دختر بچه حدود پنج ساله با دامن صورتي چين دار داشت بهترين روش بِلِند کردن کرم پودر روي صورت را آموزش مي‌داد و با صداي نازکش مي‌گفت: بهتر است براي بِلِند کردن کانسيلر زير چشمتون پد تخم مرغيتون رو خيس کنيد تا جذب بهتري داشته باشد و روي پوست ماسيده نشود!»... در ظاهر توضيحات و حرکات دختر بچه خيلي بامزه به نظر مي‌رسد اما گويي پشت پرده ماجرا چيز ديگري است.
اطلاعات آرايشي او از خيلي از بزرگترها بيشتر است و به نظر مي رسد مادر يا شخص ديگري از پشت دوربين دارد به او يادآوري مي کند که چگونه صحبت کند و الآن بايد کدام مرحله را آموزش دهد.» پس از ديدن اين کليپ اين سوالات در ذهن ايجاد شد که چرا يک کودک پنج ساله بايد بلاگر يا ميکاپ آرتيست اينستاگرام باشد؟ چرا برخي از والدين کودکانشان را مجبور به مانکن شدن مي‌کنند؟ و عواقب کودک مانکني چيست؟
امروزه پول حرف اول را مي‌زند. برخي از پدر و مادرها سعي دارند براي کسب درآمد و ساختن يک زندگي لوکس براي خودشان از فرزندانشان استفاده ابزاري کنند. براي رسيدن به هدفشان کافي است چند عکس و فيلم از کودکشان در فضاي مجازي  منتشر کنند آن وقت بلاگر کوچکشان آماده تجارت است. البته بعضي از آنها آينده بچه‌‌شان را بهانه مي‌کنند و مي‌گويند: « براي آينده خودش است. ما مي‌خواهيم بهترين آينده را براي فرزندمان بسازيم.»
کودکان به دليل سن کم، تسلط والدين بر کارها و رفتارهاي آنها، کم تواني در تحليل مسائل و... معمولاً نمي‌توانند براي خودشان تصميمات مهم بگيرند و تصميم گيرنده زندگي آنها والدين و بزرگترهاي او خواهند بود. در حال حاضر  يکي از پر طرف دار ترين گروه بلاگرهاي اينستاگرام کودک مانکن‌هاي خوشگل چشم آبي هستند که با دامن‌هاي چين دار و پاپيون‌هاي رنگي دلبري مي‌کنند.
کودکاني که در سنين خيلي کم حتي در نوزادي از آن‌ها  در صنعت مدلينگ به عنوان مدل براي تبليغات لباس، محصولات بهداشتي کودک و تيزرهاي تلويزيوني استفاده مي‌کنند و پول شرط امضاي رضايت نامه والدين است.
کودک مانکن‌ها در معرض آسيب‌ها و خطراتي هستند که حتي والدين آن‌ها فکرش را نمي‌توانند کنند و در بعضي موارد ناخواسته به با ارزش‌ترين دارايي زندگي‌شان آسيب مي‌رسانند. درباره آسيب‌هاي کودک مانکني  با  دکتر «حميد فرزادي روان شناس باليني» به گفت‌وگو نشسته‌ايم.

کودک مانکن‌ها در معرض چه آسيب‌هايي قرار دارند؟
در همه دوره‌هاي روان‌شناسي و حتي در مسائل اجتماعي سنين ابتدايي رشد «?-? سال يا حتي تا هفت سالگي» سنين اساسي و پايه‌اي در شکل گيري شخصيت کودک محسوب مي‌شود. شالوده‌هاي اساسي بهداشت روان و الگوهاي رفتاري در اين سن پايه گذاري مي‌شود. انسان به عنوان يک شخصيت پويا در سال‌هاي بعدي زندگي خود تحت تأثير عوامل اجتماعي، محيطي، رواني و... يک سري از تغيرات در الگوي شخصيتي‌ و افکارش شکل مي‌گيرد. همه روان‌شناسان بر اين  مسئله تأکيد دارند که پايه‌هاي سلامت و بهداشت روان «شاخص‌هاي اعتماد بنفس، عزت بنفس، خودباوري و...» در سنين زير پنج سال و در سخت گيرانه ترين حالت در سن صفر تا دوسالگي به صورت آهسته آهسته شکل مي‌گيرد. 
کودک مانکن‌ها، در اين سنين تحت تأثير توجه‌هاي افراطي قرار مي‌گيرند که اين مسئله در سنين بعدي چندين اختلال روان‌پزشکي را براي اين بچه‌ها به همراه خواهد داشت. البته نمي‌توانيم اين مسئله را راجع به همه کودک مانکن‌ها تضمين کنيم چون عموماً در مسائل انساني دو دو تا چهار تا جواب نمي‌دهد و انسان يک موجود غيرقابل پيش بيني است. هميشه ما از احتمالات و ضريب احتمالات براي پيش بيني رفتارهاي يک انسان صحبت مي‌کنيم.
بر اين اساس بچه‌هايي که مورد توجه‌هاي افراطي قرار مي‌گيرند ممکن است که به چند مشکل روان‌شناسي و روان‌پزشکي برايشان دچار شوند.  

