چرا در برخي مناطق طلاق زياد شده است؟ بر اساس سئوال مقام معظم رهبري که در گزارش مي‌خواهيم، مهم‌ترين دغدغه امروز جامعه را در استان آذربايجان‌شرقي، به ويژه در شهر تبريز مورد کنکاش و بررسي قرار دهيم.

با اين وجود، «طلاق توافقي»، يکي ديگر از دل نگراني‌هاي، حضرت آيت‌الله خامنه‌اي است، که ايشان اخيرا در ديدار رئيس و مسئولان قوه قضاييه، بر اهميت اين موضوع تاکيد داشته اند، رهبر انقلاب در اين ديدار «با تأکيد بر تلاش براي تسهيل ازدواج جوانان به برخي مشکلات دادگاه‌هاي خانواده از جمله «طلاق توافقي» اشاره کردند و افزودند: قضات محترم با کمک بزرگان خانواده‌ها، اين‌گونه مسائل را تقليل دهند».

* بخت شور جوانان امروز

به هر حال آنچه در اين خصوص مهم است اين است، که در آموزه‌هاي ديني ما مسلمانان به تشکيل خانواده و ازدواج جوانان تاکيد فراواني شده، به خصوص اينکه در متون ديني ما، از جمله قرآن کريم، توصيه‌هاي زيادي در راستاي تقدس و تحکيم پايه‌هاي خانواده شده است. و اهميت اين مسئله از آنجايي است، که از منظر اسلام خانواده مقدس‌ترين نهاد و بستري براي آرامش، تربيت و رشد نسل به شمار مي‌آيد.

بر همين اساس، خداوند متعال در قرآن کريم، در سوره نور در آيه 32 با اشاره به اهميت اين موضوع مي فرمايند «مردان و زنان بي‌همسر خود را همسر دهيد، همچنين غلامان و کنيزان صالح و درستکارتان را؛ اگر فقير و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بي‌نياز مي‌سازد؛ خداوند گشايش‌دهنده و آگاه است!» و همچنين در آيه‌اي ديگر مي‌فرمايد:« و از جمله نشانه‌هاي خدا اين است که براي شما همسراني آفريد، که با آن‌ها آرامش پيدا کنيد و در ميانتان دوستي و مهرباني قرار داد» ( سوره روم؛ آيه 21)».

پيامبر اکرم(ص) نيز مي‌فرمايند «هيچ بنياني در اسلام محبوب‌تر از ازدواج در نزد خداوند نيست» و همچنين در حديث ديگري مي‌فرمايند «هر که ازدواج کند، نصف دين خود را حفظ کرده است، پس در نيمه‌ ديگر از خدا تقوا پيشه کند».

* لبخند تلخ زندگي جوانان امروزي

با اين اوصاف، در ادامه اين گزارش در اين ارتباط ضمن نگاهي گذرا به وضعيت طلاق در کشور، و به ويژه در استان آذربايجان‌شرقي، با تشريح و تحليل ديدگاه و نظرات جمعي از مسئولان و کارشناسان اين حوزه، در خاتمه نيز گفت‌و‌گو با تني چند از شهروندان شهر تبريز و شهر جديد سهند پرداخته‌ايم.

* جوانان در تب و تاب طلاق‌هاي عاطفي

نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسکو در مجلس شوراي اسلامي، درباره هشدار رهبر معظم انقلاب اسلامي در خصوص افزايش طلاق توافقي در کشور، مي‌گويد: طلاق‌هاي عاطفي دلايل مختلفي دارد، که در اين زمينه لزوما قوانين مشکل را حل نمي‌کند، بلکه بايد از ساز و کار ديگري استفاده شود، متاسفانه شرايطي در نظام ديوان سالاري قوه قضاييه و قوه مجريه حاکم شده، که به موجب آن نمي‌توانند انعطاف لازم را با مراجعه‌کننده‌ها داشته باشند».

محمداسماعيل سعيدي، همچنين در ادامه با بيان اينکه انباشته شدن پرونده‌هاي قضايي سبب شده، تا قضات در خصوص پرونده‌هاي طلاق توافقي سختگيري نکنند، مي‌افزايد: امروزه پرونده‌هاي بسياري در دستگاه‌هاي قضا انباشته شده، که در نتيجه قضات براي رسيدگي به پرونده‌هاي بيشتري طلاق توافقي را راحت مي‌گيرند، اين در حالي است، که در پي افزايش طلاق‌هاي توافقي نياز است، که قاضي زمان بيشتري را به اين پرونده‌ها اختصاص دهد.

