‌تر است.
«پروتکل‌هاي بهداشتي و درماني تمام احتمالات را در نظر گرفته و مادران با خيال آسوده مي‌توانند در بيمارستان زايمان داشته باشند.» در فهرست بلندبالاي تحقيقات، زنان باردار به‌عنوان جامعه هدفي مجزا به چشم مي‌خورند؛ جامعه هدفي که در کنار استرس زايمان بايد دوران قرنطينه و دلواپسي آلوده‌نشدن خود و فرزندشان را تاب بياورند؛ به‌عنوان مثال بررسي‌هاي دانشکده آمريکايي متخصصان زنان و زايمان به زنان باردار مبتلا به کوويد-19 اطمينان مي‌دهد که اجباري براي تغيير زمان و نوع زايمان‌شان ندارند.
چين به عنوان نخستين سرزمين کرونا، شهروندان اين کشور را در شوک بزرگي فرو برد تا جزو اولين‌ها براي تجربه اين ويروس باشند. تحقيقات شروع شدند تا راهکارهاي موثر هر چه زودتر جامعه بشري را از شر اين ويروس نجات دهند.
يکي از تحقيقات را تيم وي ژآنگ، استاديار دانشکده پزشکي فاينبرگ، انجام داد؛ تحقيقي روي 9 زن باردار که به کرونا مبتلا بودند و سزارين شدند. در اين تحقيقات مايعات آمنيوتيک، خون بند ناف و شير مادر آزمايش و ثابت شد که ويروس از طريق رحم يا در جريان سزارين به جنين منتقل نمي‌شود. جمشيدي در گفت‌وگو با «شهروند» و در پاسخ به مادران نگران به مطالعات جهاني تکيه مي‌کند: «مطالعاتي که تا به امروز در کشورهاي مختلف انجام شده، انتقال ويروس کوويد- 19 را از مادر به جنين از طريق جفت و بند ناف تأييد نمي‌کند. تنها مادران مبتلا براي رعايت فاصله بهداشتي شيردهي را بايد قطع کنند.»
نگراني‌هاي مادرانه
«سه‌ماه و نيم قرنطينه طاقتم را طاق کرده.» مهناز هفت‌ماهه باردار است و به دليل کرونا حتي براي چکاپ هم به بيمارستان نرفته و در اين مدت حتي نتوانسته است پدر و مادرش را ببيند. «در اين مدت نه براي گرفتن فشار و وزن نه سونوگرافي از خانه پايم را بيرون نگذاشته‌ام.» با همه‌گيري کرونا شايعه‌ها و خبرهايي که دهان به دهان مي‌چرخيدند، از آلوده‌بودن بيمارستان‌هاي دولتي مي‌گفتند براي همين مهناز تصميم گرفت که در بيمارستان خصوصي زايمان کند.
«يکي از آشناهاي‌مان که در بيمارستان خصوصي کار مي‌کند، مي‌گويد بين بيمارستان خصوصي و دولتي فرقي نيست. از وقتي اين را شنيده‌ام شب و روز ندارم و حتي شب‌ها نمي‌توانم خواب راحتي داشته باشم.» دو ماه ديگر فرزند دوم مهناز به دنيا مي‌آيد و او بايد دوباره سزارين شود. «وقتي به احتمال آلوده‌بودن هر کدام از وسايل اتاق عمل فکر مي‌کنم، ترس تمام وجودم را مي‌گيرد. اگر نوزادم آلوده شود چه خاکي بر سرم بريزم؟ مي‌گويند بيشتر بچه‌هايي که کروناي‌شان مثبت شده در بيمارستان آلوده شده‌اند.» او با اين واقعيت که بعد از زايمان هم بايد قرنطينه را دقيق‌تر از گذشته ادامه بدهد، کنار آمده است.
«چاره‌اي نيست اما واهمه اين را دارم که بعد از تمام‌شدن کرونا جامعه‌گريز شوم.» طاووسي نگراني‌ها و اضطراب‌هاي دوران بارداري را طبيعي مي‌داند. او از دو دسته نگراني و اضطراب مي‌گويد: «اضطراب‌ها و نگراني‌ها يا منشأ واقعي دارند مثل نگراني از ابتلا به کرونا که اين روزها طبعا نگراني واقعي است يا منشأ غيرواقعي دارند که ساخته و پرداخته ذهن افراد است؛ نگراني‌هايي که آسيب‌زايي بالايي دارند.» طاووسي، روانشناس، اضطراب از مبتلانشدن به کرونا را موضوعي همه‌گير و جهاني مي‌داند؛ اضطرابي که بي‌شک در ميان افراد به يک ميزان نيست و افرادي که در موقعيت‌هاي خاص قرار دارند ناچار به تحمل اضطراب بيشتري هستند.
او زنان باردار را جزو افرد با موقعيت خاص مي‌داند: «زنان باردار در دوران حساسي به سر مي‌برند براي همين نياز به توجه بيشتري نسبت به وضع سلامت خود دارند؛ توجهي که با وجود شرايط کرونا اضطراب اين افراد را بالاتر مي‌برد و به‌ناچار استرس بيشتري را نسبت به افراد ديگر تجربه مي‌کنند.» اين روانشناس چند پيشنهاد براي مديريت اين استرس‌ها دارد. «زنان باردار فراموش نکنند اغراق درباره شرايط و افکار منفي آسيب زننده‌اند. يک مادر باردار مانند همه افراد جامعه با رعايت فاصله اجتماعي و موارد بهداشتي مي‌تواند به ميزان ساير شهروندان احتمال ابتلا را پايين بياورد.
