احرارخبر:سوالي که مديران اداره كل ميراث فرهنگي و صنايع دستي آذربايجان شرقي از پاسخ دادن به آن عاجزند اين است که چرا آنها درخصوص شهر تاريخي مرند که قدمت و پيشينه تاريخي شش هزار ساله دارد، غافل هستند.
به‌راستي آيا ارزش‌ها و نشانه هاي بازمانده از گذشته هاي ما در آينه امروز ميراث کهن و تاريخي‌مان قابليت خواندن دارند؟ امروز در اين آينه چه داريم؟ آيا تصوير گذشته در آينه به‌خوبي نمايان است؟ آيا متولي آن حافظ اين گنج بوده است؟ آيا کارش را به‌درستي انجام مي‌دهد؟ اين‌ها سؤالاتي هست که مردم شهر مرند مي‌پرسند، شهري که شش هزار سال قدمت دارد و چه‌بسا با کندوکاو علمي بتواند ناگفته‌هاي سينه پردرد خود را آشکار کرده و نوري بر گوشه‌هايي از تاريخ تاريک منطقه و کشور بتاباند.
اين شهر كهن حداقل با شش دين و آئين الهي همچون قوم رس، آئين ميترائيستي، حضرت نوح، زرتشتيان، مسيحيان و اسلام در ارتباط نزديک بوده و از اين دين و آئين‌ها نشانه‌هاي چندي را در دل خود حفظ کرده است، البته اگر سازمان ميراث فرهنگي به خواب خود در خصوص وضعيت ميراث فرهنگي و تاريخي شهرهايي چون مرند ادامه دهد و از اين بازمانده‌ها حفاظت نکند، چه‌بسا فردا ديگر اين آثار را نداشته باشيم و انگشت افسوس و ندامت بگزيم.
ميراث فرهنگي مرند به حال خود رهاشده است
جهت روشن شدن اين موضوع پاي صحبت‌هاي مير هدايت سيد مرندي پژوهشگر تاريخ و مرند شناس مي‌نشينيم که مي‌گويد: آن‌طوري که از کشفيات محققان و نوشته‌هايشان برمي‌آيد، مرند حداقل عمري شش‌هزارساله و در اين عمر ديرپاي خود، حداقل با شش دين و آئين الهي سروکار مستقيم داشته است و از اين اديان آثاري را به زمان ما به يادگار و امانت آورده که اگر دير بجنبيم، فردايي براي اين آثار متصور نخواهيم بود.
وي همچنين مي‌گويد: کول تپه هائي مثل گرگر، مزگيد، مرکيد و کول تپه بزرگ منطقه يعني آتشکده‌ي مانداگارانا را از زمان زرتشتيان در شمال و قلعه‌هاي باستاني مثل يال دير، باري، گرگر، آلاکي و سان سارود را در شهر مرند داريم.
اين مورخ معتقد است: از زمان ميترائيستي مهرابه هاي سنت استپانوس و موجومبار که هر دو کليسا شده‌اند و از هر دو مهم‌تر مهرابه بامسما و دوازده اتاقي (به‌عنوان دوازده ماه) در چهار مجموعه سه واحدي (به‌عنوان فصول سال) در بلندترين نقط? رشته‌کوه ميشوو يعني در بلنداي سه هزار و ??? متري قله علي علمداري در مرند قرار دارند که البته طبق نوشته جان راسل هينلز در کتاب شناخت اساطير ايران، نام اين مهرابه (ال اهلمدار) آمده است که در محاوره ترکي منطقه علي علمداري شده و حال به‌عنوان يک زيارتگاه اسلامي توسط علي الهي‌هاي منطقه موردتوجه و بازديد قرار مي‌گيرد.
مرندي که نويسنده چندين کتاب در رابطه با تاريخ مرند است، ضمن اشاره به قدمت تاريخي اين شهر مي‌گويد: محل دفن همسر مؤمنه حضرت نوح (ع) عموره مسجد پيربالا(مسجد بازار) است و در حوزه مذهب شيعه نيز، قديمي‌ترين ساختمان سالم و مسجد شمال عرب کشور يعني مسجد جامع مرند طبق کتيبه‌هاي موجود عمري حداقل يک هزارساله دارد که در مرکز شهر با يک کتيبه گچ‌بري کم‌نظير از زمان ابوسعيد بهادر خان مغول قرارگرفته، مسجدي که آثار آجرکاري ده‌ها صليب، صليب شکسته (سواستيکا)، ستاره داوود و ستاره سه پر چرخان را در معماري خود جاي‌داده است.
اين مورخ مرندي با انتقاد از عملکرد سازمان ميراث فرهنگي باوجوداين آثار غني که متأسفانه به حال خود رهاشده چنين مي‌افزايد: من به‌عنوان يک تاريخ خوان از ميراث فرهنگي آذربايجان شرقي گله‌دارم چراکه چند سال قبل من در زير بقعه پير خموش سايتي باستاني با قدمت حداقل سه‌هزارساله را پيدا کردم و به ميراث فرهنگي استان گزارش دادم اما تا آنها اقدامي در اين خصوص انجام دهند، اين آثار توسط اداره‌اي در زير هزاران تن بتن مدفون شد.
