شهر اولين‌ها، در گذشته و امروز در بسياري از عرصه‌ها به عنوان الگويي براي توسعه و عمران و به ويژه نماد شهري زيبا براي ساير کلانشهرها بوده و هست و بر همين اساس براي عينيت و مشروعيت بخشيدن به اين مباحث، کافي است که نگاهي هرچند گذرا به تحقيق و ارزيابي اخير سازمان ملل متحد، در مورد توسعه ‌يافته‌ترين و زيباترين شهر ايران داشته باشيم.    

بدين‌سان با اين وصف، بر اساس نتايج اين تحقيق که در سال 1391 درباره وضعيت شهرهاي جهان از سوي سازمان ملل متحد انجام و در مجله الکترونيکي اين سازمان هم منتشر شد، کلان‌شهر تبريز به عنوان زيباترين و توسعه يافته‌ترين شهر ايران اسلامي انتخاب و معرفي شد.

نتايج اين تحقيق در حالي حکايت از پيشگامي تبريز، شهر اولين‌هاي ايران از نظر کسب شاخص‌هاي مورد نظر در اين حوزه را دارد که شهر‌هاي ديگر ايران نظير تهران، اصفهان، مشهد، شيراز، قم، اروميه در رده‌هاي بعدي قرار دارند و تبريز گوي سبقت را از اين شهرها ربوده است، که عواملي چون وجود ساختمان‌هاي مدرن و زيباي فراوان، خطوط هواپيمايي پيشرفته، طبيعت زيبا و بکر، غذاهاي لذيذ، مساجد زيبا، ابنيه‌هاي تاريخي و... در کسب اين رتبه موثر بوده است.

* تبريز چشم و چراغ شهرهاي ايران

همان طور که گفته شد، شهرت ديرينه تبريز به خاطر پرچم‌داري و پيشتازي در شهر زيبا و سالم و به خصوص به عنوان زيباترين و توسعه يافته‌ترين شهر ايران بوده است. بنابراين، با اين ويژگي‌ها و ظرفيت‌هايي که امروز در شهر اولين‌ها هست، به طور يقين مشخص مي‌شود، تحقق آرمان «تبريز شهري توسعه يافته، سالم و زيبا» براي ساليان متوالي و براي هميشه هم دور از دسترس نباشد و در بين شهرهاي ايران شهر تبريز، به عنوان اولين شهر زيبا و سالم در منطقه و جهان لقب بگيرد.

با اين وجود، اخيرا از سوي يکي از مديران شهري آذربايجان‌شرقي با انتقاد از وضعيت شهر تبريز گفته که تبريز زيبا نيست و بايد منظر شهري‌ عوض شود. همان طور که گفته شد، به نظر مي‌آيد با اين ديدگاه و يا ادامه اين وضعيت، شهرت ديرينه شهر اولين‌ها به عنوان شهر زيباترين و توسعه يافته‌ترين شهر ايران اسلامي زيرسئوال رفته است، و اين مسئله نيز از سوي رسانه‌ها، مردم و به خصوص از سوي مسئولان خبرساز شده است.

به هر حال آنچه در اين زمينه مهم به نظر مي‌رسد، اينکه يکي از آرزوهاي ديرينه هر شهروند تبريزي و به خصوص مسئولان بلندپايه استان آذربايجان‌شرقي، تبديل شهر تبريز به قطب شهر سالم، زيبا و شهروند سالم است. البته اين نکته را نيز نبايد از نظر دور داشت و آن اينکه، شهروندان شهر تبريز، و به ويژه مسئولان استان و دست اندرکاران مديريت حوزه شهري؛ با تلاش شبانه‌روزي، مديريت جهادي و همدلي در سال‌هاي اخير گام‌هاي موثري را براي پاکيزگي، زيبايي و توسعه همه جانبه اين شهر برداشته‌اند.