حاشيه‌هاي پررنگ‌تر از متن زندگي زوج‌هاي جوان

رضا مسعودي‌فر، معاون اجتماعي و پيشگيري از وقوع جرم آذربايجان‌شرقي، نيز اخيرا از کاهش 4 درصدي طلاق توافقي در آذربايجان‌شرقي خبر داده و گفته است: ارجاع همه پرونده‌هاي طلاق به مراکز مشاوره در کاهش طلاق موثر بوده است.

کارشناس امور اجتماعي اداره بهزيستي شهرستان تبريز، هم عمده‌ترين و جديدترين دليل طلاق در بين زوج‌ها، را اعتياد و سوء مصرف مواد در خانواده‌ها و همچنين نبود مهارت‌هاي زندگي، دخالت اطرافيان، عدم رعايت معيارهاي ازدواج، مشکلات مالي و اقتصادي خانواده‌ها بيان مي‌کند و در ادامه معتقد است: ريشه افزايش پديده طلاق و زن‌هاي مطلقه در کشور، بيشتر به خاطر بي‌توجهي نهادها به آموزش مهارت‌هاي زندگي به جوانان است، به طوريکه بررسي‌ها نشان مي‌دهد، درصد بالايي از طلاق‌ها در سال اول زندگي رخ مي‌دهد و اين در حالي است که در مناطق مرفه‌نشين اين ميزان آمار بالاتر است.

* زندگي در محدوده خط قرمزها

 حسن استوار آذر، مدير کل امور اجتماعي استانداري آذربايجان‌شرقي نيز افزايش آمار طلاق در استان آذربايجان شرقي را تکان دهنده و نگران‌کننده عنوان مي‌کند و در ادامه مي‌افزايد: 9.8 درصد افزايش طلاق و 7.2 درصد کاهش ازدواج در اين استان در سال گذشته، نشان دهنده آسيب جدي است.

مديرکل ثبت احوال استان آذربايجان‌شرقي، هم نرخ ازدواج ثبت شده در سال گذشته را 10.5 درصد اعلام مي‌کند و مي‌گويد: در نرخ ازدواج بالاتر از ميانگين کشوري و جزو استان‌هاي مياني هستيم، که ملکان بالاترين و هريس پايين نرخ ازدواج را دارند.

جعفري‌آذر در ادامه اضافه مي‌کند: سال گذشته 40 هزار و 731 مورد ثبت ازدواج در استان داشتيم، که نسبت به سال‌هاي گذشته کاهش يافته است.

* زندگي با طعم جدايي

وي مي‌افزايد: ميانگين نرخ طلاق در کشور 2.1 درصد بود و اين درحالي است که، آذربايجان شرقي با 2.3 درصد طلاق هم‌رديف ميانگين کشوري است، که نسبت به سال قبل از آن 4.3 درصد افزايش داشته است.

وي همچنين تعداد طلاق ثبت شده سال جاري را سه هزار و 271 مورد بيان مي‌کند و مي‌گويد: دو هزار و 590 مورد طلاق شهري و 681 مورد طلاق روستايي است و همچنين ميزان طلاق ثبت شده آذربايجان شرقي در پنج ماهه امسال سه هزار و 300 مورد بوده که 80 درصد طلاق‌ها شهري و 20 درصد نيز روستايي هستند، که نسبت به مدت مشابه سال قبل 9.9 درصد کاهش يافته است.

مديرکل ثبت احوال استان آذربايجان شرقي، متوسط سن ازدواج آقايان در استان را 28.9 و زنان را 24.5 سال بيان مي‌کند، که يک هزار و 685 مورد، ازدواج زير 15 سال است و يادآور مي‌شود: در سال جاري هم 17 هزار و 569 مورد ازدواج‌هاي ثبت شده، که نسبت به مدت مشابه سال قبل 7.1 درصد ازدواج در استان کاهش يافته است.

* خانه به دوشي زوج‌هاي جوان

معاون فرهنگي و امور جوانان اداره کل ورزش و جوانان آذربايجان شرقي، نيز با اشاره به اينکه در حال حاضر يک ميليون و 102 هزار و 825 نفر در استان در رده سني 15 تا 29 سال قرار دارند، که از اين تعداد 541 هزار و 770 نفر خانم و 561 هزار و 55 نفر آقا است، مي‌گويد: 40 گروه مردم نهاد به صورت اختصاصي در حوزه جوانان در سطح استان فعال هستند.

