آناتومي و فيزيولوژي قرنيه:

به گزارش احرار نيوز، قرنيه قسمتي شفاف از کره چشم است که در قسمت جلويي (قدامي) کره چشم قرار دارد و روي آن را بطور طبيعي لايه اي از اشک مي پوشاند. قطر قرنيه 12-11 ميلي متر مي باشد و شفافيت آن بخاطر عدم وجود رگهاي خوني دربافت آن است. براي تغذيه سلولهاي موجود در بافت قرنيه مواد غذايي از طريق مايع زلاليه که در فضاي پشت قرنيه قرار دارد وارد بافت قرنيه مي شوند و اکسيژن لازم نيز جهت سوزاندن مواد غذايي از طريق اشک چشم که روي قرنيه را پوشانده وارد بافت قرنيه مي شود.(اکسيژن موجود در اشک نيز از طريق هواي بيرون وارد اشک مي شود)

قرنيه دو کار مهم براي چشم بعنوان عضو بينايي انجام مي دهد:

1- حفاظت از ساختارهاي زنده و ظريف داخل چشم : که از طريق ايجاد مانع براي ميکروبها و عوامل مخرب بيروني (مثلاً پاشيده شدن مواد شيميايي به چشم) صورت مي گيرد

2- انکسار پرتوهاي نوري به داخل کره چشم جهت کمک به تشکيل تصوير اشياء بيرون بروي پرده شبکيه که سطح داخلي کره چشم را مي پوشاند. گفته مي شود حدود 70 درصد پردازش تصويري کره چشم مربوط به قرنيه مي باشد.عمل انکسار پرتوهاي نوري توسط قرنيه بعلت انحناء سطح قدامي(جلويي)آن است که به ساختمان قرنيه شکل عدسي محدب را ميدهداگر اين انحناء به مقدارطبيعي نباشد در آن صورت قرنيه يا محدب تر عمل  مي کند (انکسارقوي تر- نزديک بيني) ويا با تحدب کمتر باعث انکسار نور به داخل کره چشم  مي شود (انکسارضعيف تر - دور بيني) البته بايد در نظر داشت که در دوربيني يا نزديک بيني تنها شکل تحدب قرنيه نقش ندارد بلکه فاکتورها ي ديگري نيز مثل طول قدامي خلفي (جلو تا عقب کره) چشم نيز نقش دارند. بنابراين مي شود تصور کرد که کسي قرنيه سالم با تحدب طبيعي داشته باشد ولي دوربين يا نزديک بين باشد.

بافت قرنيه بطور کلي پنج لايه دارد که به ترتيب از خارج به داخل شامل:

1- اپي تليوم  2- لايه بومن   3- استروما   4- مامبران دسمه   5- آندوتليوم

اگر در هر کدام از لايه هاي فوق يا در چندين لايه بيماريها يي ايجاد شود باعث اختلال در عملکرد قرنيه خواهد شد و بنابراين روي تشکيل تصوير يا محافظت از خود کره چشم که از وظايف اصلي بافت قرنيه است تاثير نامطلوبي خواهد گذاشت.

طيف وسيعي از بيماريها مي توانند باعث اختلال در عملکرد بافت قرنيه شوند از شايعترين  بيماريهاي قرنيه مي توان از عفونت ويروسي هرپس(تب خال) نام برد که مي تواند يک يا چندين لايه از قرنيه را در گير کند. اين نوع عفونت  معمولاً در چشم افراد مبتلا در مقاطع زماني مختلف عود مي کند و باعث بيشتر شدن ضايعات ايجاد شده در بافت قرنيه در هر نوبت از عود ميشود طيف مشکلاتي که اين نوع عفونت در بافت قرنيه ايجاد مي کند از ايجاد يک لکه کمرنگ که تا ثير نامطلوب کمي در تشکيل تصوير دارد تا از بين رفتن کامل تمام لايه هاي قرنيه وسوراخ شدن قرنيه را در بر مي گيرد براي اين نوع بيماري داروي خاصي که بتواند عفونت(ويروس) را در بدن بطور کامل از بين ببرد فعلاً وجود ندارد. وتنها زماني که عفونت خودش را در چشم نشان مي دهد مي توان از قطره هاي ضد ويروسي و ساير داروها زير نظر چشم پزشک استفاده نمود.

از ديگر بيماريهاي شايع قرنيه بيماريهاي قوز قرنيه يا (کراتوکونوس) مي باشد که اين بيماري در بعضي موارد زمينه ارثي دارد ولي در بيشتر موارد علت خاصي را براي بوجود امدن آن نمي توان پيدا کرد گفته ميشود عوامل محيطي از جمله شرايط جغرافيايي محيط در ايجاد اين بيماري نقش داشته باشد.

