احرارنيوز:هنر نقاشي روي سفال، قدمتي به اندازه سفالگري دارد؛ اين را سفالينه‌هاي رنگارنگ و سراسر طرح و نقش موزه آذربايجان مي‌گويند.
نقاشي روي سفال را مي‌توان هنري دانست که از ديرباز مورد توجه مردمان هنرمند کشورمان بوده و با گذر زمان شکل‌ها و تکنيک‌هاي متنوعي هم به خود گرفته و با زيباتر کردن سفالينه‌هاي سرخ و سفيد، زمينه حضور اين آثار را در زندگي مردم پررنگ‌تر کرده است.
روز جهاني صنايع دستي بهانه‌اي است براي گفت‌وگو با هنرمند جواني که علاوه بر سرودن شعر، به نقش زدن روي سفال نيز مشغول است و با اشتياق و علاقه سختي‌هاي کار نقاشي روي سفال را به جان مي‌خرد.
فرناز بني‌شفيع، هنرمند جواني است که در سال 63 در تبريز متولد شده و بعد از گذراندن تحصيلات فوق ديپلم در رشته فرش و کارشناسي در رشته صنايع دستي به فعاليت حرفه‌اي در زمينه نقاشي روي سفال روي آورده است.
هنر نقش زدن مرغ، ماهي و گل روي تن آرام و خموش سفالينه‌هاي ساخته شده از خاک سفيد آذربايجان؛ هنري از ديروز براي فردا...
خانم بني‌شفيع چطور وارد حوزه صنايع دستي و هنرهاي سنتي شديد؟ ميان اين همه شغل، چرا کار با خاک و سفال را انتخاب کرديد؟
به خاطر پيش زمينه‌اي که در خانواده‌ام داشتم از کودکي با هنر بزرگ شدم همين باعث شد کار هنري با من گره بخورد.
تحصيل در رشته فرش و صنايع دستي هم مزيد بر علت شد. آموزش‌ها و تشويق‌هاي خانواده به خصوص پدرم که مدرس حرفه‌اي نقاشي هستند نيز راه هنر و فعاليت‌هاي هنري را براي من وسيع‌تر و بازتر کرد.
من چند مورد کارهاي اداري و دفتري را هم تجربه کردم ولي در نهايت به اين نتيجه رسيدم تنها کاري که با لذت انجام مي‌دهم و تمام مشکلات و سختي‌هاي آن را به جان مي‌خرم، به خصوص تنها کاري که با روحيه من سازگار است، کار هنري است.
البته درآمدزايي از طريق صنايع دستي هرچند سخت است اما برايم لذت‌بخش شده، گرچه فکر مي‌کنم شرايط بايد بيشتر از اين مهيا باشد چون اين فعاليت‌ها براي زندگي امروز اصلاً کافي نيست.
نقاشي روي سفال و کار با خاک، همانند شعر گفتن زيباست و حس شاعرانه‌اي در دل خود دارد که مرا مجذوب مي‌کند. اين حس و آرامش کار با سفال را بسيار دوست دارم.
فعاليت حرفه‌اي در زمينه صنايع‌دستي با آنچه قبلاً تصور مي‌کرديد چه تفاوتي دارد؟
خب تا زماني که کاري را به شکل جدي انجام نداده باشيم، مسائل و ويژگي‌ها و البته سختي‌هايش را نمي‌شود به طور کامل درک کرد.
در کار صنايع دستي و سفال هم همين طور است و به خصوص در زمينه مسائل مالي اين شغل سختي‌هاي خود را دارد.
داشتن سرمايه در زمينه صنايع دستي هم به همان اندازه مهم است که در کارهاي ديگر، تهيه مواد خام، ابزارآلات، مکان مناسب و کارگاه، حمل و نقل و از همه مهم‌تر مکاني براي عرضه در زمينه صنايع دستي حرف اول را مي‌زند.
وقتي از دور نگاه مي‌کنيم فکر مي‌کنيد داشتن مهارت براي موفقيت در اين عرصه کافي است در صورتي که اينطور نيست، هر کاري سختي خودش را دارد اما من کارم را با عشق انجام مي‌دهم.
