احرار:رسيدن به درجات علمي بالاتر به اميد دستيابي به موقعيت شغلي بهتر، آمال کنوني بسياري از جوانان اين مرزو بوم است. افزايش سال به سال متقاضيان آزمون هاي تحصيلات تکميلي نيز اين گفته را تاييد مي کند.
دانشجو در اين مقطع با مسائلي رو برو مي شود که در مقاطع پايين تر کمتر با آن مواجه بوده است، از روز اول که قدم در کلاس درس مي گذارد سخن از پايان نامه و مقاله است . هر دانشجو با توجه به رشته و گرايش خود با يکي از اعضاي هيئت علمي گروه مربوطه به توافق مي رسد و مساله جالبتر آن است که کمبود اساتيد در برخي از دانشگاه ها دست دانشجو را در انتخاب استاد ميبندد و ممکن است دانشجويي به ناچار مجبور به انتخاب استادي شود که به شاخه ي تحقيقاتي وي علاقه ندارد و اين عدم علاقمندي موجب سرخوردگي بسياري از دانشجويان در اين مقطع مي گردد.
مقاله، نخستين واژه
در اين دوره همواره بحث از مقاله هايي با ايمپکت بالا در مجلات معتبرخارجي است و تعداد اين مقالات و درجه ايمپکت آنها نزد اساتيد بس ارزشمند است و ملاک برتري يک استاد از نظر درجه علمي را اثبات مي کند!!
پژوهش به منظور نوشتن مقاله نزد اساتيد دانشگاه هاي ما اهميت فوق العاده اي دارد و چنان جوي در دانشگاه هاي ما خلق کرده که حتي برخي از اساتيد را مجبور به استثمار دانشجو براي نوشتن مقاله نموده است. بگونه اي که تا پاسي از شب دانشجوياني را مي توان مشاهد نمود که در آزمايشگاه ها با شرايط سخت و محدوديت هاي بيشمار مشغول پژوهش هستند و در نهايت نتيجه زحمات آنها در قالب مقاله اي به مجلات خارجي ارسال شده که حتي اگر دانشجو تمام زحمات مقاله را بدوش کشيده باشد نام استادراهنما بايد در اول مقاله و به عنوان نويسنده مسئول نوشته شود.
دانشجويان سکوي پرتاب استادان
يکي از استادان دانشگاه به صراحت ميگفت که در دانشگاه ها از دانشجويان استفاده ابزاري مي شود و برخي از همکاران ما دانشجويان خود را مجبور به اجراي طرح هاي خود مي کنند تا زودتر درجه علمي خود را ارتقا دهند. بعضي از دانشجويان حتي نحوه پژوهش را هم فرا نمي گيرند و به مانند اپراتور فقط بر اساس دستو العمل داده شده به آنها کار مي کنند. به عبارتي دانشجويان سکوي پرتاب استادان از استادياري به دانشياري و از دانشياري به استادي مي شوند .
متاسفانه برخي از دانشگاه ها نوشتن مقاله ISI را در دوره هاي ارشد و دکتري به منظور ارتقاي رتبه علمي دانشگاه اجباري کرده اما بايد به صراحت به اين مسئله اذعان نمود که اين روند به ارتقاي رتبه علمي اساتيد بدون بنيه علمي نيز کمک خواهد نمود چرا که علاوه بر اين قانون دانشگاه، استادان آنها گاه نوشتن مقاله را هم به عنوان يک بخش از نمره پايان نامه لحاظ مي کنند. دانشجو هم هميشه ناچار به پيروي از آنچه به او تکليف مي شود است و هرگز حق هيچ گونه اعتراضي نسبت به اين قضيه را نخواهد داشت بسياري از دانشجويان ارشد با مشاهده اين روند در دانشگاه ها از ادامه تحصيلات در مقطع دکتري منصرف مي شوند. مسئله اي که جاي تامل بسيار دارد.