با اين وجود، لازم است در بخشي از اين گزارش به نظرات و ديدگاه عموم شهروندان آذربايجان شرقي بپردازيم، که طبيعتا مطالبات متفاوتي نسبت به کارشناسان و دست اندرکاران اين امر دارند.

خرمي، شهروند ساکن در شهر جديد سهند نيز در اين ارتباط در گفت‌وگو با فارس مي‌گويد: در حال حاضر موضوع طلاق بيش از ازدواج در محيط خانواده‌ها مطرح است، و از اين رو ضروري به نظر مي‌رسد، که دست اندرکاران و مسئولان ضمن بررسي علت افزايش طلاق در بين خانواده‌هاي ايراني به ويژه در سال‌هاي اخير، راهکارهاي لازم را براي کاهش اين معضل اجتماعي ارايه کنند، تا اينکه خانواده‌ها کمتر دچار آسيب شوند.

هاديان، شهروند ديگر شهر تبريز هم در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با بيان اينکه اکثر ازدواج‌ها به صورت شتاب زده و چشم بسته انجام مي شود، مي گويد: علت ديگر افزايش طلاق در جامعه ما، عدم آشنايي جوانان به سبک زندگي امروزي، مشکلات و افت و خيزهاي طبيعي زندگي است.

* وصله ناجور عصر مدرنيته

اوي اضافه مي‌کند: فشارهاي اقتصادي، همسر آزاري و عدم تفاهم از ديگر عوامل موثر بر طلاق زوجين است.

شادمهر، يکي ديگر از شهروندان ساکن در کوي دانشگاه تبريز نيز در اين خصوص در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با تاکيد بر اينکه ارزش‌ها و هنجارهاي گذشته خانواده‌ها به نوعي دچار تغيير شده است، مي‌افزايد: عصر مدرنيته به نوعي در خانواده‌هاي ايراني نيز نفوذ کرده، و اين امر باعث فاصله گرفتن از سبک زندگي اسلامي- ايراني، شده و مشکلات اقتصادي و تورم نيز ضمن فراهم نمودن بسياري از اختلافات بين زوجين، سبب‌ بروز طلاق‌ ميان‌ زوج‌ها مي‌شود.

آنچه در اين زمينه حائز اهميت است، اينکه اساتيد دانشگاه و متخصصان حوزه آسيب‌شناسي مسائل اجتماعي نگاه متفاوتي نسبت به موضوع دارند.

* جهنم جدايي خانواده هاي ايراني

به هر حال جامعه‌شناسان، آمارهايي که از افزايش طلاق در جامعه ايران و به ويژه در استان‌هاي مختلف ارايه مي‌شود، را طور ديگري تحليل و تفسير مي‌کنند. يکي از اين متخصصان دکتر سعيد معيدفر، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه تهران است، که در پاسخ به اين پرسش که« آيا افزايش سريع آمار طلاق در ايران به معناي نابودي خانواده در آينده است؟» مي‌گويد: افزايش آمار طلاق بيش از آن‌که نگران‌کننده باشد، از تغييرات اجتماعي در ايران خبر مي‌دهد و شيب تند طلاق در ايران به دليل شرايط خاص اجتماعي اين مقطع زماني است و الزاما به اين معني نيست، که اين روند آن‌قدر ادامه پيدا مي‌کند که اصولا نهاد خانواده به کلي در ايران فرو پاشيده شود.

* آيا خانواده در ايران رو به فروپاشي است؟

اين جامعه‌شناس، افزايش آمار طلاق را ناشي از برخورد تصورات قالبي و عرفي با افزايش آگاهي‌هاي نسل جديد به‌ ويژه زنان مي‌داند و در ادامه بر اين باور است: بعضا برخي از تصورات قالبي در جامعه و قوانين ما نسبت به خانواده وجود دارد، که در آن تا حدي هنوز حقوق طرفيني آن ‌طور که در جامعه امروز بايد باشد، به رسميت شناخته نشده، قوانين ما به نسبت تغييرات اجتماعي هنوز عقب مانده است و هنوز در جامعه لايه‌هايي از عرف اجتماعي باقي مانده، اگرچه صورت‌ها تغيير کرده، اما تلقي‌ها خصوصا در ميان مردان تلقي‌هاي پيشين است و همين مسائل بر افزايش آمار طلاق موثر است.