چطور به ساخت آثار سفالي دست‌ساز علاقمند شديد؟
به طور کلي از کودکي به صنايع دستي علاقمند بودم، پدرم من را با اين هنر آشنا کرد و تشويق کرد دوره‌هاي آموزشي آن را سپري کنم.
به دليل تحصيل در دانشگاه فقط توانستم چند جلسه در دوره‌ها شرکت کنم. بعدها علاقه زياد باعث شد خودم تجربه کنم، آزمون و خطا کنم و بيشتر ياد بگيرم و رفته رفته بتوانم آثار بهتري عرضه کنم.
براي آموزش بهتر نقاشي روي سفال زير نظر استاد فريده تظهيري مقدم مراحل ابتدايي را آموزش ديدم و بقيه مراحل را تا سطح فعلي به صورت شخصي تجربه کرده‌ام.
اين رشته چقدر از زمان مفيد روز شما را به خود اختصاص مي‌دهد؟
بستگي دارد، معمولاً سعي مي‌کنم آهسته و پيوسته هر روز کار کنم ولي اگر قرار باشد در نمايشگاهي شرکت کنم يا در غرفه‌هاي عرضه محصولات صنايع دستي حضور داشته باشم، وقت بيشتري صرف کار کردن مي‌کنم.
براي بهبود کارتان به دنبال آموزش آخرين دستاوردها در زمينه کارتان بوده‌ايد؟
تکنيک‌هاي نقاشي روي سفال را تا حدودي آموخته‌ام ولي در زمينه‌هاي جنبي سفال از قبيل لعاب و تکنيک‌هاي آن علاقمندم که آموزش ببينم و متأسفانه تا حال اقدام نکرده‌ام.
البته پايه کار را از کارگاه‌هاي معتبر و موفق شهر مانند کارگاه سفالگري آقاي قابچي يا خانه سفال تهيه مي‌کنم و بعد از نقش زدن روي آن، براي لعاب خوردن به کوره مي‌سپارم.
حمايت‌هاي دولتي که از شما و هنرتان به عنوان هنرمند تحصيلکرده صورت مي‌گيرد، چيست؟
اداره صنايع دستي اقداماتي مانند تخصيص وام و برگزاري نمايشگاه‌هاي عرصه صنايع دستي انجام داده است. از طريق سازمان فرهنگي هنري شهرداري تبريز و نيز خود شهرداري تبريز نيز براي برگزاري نمايشگاه توانسته‌ام محصولات خود را به معرض نمايش و فروش بگذارم.
اينها گام‌هاي مهم و موثري براي معرفي و حمايت از هنر و هنرمندان شهر هستند که به آشنايي مردم با انواع هنرهاي بومي هم منجر مي‌شود و به همين دليل اميدوارم اين اقدامات روند رو به رشدي داشته باشند.
جاي چه نوع حمايت‌هايي را در زمينه کاريتان خالي مي‌بينيد؟
هرچه تعداد برگزاري نمايشگاه‌ها از طريق بخش‌هاي دولتي بيشتر باشد، به همان اندازه به نفع توليدکنندگان صنايع دستي خواهد بود.
معرفي هنرمندان شهر به ديگر هنرمندان کشور و ايجاد تعامل با ديگر شهرها و چه بسا با ديگر کشورها از طريق برگزاري جشنواره‌ها يا برنامه‌هايي از اين دست به فضاي فعاليت شوق بيشتري مي‌دهد.
نمايشگاه‌ها با کارکرد آشنايي‌بخشي و ايجاد ارتباط و تعامل کاري، مي‌توانند بسيار موثر باشند و به بهبود فضاي کار حرفه‌اي هنرمندان صنايع دستي ياري رسانند.
حمايت دولتي از هنرمندان صنايع دستي در چه قالب‌هايي مي‌تواند به رشد توليد و کاهش قيمت تمام شده براي خريدار و در نهايت افزايش خريد منجر شود؟
کنترل قيمت کارگاه‌ها که بتوانند مواد خام را در قالب مشخص و با قيمت تعيين شده ارائه کنند، در اين زمينه موثر است.
