احرارخبر: شايعه وقوع زلزله در شهر تبريز از جمله شايعاتي است که هر از گاهي بر سر زبان‌ها جاري شده و دست به دست و زبان به زبان مي‌چرخد تا لرزه‌اي دوباره به جان شهر بيندازد.
همه حرف‌وحديث‌ها با يک پيام خيلي ساده شروع مي‌شود، پيامي در يک شبکه مجازي که در ابتدا با خواندنش، باور نمي کني کسي جدي تلقي‌اش کند اما کافي است يکي دو روزي بگذرد تا شايعه آرام‌آرام در بدنه جامعه نفوذ کند طوري که در هر محفلي که مي‌نشيني حرف از آن شايعه است و تعجبت وقتي بيشتر مي‌شود که حتي افراد باسواد و دانشگاهي جامعه را هم درگير اين موضوع مي‌بيني.
وقوع زلزله‌اي مهيب در تبريز از آن دسته شايعاتي است که طي ماه‌هاي اخير در شبکه‌هاي اجتماعي دست‌به‌دست و زبان به زبان چرخيد، شايعه‌اي که خبر از روي دادن زلزله‌اي مهيب آن‌هم نه در چندين ساعت آتي بلکه در چندين ماه آينده را مي‌داد، پيش‌بيني زلزله‌اي که جامعه بشري در طول تاريخ به خود نديده است و تمامي جوامع دانشگاهي و تحقيقاتي جهان تاکنون از کشف آن عاجز مانده‌اند.
پيش‌بيني زلزله، دغدغه‌اي که هيچ‌گاه به نتيجه قطعي نرسيد
محمد حسن‌پور صدقي که دکتراي ژئوفيزيک در شاخه زلزله‌شناسي دارد و استاديار دانشگاه تبريز است، از سابقه طولاني اقدامات دانشمندان و زلزله شناسان در تلاش براي پيش‌بيني زلزله مي‌گويد: مسئله زلزله همواره جزو دغدغه‌هاي اصلي بشر بوده و دانشمندان زيادي نيز در پي کشف راه‌هايي براي پيش‌بيني زمان و مکان وقوع زمين‌لرزه بوده‌اند، مسئله‌اي که هم‌اکنون هم نتيجه‌اي از آن نگرفته‌اند.
استاديار دانشگاه تبريز از تلاش چندين ساله کشورهاي بزرگي مانند روسيه، آمريکا، ژاپن و چين براي پيش‌بيني زمان و مکان زلزله سخن گفته و ادامه مي‌دهد: هيچ‌کدام از اين کشورها تابه‌حال باوجود داشتن امکانات بسيار قدرتمند درزمينه? زلزله‌شناسي نتوانسته‌اند به متدهاي قطعي پيش‌بيني زلزله دست يابند.
تنها پيش‌بيني موفق زلزله در طول تاريخ
وي در خصوص تنها پيش‌بيني موفق تاريخ در خصوص حادثه زلزله مي‌گويد: شايد تنها پيش‌بيني موفق را بتوان مربوط به سال ???? ميلادي در جريان زلزله ?.? ريشتري هايچنگ چين دانست که دانشمندان تنها چندين ساعت قبل از زمين‌لرزه توانسته بودند احتمال وقوع آن را پيش‌بيني کنند.
اين استاد دانشکده علوم طبيعي دانشگاه تبريز ادامه مي‌دهد: البته تابه‌حال دانشمندان و حتي افراد غيرمتخصص نيز در طول تاريخ احتمال وقوع چند زلزله را داده‌اند که تنها در اين مورد نادر، پيش‌بيني از طرف متخصصان درست بوده است که در اثر اين پيش‌بيني، شهر از وجود سکنه خالي شد و ميزان خسارت زمين‌لرزه و تلفات در اين شهر به‌شدت کاهش يافت و دليل موفقيت اين پيش‌بيني نيز خصوصيات پيش‌نشانگري خاص اين زلزله بوده که مشابه آن تاکنون تکرار نشده است.