آقاي دکتر! همه روان‌شناسان مي‌گويند که کودک نياز به توجه دارد. توجه چه مشکلاتي براي کودک ايجاد مي‌کند؟ 
بله. انسان در دوران کودکي براي رشد رواني نياز به توجه مادر و اطرافيانش دارد. اما کودک نياز به توجه متعادل دارد زيرا توجه زيادي يا برعکس آن بي‌توجهي به روح و روان کودک آسيب مي‌رساند. کودکاني که به عنوان مانکن استفاده مي‌شوند در معرض توجه افراطي قرار مي‌گيرند. زماني که ساختار رواني يک کودک از ابتدا با توجه افراطي پيوند مي‌خورد در سنين بعدي در قبال پذيرفته نشدن بسيار شکننده و ترد خواهد شد. اين احساس در اين افراد به وجود خواهد آمد که من هميشه خوبم، زيبام، خواستني‌ام و همه من را دوست دارند و... اين فرد به محض اينکه به هر دليلي مورد پذيرش اطرافيان قرار نگيرد ممکن است دچار شکست  روحي و عاطفي شود.
جلب توجه تا چه ميزان براي اين کودکان اهميت دارد؟ اگر ديگران به آنها توجه نکنند اين افراد چه واکنشي از خود نشان مي‌دهند؟
اين کودک به توجه عادت کرده است. ممکن است اين کودکان در نوجواني يا بزرگسالي براي دريافت توجه مجبور شوند هزينه‌هاي رواني و زيادي را بپردازند. در اين افراد چندين طرحواره مانند طرحواره جلب توجه، آسيب پذيري  و ترس شکل مي‌گيرد. زيرا اين افراد هميشه انتظار دارند مورد توجه، علاقه و تشويق ديگران باشند و کسي که مرتب انتظار توجه و تأييد از ديگران دارد اگر به هر دليلي آن توجه را دريافت نکند سريع‌ تر از يک فرد عادي دچار  آسيب عاطفي- هيجاني مي‌شود. 
«آيا من به اندازه کافي زيبا هستم؟!» 
يکي از ويژگي‌هايي که کودک مانکن‌ها بخاطر آن تحسين مي‌شوند زيبايي ظاهري است. تشويق براي بي نقص بودن چه آسيبي به روان کودک وارد مي‌کند؟
در روان پزشکي يک اختلالي به عنوان «اختلال بدشکلي بدن» وجود دارد. کساني که دچار اين اختلال مي‌شوند مرتب اشتغال ذهني دارند که آيا به اندازه کافي زيبا هستند يا نه! اين افراد مرتب درگير اين هستند که آيا آن توجهي را که بايد از محيط دريافت کنند را دريافت مي‌کنند يا نه! اين اختلال جزء شاخص‌هاي اضطرابي در علم روان‌شناسي باليني طبقه بندي مي‌شود.
اين افراد يک درگيري ذهني مستمر و وسواس گونه درباره چهره و ظاهر خودشان دارند. مدام به خودشان مي‌گويند آيا من گونه‌هاي زيبايي دارم يا نه؟ آيا من بيني زيبايي دارم يا نه؟ آيا من چاق هستم يانه؟ و... اين سؤال‌ها و نگراني‌ها باعث مي‌شود تا سلامت روان اين افراد به صورت جدي تحت تأثير قرار بگيرد. چنين افرادي تمايل زيادي به جراحي‌هاي متعدد زيبايي دارند. يکي از آسيب‌هايي که ممکن است کودک مانکن‌ها به آن دچار شوند اختلال بدشکلي بدن است. 

آيا معقوله کودک مانکني فقط به خود کودک مانکن‌ها آسيب مي‌رساند؟
معقوله کودک مانکني نه تنها به خود اين کودکان بلکه به کودکاني که آن‌ها را در تلوزيون يا فضاي مجازي نگاه مي‌کنند هم آسيب مي‌رساند. زيرا زيبايي ظاهري همه انسان‌ها مثل همه نيست. ممکن است يک کودک چشم و ابرو مشکي باشد و يک کودک ديگر مو بور و چشم آبي.
معمولاً در تبليغاتي که از کودکان به عنوان بازيگر استفاده مي‌شود، کودکان چشم آبي و بور انتخاب مي‌شوند. کودکي که از زيبايي ظاهري متوسطي برخوردار است، زماني که  اين کودکان را در تلويزيون، برنامه کودک يا حتي يک کليپ در فضاي مجازي تماشا مي‌کند و مي‌بيند که يک بچه هم سن و سال خودش با چشم رنگي و لباس جذابتر در تلوزيون است و همه مي‌گويند واي او چقدر خوشگل است فکر مي‌کند که او هم بايد مثل او زيبا باشد. فکر مي‌کند که از آن کودکي که در تلوزيون است چيزي کم دارد و اين مسئله اعتماد به نفس کودک را نابود مي‌کند.