وي همچنين ادامه مي‌دهد: ميراث فرهنگي حدود ?? سال قبل از تخريب عمدي باقيمانده قصر آلاکي که با دست‌کم ??? سال قدمت شاهکاري بود از تلفيق آجر و کاشي، بي‌تفاوت گذشت و حالا خود نيز چهار سال قبل در يک کار غيرعلمي خاک آوار شد? محافظ طبيعي محوط? قصر يا کاروانسرا را برداشت و آجرها و سنگ‌هاي پوسيده را بدون محافظ و يا بازسازي و حداقل کاه‌گل مالي، در زير برف و سرما بامان خود رها کرد.
مرندي در رابطه با مسجد جامع شهر مرند نيز چنين اظهارنظر مي‌کند که از اين مسجد جامع يک هزارساله که قديمي‌ترين بناي سالم شمال غرب کشور محسوب مي‌شود و يکي از ستون‌هاي آن بيش از يک هزار سال عمر دارد و اجازه دادند اين بناي تاريخي عظيم در محوطه داخلي يک حسينيه قرار گيرد، مسجدي که داراي محراب گچ‌بري ايلخاني کم‌نظيري است.
اين محقق مي‌گويد: ميراث فرهنگي در سالهاي ?? تا ?? زحمات زيادي براي ترميم و بازسازي چهره مسجد کشيد ولي وقتي نوبت بازسازي و حفاظت کاري محراب که ستون‌هايش از ديوار جداشده و در حال ريزش است و نيز سر در مسجد، رسيد، عمليات مرمت را نيمه‌تمام به حال خود رها کردند.
وي همچنين در اين خصوص مي‌افزايد: اگر خداي‌ناکرده اين محراب فروبريزد و همانند سردر آلاکي از ديده‌ها غيب شود، ما براي آيندگان چه جوابي خواهيم داشت؟ آيا جاي شرمندگي نيست که آيندگان بگويند مغول در ايران محراب کم‌نظيري ساخت ولي ميراث فرهنگي نتوانست از آن حفاظت کنند.
ضرورت راه‌اندازي اداره ميراث فرهنگي در مرند
نماينده مردم مرند و جلفا در مجلس شوراي اسلامي نيز در خصوص وضعيت ميراث فرهنگي و تاريخي شهرستان مرند به خبرنگار مهر مي‌گويد: شهر مرند داراي تاريخي چند هزارساله است که متأسفانه مسئولان امر هيچ توجهي به ميراث تاريخي و فرهنگي اين شهرستان ندارند، مرندي که در صورت توجه مي‌تواند در ايجاد اشتغال در حوزه ميراث فرهنگي و صنايع‌دستي منطقه نقش بسزايي داشته باشد.
محمدحسن نژاد ادامه مي‌دهد: وجود اداره ميراث فرهنگي در شهرستان مرند بسيار ضروري است چراکه شناخت دقيق تاريخ مرند نيازمند کاوش و بررسي است، صنايع‌دستي مرند نيازمند حمايت مسئولان امر مي‌باشد چراکه صنايع‌دستي مانند سبدبافي کشکسراي و فرش مرند مي‌توانند به‌عنوان يک نشان تجاري به ثبت رسيده و به ديگر کشورها صادر شوند.
وي در رابطه با کاروانسراي عباسي مرند نيز مي‌گويد: وجود اين کاروانسرا در بهترين موقعيت ارتباطي و آب و هوايي منطقه مي‌تواند در جذب گردشگر نقش بسيار زيادي داشته باشد و سازمان ميراث فرهنگي بر اساس توافق‌نامه‌اي اين کاروانسرا را به مدت چند سال به شهرداري مرند جهت راه‌اندازي، واگذار کرده است که هنوز متأسفانه از اين کاروانسرا بهره‌برداري نمي‌شود.
و نماينده مردم مرند و جلفا نائب رئيس کميسيون اقتصادي مجلس شوراي اسلامي در بخش پاياني سخنان خود خاطرنشان شد: متأسفانه سازمان ميراث فرهنگي و صنايع‌دستي استان هيچ‌گونه همکاري لازم براي شناساندن تاريخ چندين هزارساله مرند نمي‌کند.
بله سخن از مرند است، شهري باستاني که با عمر ديرپاي شش‌هزارساله‌اش فاقد آثار و نمادهاي درخور اين تاريخ و قدمت است که بتوان به يک جهانگرد و يا ايران‌گرد ارائه داد چراکه هرچه دارد يا در بوت? فراموشي گرفتارشده و به‌تدريج توسط عوامل طبيعي مثل باد، برف و باران از بين رفته و يا توسط عوامل انساني، سود جويان و غارتگران آثار زيرخاکي به يغما مي‌رود اما با همه اين تفاسير باز متوليان ميراث فرهنگي استان در خواب هستند و ميراث شش‌هزارساله مرند دارد خاك مي‌خورد، متولياني که گويي تنها از حوزه ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري تنها عنوان و سمت آن را به ارث برده‌اند و تکليفي در خصوص رسيدگي به اوضاع نابسامان اين حوزه در چند سال اخير بر خود احساس نمي‌کنند.
خبرنگار: يوسف باقري