* بيشترين آمار طلاق متعلق به چه زناني است؟

نکته حايز اهميت در اين زمينه اينکه، نتايج تحقيقات هم نشان مي‌دهد، که دست کم 60 درصد طلاق?هايي که در دادگاه?هاي خانواده صورت مي?گيرد، ريشه در مسائل جنسي دارد. عدم تفاهم، عدم بلوغ اجتماعي، ازدواج اجباري، توقعات بي‌جا، چشم و هم چشمي، اختلالات عاطفي و رواني، اعتياد، بداخلاقي، خشونت، تفاوت?هاي فرهنگي، اختلاف سن، ازدواج دوم، سوءظن، دخالت ديگران در زندگي، عدم علاقه و ... از جمله ديگر دلايل بروز طلاق در خانواده‌هاي ايراني اعلام شده است.

از سوي ديگر، با بررسي و تحليل آمار طلاق طي 10 سال گذشته در کشورمان به عينه مي‌توان مشاهده کرد، که اين آسيب اجتماعي هر ساله روند صعودي به خود گرفته است. به طوري که به اعتقاد کارشناسان مسايل اجتماعي، افزايش آمار طلاق در ايران، به نوعي زلزله‌اي خاموش تبديل شده است که هر روز در حال تکان دادن جامعه است.

طبق گزارش و آمار ثبت احوال، در سال 93 در کشور 163 هزار و 569 واقعه طلاق رخ داده که از اين ميزان 149 هزار و 644 طلاق در مناطق شهري و 13 هزار و 925 طلاق در مناطق روستايي رخ داده است. نکته جالب آنکه، در شرايطي که افزايش طلاق مناطق شهري در سال 93 نسبت به سال 92 فقط 3.9 درصد بود، افزايش طلاق مناطق روستايي در همين مدت به 23.4 درصد رسيده است.

*هر ساعت 18 زوج ايراني طلاق مي‌گيرند

**روزانه 90 زوج در تهران از يکديگر جدا مي‌شوند

بنابر اين، بر اساس همين آمار منتشر شده، استان‌هاي خراسان رضوي، گيلان و تهران به ترتيب بيشترين و استان‌هاي سيستان و بلوچستان، ايلام و يزد به ترتيب کمترين نرخ ثبت طلاق را به خود اختصاص داده‌اند.

به بيان ديگر، بر اساس آمار اعلام شده، روزانه بيش از 400 طلاق در کشور ايران رخ مي دهد، يعني به عبارتي هر ساعت 17 يا 18 طلاق! و اين در حالي است، که بر اساس اعلام سازمان ثبت احوال همچنان، تهران رکورددار طلاق در کشور است، به طوريکه روزانه 90 زوج در تهران از يکديگر جدا مي شوند.

بر همين اساس، تازه‌ترين آمارهاي سازمان ثبت احوال نشان مي‌‎دهد، در ‌سال گذشته(1393) در هر ساعت 19 طلاق در ايران ثبت شده است. همچنين بر اساس اعلام سازمان ثبت احوال در سه ماهه اول سال جاري، 190 هزار و 721 واقعه ازدواج در کشور به ثبت رسيده، که نسبت به مـدت مشـابه سـال قبـل 9.7 درصـد افـزايش داشته است. همچنين 39 هزار و 981 واقعه طلاق طي سه ماه امسال به ثبت رسيده است، که نسبت بـه مـدت مشـابه سـال قبـل 17.5 درصـد افـزايش داشته است.

* کدام استان‌ها آمار بيشترين طلاق را دارد؟

آنچه در اين راستا حائز اهميت است، اينکه در شهريور امسال 14 هزار و 97 مورد در کشور طلاق ثبت شده، که از اين تعداد 567 مورد مربوط به آذربايجان شرقي بوده، و به ترتيب تهران با 2369 مورد، خراسان رضوي با 1429 مورد و فارس 1059 مورد، در مقام اول تا سوم قرار دارند. و کمترين طلاق در اين ماه هم مربوط به ايلام با 70 مورد گزارش شده است.