آيا کودک مانکن‌ها موجب تغيير سبک زندگي کودکان ديگر مي‌شوند؟
بله. زماني که شايستگي‌ها، ارزشمندي‌ها و ملاک مورد توجه واقع شدن بور بودن، زيبا بودن، داشتن بيني قلمي و... مي‌شود مطمئناً بچه‌ها در سنين رشد و خصوصاً در سن بلوغ که با بحران‌هاي عاطفي و هيجاني رو به رو مي‌شوند دوست دارند به هرشکلي که شده خود را زيبا کنند. براي همين کشور ايران يکي از بيشترين آمار جراحي بيني را در جهان  دارد. همچنين ايران بعد از کشورهاي عربي بيشترين سرانه مصرف لوازم آرايشي را دارد. زيبايي در کشور ما تبديل شده به يک شاخص و ممکن است افراد براي رسيدن به اين زيبايي آسيب‌هاي رواني و آسيب‌هاي ديگري را متحمل شوند. 

نقش پدرومادرها در آسيب رساندن به اين کودکان چيست؟
 يک کودک از نظر عقلي و فهمي در جايگاهي نيست که بتواند براي خودش راهي انتخاب کند يا تصميمي بگيرد بنابراين خانواده او را در اين مسير قرار مي‌دهند. کودک مانکن‌ها تمام توجه و انرژي خود را صرف کارشان مي‌کنند و توجه لازم را نمي‌توانند روي درس يا يک کار تخصصي داشته باشند. آن‌ها عادت مي‌کنند براي تلاشي که نکردند تشويق شوند و اين موضوع بچه را تنبل مي‌کند و او را  از فضاي رشد و تحصيل و ورزش دور مي‌کند.
کودکاني که به عنوان مانکن ازشان استفاده مي‌شود و تبديل به يک بلاگر يا سلبريتي در سنين کم مي‌شوند؛ به جاي اينکه در حيطه ورزش، تحصيل و... موفق شوند و مورد توجه باشند فقط به خاطر ظاهر زيبايي که دارند مورد توجه افراطي قرار مي‌گيرند. اين کودک ديگر نيازي براي تلاش کردن نمي‌بيند. ديگر نيازي براي پيشرفت کردن نمي‌بيند. زيرا با قرار گرفتن در اين حيطه هم توجه و هم درآمد دريافت کرده. نقطه آسيب‌زا در اين حرفه، ميزان توجه افراطي که اين کودکان از اطرافشان دريافت مي‌کنند. زيرا بسياري از خانواده‌هاي اين کودک مانکن‌ها براي درآمد زايي فرزندشان را مجبور به انجام اينکار مي‌کنند و در اين مسير قرار مي‌دهند.

چرا والدين دوست دارند يک کودکِ مانکن داشته باشند؟
 بحث کودک‌مانکن‌ها چالشي است که در حال حاضر  به علت افزايش استفاده از اينترنت و فضاي مجازي در اقسا نقاط دنيا به وجود آمده و اکثر جوامع با آن مواجه‌اند. فضاي مجازي خانواده‌ها را مجاب مي‌کند تا فرزندانشان را به عنوان يک مانکن به نمايش بگذارند. در بعضي از مواقع افراد به صورت غير حرفه‌اي و ناخواسته به اين سمت کشانده مي‌شوند. در اين موارد مادر، پدر و خانواده درجه يک کودک (خانواده مادري يا پدري) زماني که از کودک عکس مي‌گيرند يا از شيرين کاري کودک فيلم مي‌گيرند و پست مي‌کنند به صورت ناخودآگاه و ناخواسته کودک را در معرض توجه افراطي قرار مي‌دهند.
اين خانواده‌ها لزوماً قصد مانکن کردن کودکشان را ندارند اما به تصوير کشيدن آن زيبايي‌هاي فيزيکي يا رفتاري آن کودک، او را در معرض توجه آدم‌هاي بسيار زيادي قرار مي‌دهند.  اين دسته از والدين  متوجه آسيب روحي و رواني به کودکشان مي‌زنند نيستند. البته در مواردي خاص، خانواده از بعد تجاري و کسب درآمد يا حتي سرگرمي فرزندانشان را مجبور به اين عمل مي‌کنند. عموماً به تصوير کشيدن کودک باعث مي‌شود کودک تمايل به تظاهر، نمايش‌گري و جلب توجه افراطي  پيدا کند. 

