جامعه ايراني به سمت پيري حرکت مي‌کند. اين گفته را جامعه شناسان مي‌گويند و هشدار مي‌دهند که تا سه دهه آينده پيرترين کشور دنيا خواهيم بود به طوري که از هر سه نفر تقريباً يک نفر بالاي 60سال سن خواهد داشت.

اين معضل که به يک بحران جمعيتي در سال‌هاي آتي تبديل خواهد شد، نتيجه در پيش گرفتن سياست نادرست جمعيتي توسط دولتمردان طي سال‌هاي گذشته، به خصوص اجراي سياست کنترل و تنظيم خانواده از سال 67 مي‌باشد که دستاوردش کاهش محسوس نرخ رشد جمعيت در کشور در سال‌هاي اخير و رسيدن آن به 2.1درصد است.

اين وضعيت در استان آذربايجان شرقي نيز حاد است. چرا که نرخ رشد جمعيت در اين استان نسبت به ميانگين کشوري پايين و در حدود 98صدم درصد مي‌باشد.

آماري نگران کننده تر اينکه در سال 98 نرخ رشد جمعيت استان 14 درصد کاهش نشان مي‌دهد. نرخ رشد نازل جمعيتي اکنون به چالشي اساسي براي توسعه استان آذربايجان شرقي تبديل شده و سهم اين استان را در توليد ناخالص ملي و ساير شاخص‌هاي اقتصاد کلان کاهش داده است.

پير شدن تدريجي جمعيت در استان آذربايجان شرقي ناشي از چند علت مرتبط به هم بوده است. تغيير در سبک زندگي مردم يکي از اين علت‌ها است.

بسياري از جوانان به دلايل متعدد از جمله مشکلات اقتصادي و فرهنگي تمايلي به ازدواج و تشکيل زندگي ندارند و ترجيح مي‌دهند مجرد باقي بمانند.

در حال حاضر ميانگين سن ازدواج در بين مردان 27و در زنان 23 سال است. طبق آمار منتشر شده توسط اداره کل ثبت احوال استان در 9 ماهه سال گذشته 22 هزار سند ازدواج به ثبت رسيده که نسبت به مدت مشابه سال قبل آن 4درصد کاهش نشان مي‌دهد.

واقعيت اين است که تا زماني که اين مشکلات حل نشود اميدي به تغيير وضعيت موجود نيست. چگونه از يک جواني که به مرز ?? سالگي رسيده و شغل و درآمد ثابتي ندارد مي‌توان انتظار داشت که به ازدواج فکر کند و خانواده تشکيل دهد. مشکل مسکن، گران بودن وسايل اوليه زندگي و مهم‌تر از اينها رسوم غلطي که در زمينه گرفتن مراسم ازدواج در بين خانواده‌ها وجود دارد، همگي موانعي هستند که جلوي پاي يک جوان قد علم مي‌کنند و عاملي مي‌شوند تا او قيد ازدواج را بزند.

عامل مؤثر ديگر در کاهش نرخ رشد جمعيت استان، تغيير نگرش زوجين در زمينه فرزند آوري است. بسياري از زوجين در سال‌هاي اوليه زندگي زناشويي شأن تمايلي به داشتن فرزند ندارند و بيشتر به رفاه و آسايش خودشان فکر مي‌کند تا داشتن فرزند. يا اگر بخواهند فرزندي داشته باشند به داشتن فقط يک فرزند اکتفا مي‌کنند.

همين رويکرد فرزند کمتر، زندگي بهتر که طي سال‌هاي گذشته توسط مسئولان وقت تبليغ شد، باعث شده است اکنون مردم رفاه و زندگي بي دردسر را بر داشتن يک يا چند فرزند ترجيح دهند به طوري که در حال حاضر متوسط هر خانوار شهري کمتر از 23.23 صدم درصد است. با تداوم همين روند در خانواده‌هاي ايراني نسل‌هاي آتي ديگر عمه، خاله، عمو و دايي نخواهند داشت و از داشتن آنان محروم خواهند بود. امري که بسيار قابل تأمل و ناراحت کننده است.

با اينکه 70درصد از جمعيت آذربايجان شرقي بين گروه سني 15تا 60 سال قرار دارند و اين جمعيت فعال يک مزيت براي استان محسوب مي‌شود، اما متأسفانه در سالهاي اخير از اين مزيت به درستي استفاده نشده است و آذربايجان شرقي يک استان مهاجرفرست در بين استان‌هاي کشور قرار گرفته و جوانان و نخبگانش اغلب به پايتخت يا استان‌هاي همجوار مهاجرت مي‌کنند. مهاجرت جمعيت جوان فعال به خارج از استان هم رشد جمعيتي آذربايجان شرقي را در سال‌هاي اخير کاهش داده و هم سهم اين استان را در توليد ملي و اشتغال به چالش کشانده است که به نظر مي‌رسد تا دير نشده مسئولان از لاک غفلت بيرون آيند و راهکار اساسي و عملي براي برون رفت از اين معضل اتخاذ کنند.

تشويق جوانان به ازدواج و ترغيب زوجين به فرزندآوري بدون حل مشکلات اقتصادي و تغيير نگرش آنان ميسر نمي‌شود و دولت بايد گام‌هاي اساسي در اين زمينه بردارد و صرفاً به پرداخت وام ازدواج به جوانان اکتفا نکند. از همه مهمتر اينکه سياست‌هاي کلي جمعيت را که در 14 بند از سوي رهبر معظم انقلاب ابلاغ شده است به‌طور کامل اجرا کند در غير اين صورت رشد جمعيت در کشور تا 2 دهه آينده به صفر خواهد رسيد.

نگارنده: طاهر خيري