با اين وجود، بر اساس آمار و اطلاعات جمعيتي و مهاجرت سازمان ثبت احوال، نسبت آمار طلاق به آمار ازدواج‌ها در ايران 16.3 درصد است، که اين شاخص در فرانسه 53.2، روسيه 52.6، نروژ 49.8، آلمان 48.8، کانادا 56.3، استراليا 41.2، ژاپن 35.8، چين 21.2، ترکيه و اردن 20.3 درصد است.

* پيش لرزه‌هاي يک زندگي مدرن‌

بر اساس اعلام همين آمار، شاخص نرخ طلاق در ايران از تمامي کشورهاي ذکر شده و همچنين برخي کشورهاي منطقه مانند قزاقستان، اردن و کويت کمتر است.

به هر حال با بررسي روند طلاق ثبت شده، طي دهه اخير در استان آذربايجان شرقي يعني از سال 1382 تا 1392 روند صعودي داشته، به طوريکه در سال 1382، ميزان طلاق در اين استان 3117 مورد بوده، که در سال 1392 اين ميزان به 7772 مورد رسيده است.

از سويي، با تحليل آمارهاي منتشر شده و به ويژه با بررسي ديدگاه و نظرات مديران و کارشناسان اين حوزه، مي‌توان به اين نتيجه رسيد که طبق آمارهاي موجود و در سال‌هاي اخير طلاق در ايران رشد چشمگير و قابل ملاحظه‌اي داشته است، که گويي اين آمار با تغيير و سبک زندگي، دچار تحول شده است، چرا که در گذشته و در سال‌هاي قبل آمار طلاق و جدايي در کشورمان و به ويژه در استان‌ها و روستاها بسيار ناچيز و اندک بوده، که اين روند در سال‌هاي اخيرا و به خصوص در دهه اخير با ورود تکنولوژي از جمله شبکه‌هاي مجازي و ... شتاب بيشتري به خود گرفته و به نوعي سبک زندگي مردم نيز تغيير کرده است.

* خيانت، مشکلات جنسي و تورم مهمترين دلايل مساله طلاق

به همين اعتبار، اگر دست‌اندرکاران و مسئولان اين حوزه، هم اکنون براي مسئله طلاق در کشور چاره انديشي نکنند، فردا دير خواهد شد.

از سوي ديگر، در کل ريشه‌ها و عوامل بروز طلاق در کشورمان ايران عزيز را در عواملي چون، معضلات اقتصادي از قبيل بيکاري، سطح پايين درآمد، مشکل مسکن، اعتياد، عدم توافق و نارضايتي جنسي، رواج سبک زندگي غربي، عدم تناسب زن و شوهر در زمينه‌هاي اخلاقي، فرهنگي، اقتصادي، تحصيلي، خانوادگي، اختلاف سن نامناسب، ازدواج هاي اجباري، دخالت‌هاي بي‌مورد خانواده‌ها، عدم آموزش کافي در مسائل زناشويي، عدم تربيت صحيح خانوادگي، کاهش سطح دينداري و ايمان فردي، کم شدن روحيه ايثار و از خودگذشتگي، از بين رفتن قبح(مذموم بودن) طلاق، افزايش اشتغال زنان، از بي‌رفتن روحيه ساده زيستي و رواج تجمل و ... بايد جستجو کرد.

* شتاب زوج‌ها به سمت فردگرايي‌

از اين رو، به گفته کارشناسان حوزه مسايل اجتماعي، کاهش رشد جمعيت، افزايش فساد اخلاقي در جامعه، افزايش جرم و بزهکاري، مشکلات معيشتي زنان مطلقه، افزايش مشکلات روحي رواني در جامعه، انحراف اخلاقي افراد مطلقه، افزايش فرزندان تک سرپرست، نگاه منفي جامعه به فرد مطلقه و ... از جمله آثار و نتايج طلاق است.

به هر حال براي برون رفت از اين آسيب اجتماعي و کاهش طلاق در کشور، بهبود شرايط اقتصادي کشور(افزايش اشتغال، کاهش قيمت مسکن و...)، تحقق عدالت اجتماعي، آموزش مهارت‌هاي زندگي به جوانان قبل از ازدواج، آموزش مسائل زناشويي قبل از ازدواج، افزايش مراکز مشاوره براي خانواده‌ها، کاهش انتظارات و توقعات نابجاي زوجين و ... ضروري به نظر مي‌رسد.

 گزارش از: موسي کاظم‌زاده

انتهاي پيام/