حسن‌پور در خصوص دلايل اينکه هيچ زلزله‌اي قابل پيش‌بيني نيست، مي‌گويد: هيچ دو زلزله‌اي ازنظر مکانيسم رخداد و پارامترهاي پيش‌نشانگري شبيه يکديگر نيستند به عبارتي هر زلزله در هر زمان و هر مکان با خصوصيات مختلفي روي مي‌دهد و هيچ‌گاه نمي توان زلزله بم، رودبار و ارسباران را شبيه به يکديگر دانست و اين امر پيش‌بيني زلزله را با مشکل مواجه مي‌کند.
زلزله‌هاي بزرگي که تبريز را لرزانده‌اند
وي بابيان اينکه تبريز در طول تاريخ زلزله‌هاي بسيار بزرگي را به خود ديده است، ادامه مي‌دهد: در زلزله‌هاي سال1042 و 1641 تبريز دچار آسيب‌هاي بالايي شده به‌طوري‌که مي‌توان هم‌اکنون آثار اين زمين‌لرزه‌ها را بر بدنه برخي بناهاي تاريخي همچون مسجد استاد، شاگرد و بناي شنب غازان اين شهر ديد.
در اينکه تبريز مستعد وقوع زلزله است، هيچ شکي نيست و حتي اگر به جزئيات زمين‌لرزه‌هاي روزانه کشور توجه داشته باشيم به‌طور يقين چندين زمين‌لرزه يک يا دو ريشتري در اين منطقه و مناطق همسايه اتفاق مي‌افتد که البته اين فعاليت‌ها کاملاً طبيعي است
استاديار دانشگاه تبريز ادامه مي‌دهد: در اينکه تبريز مستعد وقوع زلزله است، هيچ شکي نيست و حتي اگر به جزئيات زمين‌لرزه‌هاي روزانه کشور توجه داشته باشيم به‌طور يقين چندين زمين‌لرزه يک يا دو ريشتري در اين منطقه و مناطق همسايه اتفاق مي‌افتد که البته اين فعاليت‌ها کاملاً طبيعي است.
پيش‌بيني قطعي زلزله در هيچ کجاي دنيا امکان‌پذير نيست
وي ادامه مي‌دهد: با توجه به وجود گسل‌هاي فعال در نزديکي اين شهر و اکثر شهرهاي استان، همه مردم بايد آمادگي لازم را به‌صورت دائم براي وقوع زلزله داشته باشند و نسبت به مقاوم‌سازي و رعايت استانداردهاي مهندسي ساختمان، چيدمان داخلي منازل، دسترسي به راه‌هاي خروج از نقطه آسيب‌پذير منزل و شناسايي مناطق امن در داخل خانه‌ها اقدامات کافي را انجام دهند.
حسن‌پور در خصوص شايعات مطرح‌شده درزمينه? وقوع زلزله در نقاط مختلف کشور مي‌گويد: پيش‌بيني زمان وقوع زلزله نه‌تنها در تبريز بلکه در هيچ کجاي دنيا فعلاً به‌طورقطع امکان‌پذير نيست و به همين دليل از تمامي مردم مي‌خواهيم هيچ‌گاه تمرکزي بر روي اين شايعات نکنند و تنها از طريق مراجع علمي تخصصي و رسانه‌هاي معتبر کشور اين اخبار را پيگير باشند.
يکسان نبودن پيش‌نشانگرهاي زلزله، کار پيش‌بيني را سخت مي‌کند
خسرو مقتضد آذر از ديگر اساتيد صاحب‌نظر در بحث زلزله‌شناسي در دانشگاه تبريز است با اشاره به تعريفي از علم زلزله‌شناسي مي‌گويد: پيش‌بيني زلزله يکي از علوم زلزله‌شناسي است که به برآورد زمان و مکان وقوع زلزله و همچنين بزرگاي آن با احتمال مشخص در زمان آينده مي‌پردازد که يکي از راه‌هاي پيش‌بيني اين حادثه، مطالعه پيش‌نشانگرهاي زلزله است.
وي ادامه مي‌دهد: اين نشانگرها مي‌توانند از چند سال قبل از وقوع زلزله تا چند ثانيه پيش از آن خود را نشان دهند هرچند به دليل برخي شرايط همه اين نشانگرها يکجا و به‌طور مشابه رخ نمي دهند و همين امر پيش‌بيني وقوع زلزله را به‌مراتب سخت مي‌کند.