هر کارگاهي اگر به سليقه خودش قيمت مواد خام را بالا ببرد نوسان قيمت در عرضه به وجود مي‌آيد همچنين پايين آوردن اجاره غرفه‌هاي عرضه محصول در مقايسه با مدت زمان برگزاري نمايشگاه نيز مي‌تواند تا حدودي به توليدکننده کمک کند.
بايد در عمل به اين مسئله باور داشته باشيم که حمايت از مصاديق فرهنگي و هنري به رشد آن مي‌انجامد. در ضمن تبليغاتي که از طرف صدا و سيما،مطبوعات يا از طرف خود سازمان‌هاي برگزارکننده نمايشگاه‌ها انجام مي‌گيرد تا جايي که من ديده‌ام و در اين نمايشگاه‌ها حضور داشته‌ام، کافي نبوده و در سطح بسيار پاييني صورت گرفته است.
اي کاش اين مراکز بتوانند در جذب بازديدکنندگان همشهري و مسافران خيلي بيشتر از اين سهيم باشند.
برگزاري نمايشگاه‌هاي فصلي صنايع دستي در مناسبت‌هاي مختلف در بناهاي تاريخي شهر مانند محوطه مسجد کبود از سوي معاونت صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي استان، کمکي به افزايش آشنايي و استقبال مردم از آثار شما و يا علاقمندي به آموزش هنر شما داشته است؟
بله تاثير داشته است ولي بي‌شک تبليغات کمي در اين زمينه اتفاق افتاده که نيازمند توجه بيشتر است، فعاليت‌هايي که بتواند بازديدکننده را بيشتر جذب کند، از قبيل پخش موسيقي، بنر در نقاط مختلف شهر و برنامه‌هاي جنبي و پربازده که تا امروز کمرنگ و ضعيف بوده است.
براي رشد و ترويج هنرهاي سنتي، اين هنرها بايد ديده شوند و يکي از بهترين راهکارهاي اين ديده شدن، در نمايشگاه‌هاي فصلي و زمان‌هاي پررفت و آمد شهر مانند نوروز و تابستان است.
داشتن کارت هنرمندي صنايع دستي يا بيمه هنرمندان صنايع دستي چه تاثيري در روند کاري شما به عنوان هنرمندان جوان اين حوزه دارد؟
بيمه و کارت صنايع دستي و گواهي صلاحيت از اداره فني و حرفه‌اي براي کسي مثل من که اول راه است، هم از لحاظ اعتبار شغلي و هم از لحاظ اعتماد به نفس و نيروي مثبت کاري اهميت بالايي داشته است.
علاوه بر اينکه مدرک دانشگاهي من نيز در زمينه صنايع دستي است؛ اين امر باعث شده فکر کنم در جايگاهي که بايد فعاليت کنم قرار گرفته‌ام.
به جز تبريز، آثار شما در چه شهرهايي از ايران عرضه مي‌شوند؟
من به طور شخصي هم در اصفهان و هم در تهران با برگزاري نمايشگاه آثار خود را در معرض ديد عموم و فروش گذاشته‌ام.
علاوه بر آن با طراحي سايت خودم سعي کرده‌ام بخشي از آثار خود را به علاقمندان اين حرفه و هنر در هر کجاي کشور و حتي دنيا نشان دهم.
چرا فروش مستقيم صنايع دستي هنوز هم طرفداران بيشتري نسبت به تهيه آثار از فروشگاه‌ها دارد؟
چون در اين شکل از عرضه، بازديدکنندگان و علاقمندان به طور مستقيم با هنرمند و توليدکننده ارتباط برقرار مي‌کنند، اگر به صورت ورکشاپ بود مراحل تهيه آثار را از نزديک مي‌بينند و پرسش خود را مطرح مي‌کند و به طور کلي فضاي نشاط آور نمايشگاه‌ها از لحاظ بصري و رواني تاثير مثبتي بر آنان مي‌گذارد.
در اين صورت علاقمندان ميل بيشتري به تهيه و خريد آثار از خود نشان مي‌دهند.