در اين بيماري مواد تشکيل دهنده بافت اصلي قرنيه (لايه استرما) بدلايل نامشخص به تحليل مي رود و اين مشکل باعث مي شود قرنيه هم ضخامت طبيعي خودش را از دست بدهد و هم بدليل تحليل فوق استحکامش را.مجموع اين مشکلات باعث ضعف ساختاري قرنيه مي شود که باعث عدم توانايي قرنيه در انجام وظيفه مهمش که همان تشکيل تصوير شفاف بروي شبکيه است   مي شود و بنابراين بيمار مبتلا به قوز قرنيه (کراتوکونوس) دچار کاهش بينايي شده و بعلت عدم وجود انحناء طبيعي در قرنيه مبتلا به انواع عيوب انکساري قرنيه از قبيل دور بيني – نزديک بيني استيگمات و نيز تلفيقي از آنها مي شود.اين بيماري معمولاً در سنين نوجواني ظاهر مي شود وبا گذشت زمان پيشرفت   مي کند ومعمولاً در حدود سي سالگي از پيشرفت آن کاسته شده بطوري که در دهه چهارم زندگي ديگر پيشرفت نداشته و حالت ثابتي پيدا مي کند براي جلوگيري از پيشرفت اين بيماري فعلاً داروي خاصي وجود ندارد ولي با انجام يک جراحي    سر پايي بنام (کراس لينک) که براي بعضي از اين بيماران مناسب مي باشد (با تشخيص چشم پزشک) مي توان تا اندازه اي از پيشرفت آن جلوگيري کرد انجام اين نوع جراحي در عين حال که مي تواند مفيد باشد (مثل تمام جراحي ها) امکان دارد باعث مشکلات ديگري نيز بشود که مي بايد قبل از انجام جراحي بيمار يا والدين بيمار از آنها آگاه شوند

نوع ديگري از جراحي که براي گروه مناسب ديگري از بيماران قوز قرنيه (کراتوکونوس) در نظر گرفته مي شود گذاشتن حلقه (رينگ) در داخل بافت قرنيه (لايه عمقي استروما) مي باشد اين نوع جراحي توسط چشم پزشک فوق تخصص قرنيه تحت بي حسي موضعي يا بيهوشي عمومي انجام مي گيرد ودر طي ان يک يا  دو حلقه (رينگ) در بافت قرنيه بوسيله ابزار مخصوص اين نوع جراحي کاشته  مي شود تا استحکام قرنيه بطور مصنوعي افزايش پيدا کند.

واضح است که انجام اين جراحي درمان کامل بيماري کراتوکونوس نيست و تنها باعث مي شود بخش مهمي از مشکلات ايجاد شده توسط بيماري در قرنيه کاهش پيدا کند و بيمار بتواند با کمک گرفتن از ساير درمانها (مثل استفاده از عينک يا لنزتماسي ) قسمت مهمي از بينايي از دست رفته اش را بازيابي کند . اين نوع جراحي با توان بخش بينايي انجام عمل پيوند قرنيه را در بين اين بيماران به تاخير مي اندازد وچه بسا آنها را از انجام عمل پيوند قرنيه بي نياز مي کند هزينه اين جراحي به لحاظ گران بودن حلقه (رينگ) و ابزار مورد استفاده براي آن نسبتا گران است ولي توان بخشي بينايي اش از نظر اکثر بيماراني که مورد اين نوع عمل جراحي قرار گرفته اند ارزش انجام آن را دارد. در مراحل پيشرفته بيماري کراتوکونوس اين عمل جايي ندارد و بيمار مي بايد از ديگر جراحي ها مثل پيوند قرنيه بصورت لايه اي يا نفوذي استفاده کند.

از ديگر بيماري هاي قرنيه بيماريها ارثي قرنيه است که باعث رسوب مواد آلي يا از بين رفتن سلولهاي طبيعي قرنيه در يک يا چند لايه از لايه هاي قرنيه مي شود اين نوع بيماريها بصورت کلي بنام ديستروفي هاي قرنيه شناخته مي شود وبر حسب اينکه کدام لايه از قرنيه را در گير کرده باشند ديستروفي مربوط به آن لايه ناميده مي شوند مثلا ديستروفي اپي تليال – يا ديستروفي استرومال.

اين نوع بيماريها بر حسب شدت و نيز لايه اي که در گير مي کنند باعث اختلال بينايي مي شوند بعضي از آنها در بدو تولد ظاهر مي شوند و بعضي ديگر در سنين نوجواني ويا جواني بطور کلي هر چه ظهور آنها در سنين پائين تر باشد شدتشان بيشتر خواهد بود و درمان آنها نيز مشکل تر......

درمان اصلي اين نوع بيماريها معمولاً انجام پيوند قرنيه بصورت لايه اي يا تمام ضخامت (نفوذي) مي باشد. بعضي مواقع بعد از انجام موفقيت آميز پيوند قرنيه و گذشت چندين سال از عمل جراحي مشکل اين بيماران در قرنيه پيوند شده نيز ظاهر (عود) مي شود بطوري که دوباره لازم مي شود جراحي پيوند قرنيه برايشان تکرار شود

دکتر سيد ضياء الدين مرتضوي

متخصص و جراح چشم (بورد تخصصي)

فوق تخصص پيوند قرنيه وليزر