استاديار دانشکده عمران دانشگاه تبريز در خصوص تعدادي از اين پيش‌نشانگرها مي‌گويد: اين پيش‌نشانگرها مي‌توانند به شکل تغييرات دما و سطح آب‌هاي زيرزميني، پيش‌لرزه‌هاي قبل از زلزله اصلي، نبود لرزه در مناطقي که قاعدتاً بايد فعال باشند، پيش‌نشانگرهاي هواشناسي همچون ابر زلزله و تغييرات دماي هوا و پيش‌نشانگرهاي زيست‌شناختي همچون پديده بال زدن پرندگان، خروج کرم‌هاي خاکي، زوزه سگ‌ها خود را نشان دهند.
وي ادامه مي‌دهد: به دليل وجود اين تنوع در ميان پيش‌نشانگرها و از طرف ديگر پيچيدگي‌هاي پديده‌هاي زمين‌شناختي همچون زلزله، هم‌اکنون بشر از پيش‌بيني اين پديده ناتوان مانده است و هيچ‌کس نمي تواند ادعاي پيش‌بيني زلزله آن‌هم از چندين ماه يا حتي چندين روز قبل را داشته باشد و نبايد به برخي شايعات در اين خصوص توجه کرد.
زندگي کردن در کنار گسل‌ها را بياموزيم
مقتضد آذر مي‌افزايد: حتي اگر اطلاعات کافي و درست هم در دست داشته باشيم و به فرض بتوانيم پيش‌بيني خوبي هم بکنيم اين امر باوجود اينکه مي‌تواند تلفات ناشي از يک زلزله مهيب را کاهش دهد اما بازهم کافي نيست.
اين استاد دانشگاه تبريز، بابيان اينکه ما بايستي زندگي کردن در کنار گسل‌ها را بياموزيم، مي‌گويد: اين امر نيازمند کاهش اثرات تخريبي گسل با ايجاد و تقويت زيرساخت‌ها در شهرها و مناطق حاشيه گسل است.
هرچند وقت يک‌بار شاهد شنيدن شايعاتي مشابه در بين مردم هستيم که شبکه‌هاي مجازي نيز فرصتي براي راحت‌تر پخش شدن اين شايعات به وجود آورده‌اند
مديرکل بحران استانداري آذربايجان شرقي نيز از برخي شايعات در بعضي بازه‌هاي زماني انتقاد کرده و مي‌گويد: هرچند وقت يک‌بار شاهد شنيدن شايعاتي مشابه در بين مردم هستيم که شبکه‌هاي مجازي نيز فرصتي براي راحت‌تر پخش شدن اين شايعات به وجود آورده‌اند.
خليل ساعي ادامه مي‌دهد: اما از مردم انتظار داريم به همين سادگي شايعه وقوع زلزله و يا حادثه‌اي ديگر را باور نکنند چراکه اين پيش‌بيني‌ها در هيچ کجاي دنيا امکان‌پذير نيست و اگر قرار بر اطلاع‌رساني حادثه‌اي باشد، بايد تنها از طريق رسانه‌هاي معتبر آن را پيگير شد.
وي بابيان اينکه براي وقوع زلزله بايد هرلحظه آمادگي کافي را داشته باشيم، مي‌گويد: مردم بايد اين آمادگي را در خود ايجاد کنند، هرچند ستاد بحران در هرلحظه و ثانيه‌اي آمادگي لازم را براي مقابله با حادثه زلزله دارد اما اين آمادگي بدون مديريت خود مردم امکان‌پذير نخواهد بود.
شايعه وقوع زلزله در طول ماه‌هاي اخير، اولين و آخرين شايعه‌اي نبوده و نيست که خبر از زلزله‌اي مهيب در شهر تبريز در طول روزها و ماه‌هاي آتي را داده و لرزه‌اي به جان اين شهر مي‌اندازد.
شايعاتي که هرچند گاهي سر برآورده، بر سر زبان‌ها افتاده و سپس با واقع نشدن زلزله در موعد داده‌شده، از سر زبان‌ها مي‌افتند و شايد روزي ديگر و شايعه‌اي ديگر که بازهم لرزه‌اي مضاعف به جان مردم شهر بيندازد.
خبرنگار: فائزه زنجاني