اساتيد متعهد هنوز هم هستند
البته در اين ميان بايد از اساتيدي که هرگز اخلاق پژوهشي را فداي ارتقاي رتبه خود نمي کنند و در صورت ارائه مقاله با دانشجويان همپاي آنان کار مي کنند و براي نگارش مقاله وقت و انرژي خود را در اختيار دانشجو قرار مي دهند ، به نيکي ياد کرد استادان خاصي که خود را مسئول دوسال از عمر دانشجو که در اين دانشگاه مي گذرد مي دانند براي اينکه يک شخص پژوهشگر و باسواد تحويل جامعه اش دهد از هيچ تلاشي فرو گزارنمي کنند.
يکي از نظرياتي که براي حل اين مشکل مطرح شده است اين است که مقاله مشترک ميان دانشجو و اساتيد تاثير کمتري بر ارتقاي رتبه علمي آنان داشته باشد اما ايرادي که به اين نظريه وارد است اين است که چگونه مي توان اطمينان حاصل نمود که با لحاظ اين قانون استاد محترم از دانشجو نخواهد که تنها اسم او را به عنوان نويسنده مقاله درج کند و اگر دانشجو از اين امر سرباز زد مشکلي براي وي ايجاد نخواهد شد؟
مورد ديگر هم مي توان اين گونه بيان نمود که مرجعي براي رسيدگي به تخلفات متخلفان در نظر گرفته شود تا اخلاق پژوهشي در دانشگاه هاي ما پايمال نگردد و همواره شاهد اين گفته در بين دانشجويان نباشيم که حق هميشه با استاد است و هيچ مرجعي براي دفاع از حقوق دانشجو وجود ندارد.
سوال اساسي؟
بعد از اين همه انتقادي که به بازار رقابت بين اساتيد در نوشتن مقاله و مشکلاتي که دانشجويان با آن دست به گريبان هستند وارد شد سوال اساسي که پيش مي آيد اين است که ارائه اين همه مقاله چه سودي براي پيشرفت جامعه علمي کشورمان دارد؟
پژوهش علمي در راستاي ارائه مقاله در مجلات خارجي در نگاه اول نشان از رشد علمي و ميزان توليد علم در يک جامعه است اما با چنين روشي که در دانشگاه هاي کشور شاهد هستيم و در حاليکه ارتباط محکمي بين صنعت و دانشگاه نيز وجود ندارد عملاً بسياري از پژوهش هاي آزمايشگاهي به مرحله صنعتي شدن نمي رسند به نظر مي رسد پژوهش و مقاله نويسي و ارائه آن در مجلات خارجي تنها به نفع بيگانگان باشد.
يک نکته از اين موضوع
آنچه مبرهن است اين است که پيشرفت جز با پژوهش ميسر نيست اما اين پژوهش ها بايد سمت و سوق بهتري پيدا کنند، توليد علم بايد به سمت توليد ثروت و ايجاد اشتغال براي جوانان پيش رود و پيشرفت همه جانبه کشور را فراهم آورد . آموزش بهتر به منظور تربيت افراد فرهيخته که بتوانند در مجامع علمي بدرخشند و گرهي از مشکلات اين کشور بگشايند بايد بيشتر و سخت گيرانه تر از گذشته مورد توجه قرار گيرد
و همچنين براي ايجاد ارتباط بين صنعت و دانشگاه بايد تلاشهاي بيشتر صورت گيرد بگونه اي که دانشگاهيان و صنعتگران با تعامل با يکديگر زمينه را براي استفاده از پژوهش هاي دانشگاهي در صنعت فراهم آورند.
موضوعي که به نظر مي رسد با اين روندي که فعلا در دانشگاه ها و جود دارد و تفکراتي که خصوصا ميان برخي از اساتيد کشور شاهد هستيم تا رسيدن به مرحله آرماني راه درازي در پيش دارد .
نگارنده:سهيلا عباسپور شاهمرسي