با والديني که از کودکانشان استفاده ابزاري مي‌کنند چگونه مي‌توان برخورد کرد؟
در اين رابطه در کشور ما هيچ‌گونه برخورد قانوني يا فيزيکي وجود ندارد زيرا هيچ ساختاري مبني بر سواستفاده ابزاري والدين از کودک تعريف نشده است.  در بعضي از کشورهاي اروپايي مانند فرانسه  براي والديني که از فرزندشان سوءاستفاده مي‌کنند ( فيزيکي يا رواني) قوانيني وجود دارد. در حالت سخت‌گيرانه کودک مانکني‌ هم مي‌تواند جزئي از اين قانون باشد. در شرايط فعلي تنها راه جلوگيري از سوءاستفاده از کودکان در فضاي مجازي آگاهي رساني به والدين است. چون واقعاً بسياري از والدين ناخواسته اين کار را انجام مي‌دهند. آ‌ن‌ها مي‌خواهند به کودکشان کمک کنند اما خبر ندارند يک باري به دوش فرزندشان اضافه خواهند کرد. يکي از خطراتي که کودک مانکن‌ها را تهديد مي‌کند پِدوفيلي‌ها هستند. 
 

پِدوفيلي‌ها در کمين کودک مانکن‌ها 
پِدوفيلي چيست؟
بيماري پِدوفيلي يک اختلال و انحراف جنسي در طبقه بندي اختلالات جنسي است که به تمايلات جنسي يک فرد بزرگسال به يک کودک گفته مي‌شود. افرادي که دچار چنين انحراف جنسي هستند تمايل به برقراري ارتباط جنسي با يک کودک «دختر يا پسر» دارند و در موقعيت‌هاي مختلف ممکن است اقدام به اين عمل کنند. اين اقدام مي‌تواند در حد خفيف يعني در نوازش و مالش جنسي يا به صورت سخت و شديدتري انجام شود که در اين حالت فرد بزرگسال کودک را در يک حالت تهاجمي قرار مي‌دهند يا او را قانع مي‌کند که با فرد بزرگسال يک رابطه جنسي کاملي داشته باشد.

اين نوع از تعرض چه مشکلاتي را براي کودک به وجود مي‌آورد؟
چنين روابطي چه در سطح خفيف و چه در سطح شديد تأثيرات بسيار مخربي بر سيستم رواني کودک تا سنين پاياني زندگي‌اش ايجاد مي‌کند. چنين کودکاني به عنوان يک قرباني در نظر گرفته مي‌شوند که جراحت‌هاي رواني ناشي از اين تعرض تا آخر عمر برايشان باقي مي‌ماند. اين جراحت‌هاي رواني درماني ندارد مگر اينکه در مواردي فرد قرباني با گذراندن جلسات روان‌درماني بتواند با زندگي عادي‌‌اش بيشتر ارتباط برقرار کند. اما اين مشکلات ذهني به طور کلي و قطعي از بين نمي‌رود. همچنين ممکن است اين کودکان در بزرگسالي و پس از ازدواج دچار مشکلاتي از جمله بدبيني يا رفتارهاي وسواسي شوند. 
حال بايد به خانواده‌هايي که از کودکانشان به عنوان مانکن ( خواسته يا ناخواسته) استفاده مي‌کنند و آنها را در معرض ديد قرار مي‌دهند بگويم که هر لحظه ممکن است کودکشان در معرض خطر بيماران پِدوفيلي قرار بگيرند.

يک بيمار پِدوفيلي چگونه مي‌خواهد به  آن بچه دسترسي داشته باشد؟
بايد بگويم که اين بيمار لزوماً يک فرد غريبه نيست و ممکن است در ميان نزديکان شما مثل دوست، آشنا و حتي خانواده درجه يک شما باشد و شما اطلاعي نداشته باشيد. زماني که زيبايي اين کودک در فضاي مجازي به تصوير کشيده مي‌شود اگر يک بيمار پدوفيلي در اطراف  و نزديکانش باشد، کودک در معرض آسيب او قرار مي‌گيرد. اين فرد هرکسي مي‌تواند باشد. بنابراين ما بايد به اين قضيه دقت داشته باشيم که به عبارتي کودک‌هايي که به صورت مانکن معرفي مي‌شوند در هر مرحله‌اي ممکن است مورد توجه افراطي قرار دهد و اين توجه افراطي مي‌تواند آن کودک را در معرض توجه پدوفيلي‌ها قرار دهد. 
پايان پيام/