ترس از تنها ماندن در دوران بارداري و بعد از زايمان نگراني ديگر زنان باردار است. بايد شرايط موجود را قبول کرد، از آن مسأله حل‌نشدني نساخت و به دنبال راهکارهاي جايگزين بود؛ به‌عنوان مثال مادر يا خواهري که براي کمک مي‌آيد، مي‌تواند تست کرونا داده و بعد با اطمينان خاطر به مادر و نوزاد کمک کند يا مي‌توان مادر و نوزاد را قرنطينه کرد و افرادي که به کمک مي‌آيند با رعايت فاصله اجتماعي و موارد بهداشتي به کارهاي نظافت و آشپزي بپردازند.»
در ميان هياهوي همه‌گيري کرونا و درگيري بيمارستان‌ها و کادر درماني براي مقابله با اين ويروس، يونيسف، صندوق کودکان ملل متحد، درباره در خطر بودن ميليون‌ها مادر و نوزاد در جهان به دليل فشار بر روي مراکز بهداشتي و اختلال در خدمات آنها اخطار داد. به گفته اين نهاد حدود يک‌ميليون کودک در 40هفته بعد از همه‌گيري کرونا در افغانستان در حالي متولد مي‌شوند که خدمات و تجهيزات لازم در دسترس نيست.
در ايران هم آمارهاي سازمان نظام‌پزشکي از کاهش 60درصدي مراجعه مردم به پزشکان در دوران همه‌گيري کرونا خبر مي‌دهند. محمد جهانگيري، معاون فني و نظارت سازمان نظام پزشکي، هم از اين وضع ابراز نگراني کرده است: «اجراي طرح در خانه ماندن ميزان مراجعه بيماران به‌ويژه مادران باردار يا افراد با عارضه‌هاي قلبي و عروقي را کاهش داده است. بي‌شک اين مسأله در آينده براي اين افراد مشکل‌ساز خواهد شد.»
کرونا و جاي خالي آموزش‌ها
«نوزاد هفت ماهه‌ام از آدم‌ها مي‌ترسد. واهمه اين را دارم بعد از کرونا بچه‌ام اجتماع‌گريز شود.» فاطمه از اينکه قبل از دوران کرونا زايمان داشته خوشحال است؛ از اينکه دلواپسي آلوده‌شدن در بيمارستان را نداشته است. «بعد از مدت‌ها براي واکسن مجبور شدم از خانه بيرون ببرمش. تا برسيم درمانگاه و برگرديم کلي الکل استفاده کرديم اما واکنش فرزندم به ماشين‌ها و آدم‌ها برايم عجيب بود.»
فاطمه از ترس ابتلا سه تکه سفره يک‌بار مصرف مي‌برد درمانگاه؛ يکي براي زمان اندازه‌گيري سر کودک، دومي براي زماني که وزن کودک را مي‌گيرند و آخري براي زمان تزريق واکسن. «سفره‌هاي يک‌بار مصرف را پهن مي‌کردم زير بچه تا دست و پا و لباس‌هايش با اشياي درمانگاه تماس نداشته باشد. همين پروسه کلي استرس داشت.» فاطمه از وقتي از درمانگاه برگشته دستکش و ماسک براي نوزاد هفت‌ماهه‌اش دوخته تا در روز چند دقيقه‌اي از دَم در خانه بيرون آمده و آدم‌ها را ببيند.
«معلوم نيست کرونا چه زماني تمام شود، مي‌ترسم تا آن موقع اين بچه از آدم‌ها فراري شود.»
سميه صالحي، روانشناس کودک، معتقد است اين استرس‌ها و دل‌نگراني‌ها طبيعي‌اند و نمي‌شود تنها با گفتن اين جمله که شرايطت را درک مي‌کنم و بايد با اين شرايط کنار آمد از اين استرس‌ها کم کرد. صالحي به از ضرورت همدلي و حمايت اطرافيان در دوران بارداري در شرايط کرونا و بعد از زايمان مي‌گويد. او با اشاره به اينکه در دوران کرونا اين زنان از حمايت‌هاي حضوري نزديکان‌شان محروم هستند، مي‌گويد: «خوشبختانه در حال حاضر حمايت‌هاي ماماهاي همراه را داريم و اين زنان مي‌توانند از خدمات آن بهره‌مند شوند.
متأسفانه کرونا موضوعي پيش‌بيني‌نشده بود و براي همين زنان باردار هيچ آموزشي در اين زمينه نديده‌اند.» اين روانشناس کودک از تشکيل کارگاه‌هاي حمايتي از زنان باردار خبر مي‌دهد. «دوره‌هاي مهارت‌هاي زندگي براي اين مادران در قالب کارگاه ارايه مي‌شود. کارگاه‌هايي براي آموزش هوش‌هيجاني که هم والدين و هم نوزادان را براي ورود به جامعه واکسينه مي‌کند.» صالحي استرس جامعه‌گريزشدن بچه در دوران کرونا را ناشي از استرسي مي‌داند که در مادران وجود دارد؛ استرسي که نيازمند مديريت است.
«نوزادان از سه تا شش‌ماهگي نياز به آموزش‌هايي براي روابط اجتماعي دارند. در شرايط کرونا توصيه مي‌شود مادر و پدرها نمايش‌هايي با شخصيت‌هاي مختلف را بازي و به تحليل رفتار کودک توجه کنند. نمايشي ميان اوليا که بي‌شک باعث رشد روابط اجتماعي کودک خواهد شد و کمک مي‌کند کودک به رشد شناختي برسد تا بعد از دوران پساکرونا لطمه‌اي به روابط اجتماعي‌اش وارد نشود.»