* تبريز، در تب و تاب زيبايي

نکته قابل تامل ديگر اينکه، دست اندرکاران، مسئولان و مديران شهري بايد ضمن توجه به زيرساخت‌هاي لازم يک شهر و يا منطقه بايد با مشارکت يکديگر و همدلي به بهترين نحو از ظرفيت‌هاي موجود آن استفاده کرده و آنها را به قابليت‌هاي اجرايي براي رفاه، آرامش، امنيت، نشاط و شادابي مردم آن منطقه و شهر به کار گيرند.

ناگفته نماند، در اين مقطع از زمان، به خصوص بعد از انقلاب صنعتي و در شرايط امروزي مهمترين مساله در کلان شهرهاي بزرگ جهان، رشد شتابان زندگي شهري و ايجاد مشکلات فراوان براي شهروندان آن باشد. از اين رو به موازات رشد شهرها و پيامدهاي ناگوار بر خواسته از آن؛ برنامه‌ريزي، مديريت سالم شهري و به خصوص سلامت شهرها را با چالش‌هاي جدي مواجه کرده است.

بدين‌‌سان فعالان حوزه شهري؛ ايجاد زاغه‌ها و مسکن‌هاي غيرقانوني، سيستم حمل و نقل ناکافي، بيگانگي شهروندان از همديگر، افزايش فقر در شهرها، دسترسي ناکافي به مسکن و خدمات اصلي شهري، نارسايي امکانات اصلي شهري و غيره را از جمله مشکلات کلانشهري دنيا بيان مي‌کنند که در اين زمينه کلانشهرهاي ايران نيز با اين چالش‌ها بيگانه نبوده است.

حال از منظر متخصصان حوزه شهري؛ شهر زيبا شهري است که در آن شهر؛ آلودگي هوا وجود نداشته و از جريان هواي سالم برخوردار باشد و امکان دفع بهداشتي فاضلاب و زباله توليد شده در محل وجود داشته، و در همين زمينه نيز داشتن رودخانه روان و سالم و به ويژه ترافيک روان و منطبق بر امکانات موجود، عدم آلودگي‌هاي زيست محيطي، آلودگي‌هاي صوتي و بصري و تنش‌هاي شهري و شهري امن تاکيد فراواني شده که در اين زمينه هم براي حل مشکلات موجود نقش مردم و مشارکت شهروندان تعيين کننده بيان شده است.

* تبريز فراتر از انتظار

حال آنچه در اين زمينه اهميت دارد اينکه، شهر تبريز يکي از قديمي‌ترين شهرهاي ايران، بزرگ‌ترين شهر منطقه شمال‌غرب و مرکز استان آذربايجان‌شرقي از ديرباز براي اهل سياحت و تجارت در اقصي نقاط جهان نام آشنايي بوده و در گذشته و امروز در بسياري از عرصه‌ها جزو شهر اولين‌هاي ايران بوده و هست، و در واقع اين قابليت و ظرفيت در بين مسئولان و به ويژه شهروندان تبريزي است که اگر بخواهند، در حل مشکلات شهري و به خصوص در جلوگيري و پيشگيري از معضلات و آسيب‌هاي اجتماعي و فرهنگي در خط مقدم ساير شهرهاي ايران قرار گيرند که نمود بارز آن «تبريز شهر بدون گدا» است.

از سوي ديگر، حال اين پرسش مطرح مي‌شود که تبريز، شهر اولين‌ها چگونه مي‌خواهد، خود را به عنوان پيشتاز «شهر توسعه يافته، سالم و زيبا» در بين شهرهاي ايران مطرح سازد. آيا در اين زمينه زيرساخت‌هاي لازم و امکانات زيربنايي براي شهر اولين‌ها فراهم شده و يا بايد منتظر اين زيرساخت‌ها شد، که قريب به يقين در روزهاي چندان دور مي‌توان آن را در قاب آينده تبريز مشاهده کرد.

_{*******************
نگارنده: موسي کاظم‌زاده}