شما براي ارائه و معرفي آثارتان وبسايت يا پايگاه اينترنتي طراحي کرده‌ايد؟
بله من يک مورد از طريق وبسايت و دو مورد از طريق شبکه‌هاي اجتماعي آثار خود را معرفي مي‌کنم و اين کار به شناخت و عرضه موفق‌تر دست‌ساخته‌هايم کمک شاياني کرده است.
اعتقاد دارم بايد از امکانات دنياي امروز براي معرفي هنرهاي سنتي و بومي خودمان بهره ببريم.
آيا مردم ما علاقه خود را به خريد صنايع دستي از دست داده‌اند؟ يا سليقه و خواسته‌هايشان تفاوت کرده است؟
مردم ما علاقمند به صنايع‌دستي هستند ولي متأسفانه کاهش قدرت خريد مانع خريد آنها مي‌شود، صنايع‌دستي چه به شکل سنتي و چه به شکل مدرن و طراحي امروزي طرفداران خود را در هر طيف،سليقه و قشري دارد گرچه شايد نسبت به گذشته کمتر شده باشد.
با توجه به رکود نسبي بازار آثار صنايع دستي، علت موفقيت خود را در جذب مشتري چه مي‌دانيد؟
سفال به دليل کاربردي بودنش در زندگي روزمره هم قابليت عرضه محصولات کاربردي را دارد و هم از لحاظ باز بودن عرصه براي توليد آثار هنري در اين زمينه مي‌تواند از جهت تزئيني و هنر صرف نيز اهميت داشته باشد.
موفقيت در زمينه صنايع‌دستي و هنرهاي سنتي مختصات ويژه‌اي دارد، عرضه آثار هنري، نه آثار بازاري و دم‌دستي موجب رضايت و جلب مردم مي‌شود.
ارتباط خوب با مشتري و علاقمندان، نوآوري و طراحي بيشتر مشتري را جذب مي‌کند و مسائلي از اين دست موجب توجه به آثار و دست‌ساخته‌هايم شده است.
البته تنوع در عين حفظ کيفيت و ويژگي‌هاي سنتي و بومي بسيار مورد توجه قرار گرفته است.
درآمدي که از اين راه کسب مي‌کنيد با کسر تمام هزينه هزينه‌ها، براي گذران زندگي مناسب است؟
براي گذران زندگي مناسب نيست آن هم با اين وضع اقتصادي، اما در حال حاضر براي کسي که مثل من علاقمند باشد و مسئوليت مالي زندگي هم بر دوشش نباشد،خيلي هم بد نيست.
اما براي افراد پرمسئوليت که نيازمند گرداندن خانواده هستند، شايد بهتر است شغل دوم محسوب شود.
هرچند با برنامه‌ريزي درست و سوق دادن مردم به استفاده از اين آثار،مي‌توان بازار مناسب‌تري براي فعالان صنايع‌دستي و هنرهاي سنتي ايجاد کرد در عين حال به ترويج اين هنرها نيز خواهد انجامد.
***
با اين حال پرسش‌هاي بسياري در زمينه صنايع‌دستي و هنرهاي سنتي پابرجاست، اينکه چرا در کشور ما با توجه به وجود گونه‌هاي مختلف و بسيار متنوع هنرهاي سنتي و به خصوص هنرهاي سفالي، هنوز شغلي با درآمد مطمئن و روبه رشد محسوب نمي‌شود، پرسشي است که بايد آن را ريشه‌يابي و مشکلات بر سر راه را مرتفع کرد؛ تا هم زمينه معرفي فرهنگ و هنر کشورمان بيش از پيش را فراهم سازد و هم موجب ورود جوانان علاقمند به اين حوزه شده و از نابودي گونه‌هاي کمتر شناخته شده صنايع‌دستي و هنرهاي سنتي جلوگيري کرد.
روز جهاني صنايع دستي شايد فرصت خوبي براي انديشيدن به اين پرسش و يافتن راه‌حلي کارا و مطمئن براي هزاران فعال سخت‌کوش رشته‌هاي مختلف صنايع‌دستي و هنرهاي سنتي در جاي جاي کشور است.
.....................................
گفت‌وگو از فرينوش اکبرزاده