تا در خصوص فرهنگ، توسعه فرهنگي و تاثيرات و نفوذ فرهنگ بر پيکره اجتماع سخن فرسايي کنند بدون آن که از فرهنگ تجربه کافي يا تخصص داشته باشند.

نگاهي گذرا به پيچيدگي فرهنگ و اظهار نظرهاي عوامانه يا تخصصي از آن، اين سوال را به ذهن متبادر مي کند که چگونه افرادي که تجربه کافي يا تخصص و تحصيلات مرتبط ندارند نسخه فرهنگي براي جامعه مي پيچند.
البته از انصاف به دور است که نگوييم سخن فرسايان ميدان فرهنگ و برخي مديران دلسوز فرهنگي اعتقاد به کار فرهنگي دارند، اما اعتقاد به انجام کارهاي فرهنگي در اين حوزه حياتي به تنهايي پاسخگو نيست و بايد ابزار لازم اعم از نيروي انساني، سرمايه و نگرش منطقي براي عملياتي شدن ايده ها در ارتباط با فرهنگ را در جامعه نيز فراهم کرد.
اين درد سالهاست که گريبانگير دستگاه هاي فرهنگي و متوليان فرهنگ کشور است و هر مديري که در حوزه کاري خود موفق نمي شود، از يک سو با تمسک به مقوله فرهنگ و ضرورت هاي فرهنگ سازي، متوليان دوره هاي قبل را مقصر مي داند و از طرف ديگر آثار کارهاي خود را نيز به سال هاي آينده وعده مي دهد.
در تبيين اين گونه رويکردهاي انتزاعي فاقد هر گونه کارآيي در حوزه فرهنگ بايد گفت که اين افراد با اشراف به زمان بر بودن فعاليت هاي فرهنگي از اين شعار و وضع به مانند پلي براي فرار از مسووليت خطير حفظ و حراست و تقويت فرهنگ داخلي ،بومي، ايراني و اسلامي بهره مي برند.

با اين نگاه، اعتقاد به کار فرهنگي و فعاليت هاي فرهنگي يک مبحث کلي است که هر کس با حداقل سواد و تجربه مي تواند درباره آن اظهار نظر کند، اما وقتي سخن از راهکار و ارايه راهکار براي توسعه فرهنگي و رفع مشکلات و آسيب هاي فرهنگي به ميان مي آيد، بلافاصله مديران دستگاه هاي مختلف و حتي برخي دستگاه هاي فرهنگي در خصوص آن فرافکني مي کنند و تمام مسووليت ها در اين عرصه خطير را به گردن دستگاه فرهنگ و ارشاد اسلامي و رسانه ها مي اندازند و با ارايه نقدهاي غيرکارشناسانه خود را از هر گونه کار عملي مبرا مي کنند.
مصداق اين ادعا را مي توان در ساده انگاري مقوله فرهنگ و تقليل آن به حد و اندازه مصارف روزانه و شعارزدگي رايج در اين زمينه به شکل عيني مشاهده کرد، که حتي نهادينه کردن فرهنگ صرفه جويي در مصرف آب، برق و گاز را بر دوش دستگاه هاي فرهنگي مي اندازند در حالي که متوليان بخش هاي انرژي با بودجه مناسبي که دارند خود بايد نسخه فرهنگي مصرف بهينه را توسط بخش فرهنگي خودشان بپيچند.
حال اين سوال پيش مي آيد که آيا مديران و مسوولان برخي دستگاه هاي اجرايي هيچ از خود مي پرسند که در حوزه کاري خود در ارتباط با مقوله فرهنگ و فرهنگ سازي چه کار موثري انجام داده يا کدام طرح نوآورانه را ارايه کرده اند.
رواج چنين ديدگاهي در ارتباط با موضوع حياتي فرهنگ موجب شده است که برخي از نشست هاي شوراهاي فرهنگ عمومي، اجتماعي و فرهنگي، کميته مبارزه با آسيب هاي اجتماعي مثل مواد مخدر و کميسيون مبارزه با قاچاق کالا و ارز به محفلي براي انتقاد از دستگاه هاي متولي فرهنگ تبديل شود بدون اينکه برگزاري آنها برون داد عملياتي ملموسي در حوزه کارهاي فرهنگي به دنبال داشته باشد.
بديهي است اين مشکل به دليل کمبود نيروي انساني و بودجه اي ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامي و مشکلات بودجه اي برخي ادارات کل صدا و سيما در مراکز استان ها چشمگيرتر است و به اين علت فشار رواني اجراي برنامه هاي فرهنگي موثر بر دوش دستگاه هاي متولي سنگيني مي کند.
اين در حالي است که بر خلاف برخي ديدگاه هاي رايج در جامعه، هزينه در حوزه فرهنگ و بسترسازي فرهنگي نه تنها هدرروي در هزينه کرد محسوب نمي شود، بلکه بهترين شکل سرمايه گذاري براي پيشرفت جامعه در يک بازه زماني مشخص و البته ميان مدت و بلندمدت است.

و اما حکايت فرهنگ و فرهنگ سازي در شهرستان ها از مراکز استان ها نيز تلخ تر است و در بسياري از آنها شخص متولي دستگاه فرهنگي به دليل کمبود نيروي انساني به طور همزمان مسووليت هايي مانند رياست، معاونت اداره، راننده و حتي نگهبان و آبدارچي را يکجا انجام مي دهد در واقع مديريت يک نفره انجام مي دهد.
در بيشتر شهرستان ها کمبود نيروي انساني در حوزه فرهنگ و حتي فراتر از اين کمبود نبود نيروي انساني و نبود نمايندگي دستگاه هاي فرهنگي مانند فرهنگ و ارشاد اسلامي و ميراث فرهنگي و گردشگري که بايد از فرهنگ و ميراث کشور حراست کنند خود معمايي جداگانه است.
در نهايت مي توان گفت که نگرش کلي و سطحي نگرانه به فرهنگ، برداشت هاي سليقه اي از فرهنگ ،کمبود کمي و کيفي نيروي انساني و سهم ناچيز فرهنگ از بودجه مهمترين مشکلات اين حوزه حساس و پيشبرنده محسوب مي شود که ترکيب آن با اظهارات شعارگونه اشخاص ناوارد، آسيب هاي آن را دوچندان مي کند.

.............................................................

کارشناسي ارشد علوم ارتباطات اجتماعي و مدرس دانشگاه- ايرنا